Katalog

E N ERJI YAŞAM Hoşgeldin doğal gaz çağı Petrolden sonra başlıca enerji kaynağı olmaya aday doğal gaz, ya da kimyasal adıyla metan, şimdilik evlere girdi. Ancak uçaklar için güçlü bir yakıt olmaya da aday. numuzdekı çağın başlıca enerjı kaynaklarından bırı olmaya en guçlu aday olarak gostenlen doğalgaz" ya da kimyasal adıy Derleyen: Füsun Yasar la "metan" New York Havaalanı'ndan kalkan bır uçak ok gıbı goğu delerek kısa surede gozden kayboluyor Hızı saatte 6 bın kılometreye ulaşan, 300 yolcu kapasıtelı bu uçak, 3 saatten daha kısa surede yolcularını Tokyo ya da Sydney'e ulaştırabılerek ozellıktedır Motorlarındakı guç ne çevre duşmanı petrol ne de tehlıkelı sıvı hıdrojendır Bu uçak, ıtıcı gucunu daha guvenlı bır yakıt olarak kabul edılen sıvı metandan almaktadır Boyle ucaklar buyuk bır ıhtımalle, onumuzdekı on yıl ıçınde gerçekleşocektır McDonnell Douglas fırması, ' Orıent Express ' olarak adlandırdığı bu uçak projesını Amerıkan Senatosu'nun Bılım, Teknoiojı ve Uzay Komısyonu'na sunmuş bulunuyor Bu anda şoyle bır soru akla gelebılır Pekı, nasıl oluyor da çağdaş teknoloji bugune dek hıç ıtıbar etmedığı bır maddeye petrolun yerını alabılecek kadar önem verıyor ve çalışmalarını metan uzerınde yoğunlaştırıyor1? Bu soruya metan gazı ıle ılgılı olarak son yapılan araştırmaların bır ozetıyle yanıt verebılırız Dunyadakı metan rezervlerı halen petrol rezervlennden fazladır Bu yıla kadar yapılan olçumlere gore Dunya'dakı petrol rezervı 96 mılyar ton metan hacmı ıso 103 bın mılyar metre kup olarak hesaplanmıştır Bu hacımdekı metan rezervı, 93 mılyar ton potrole eşıt sayılıyor Ancak Dunyada henuz keşfedılmemış metan gazı kaynaklarının varlığını goz onune alan uzmanlar, en fazla bırıkı yıl ıçınde metan kaynaklarının petrolu aşacağına ınanıyorlar O En zengin metan rezervleri Halen Dunya'da bılınen en zengin metan rezervlerı Doğu Avrupa'dadır Dunya metan rezervının yuzde 40'ından fazlası bu bolgede yer alıyor Ikıncı zengin rezerv ıse Ortadoğu'dadır Burada da toplam dunya rezer vının yuzde 25'ı bulunuyor Kuzey ve Guney Amerıka, Afrıka, Uzakdoğu ıle Batı Avrupa da onemlı metan kaynaklarına sahıp topraklar arasında Bu haberlerın ınsanlık ıçın en sevındırıcı yönu, petrolun yerını alabılecek, daha tehlıkesız ve daha ucuz bır enerjı kaynağının bulunmasıdır Pekı, bu sevınç ne kadar surebılır? Uzmanlar metan çağına en az ellı yıl omur bıçıyorlar Daha lyımser bılım adamları ıse bu yenı çağın bır yuz yılı aşabıleceğını mujdelıyorlar Keşfedılmemış metan kaynaklarının bılınenlerden çok daha fazla olduğunu ılerı surenler de yok değıl* New York'takı Ithaka, Cornell Unıversıte sı'nden astrofızık profesöru Thomas Gold, doğalgaz konusundakı araştırmalarına dayanarak bır teorı gelıştırdı Konuyla ılgılı kımı uzmanlara gore "bır parça kurgubılım" olarak nıtelendırılen teorısınde, Profesor Gold, "Yeryuzunde bıyolcjik kökenli metan ga zının yanı sıra, blyolojlk kökenli olmayan metan da mevcuttur" dıyor Teorıye göre bu ıkıncı gruptakıler, bılınen metan rezervlerının çok daha derınlerınde yer alıyorlar hacım lerı ıse bırıncı gruptan çok daha fazladır Hıdrokarburlerın bıyolojık kokenı uzerıne kurulmuş eskı bır teorı, bunların tortul havzalarda bulunan çok buyuk mıktarlardakı or ganık, hayvansal ve bıtkısel artıkların tahrıbatı ve donuşumu sonucunda ortaya çıktıklarını var sayıyor Gunumuzden mılyonlarca yıl once soz konusu tortular, denız ve göl dıplerının genış havzalarında bırıktıler Ancak nehırlerın getırdıklerı artıklar zamanla bu havzalardakı tortuları sıkıştırdı ve jeolojık tabakaların basıncı altında kalan tortuların ıçınde bulunan hıdrojen ve karbon gazları bıl dığımız hıdrokarburlerı oluşturdu Öte yandan hayatın temel elementlerınden olan hıdrojen ıle karbonun taa ılk başlardan berı Dunya'da ve Guneş sıstemının ıçınden doğduğu (Nebula) bulut kutlesının ıçınde var olduğu kabul odılıyor 1970'11 yılların sonları na doğru, Profesor Thomas Gold astrofız.k çalışmalarına yardımcı olmak amacıyla, Dun ya uzerındekı karbon gazının bır bılancosu nu çıkartmaya çalıştı Amacı, Dunya'nın oluşumu sırasında var olan karbon gazının da ha sonrakı zamanlarda nerelerde tukendığını ıncelemektır Yaptığı hesaplardan sonra, Profesor Gold, mevcut karbon mıktarının, Dunya'nın başlangıç dönemıne oranla, pek az olduğunu kaydettı ve teorısını şoyle gelıştırdı Dunya'nın oluşumu sırasında var olan hıdrokarbur kut lesı, yuksek basınç ve ısı koşulları altında çok derınlerde sıkışıp kaldı Bu kıtleden sızan metan gazı, hafıf olması nedenıyle, yuzeye doğru yol almaya başladı bu aşamada uç ayrı olay oluştu Metan gazı, yolu uzerınde sıcak bır yanardağ lavı ıle karşılaştığında oksıde olarak anıdrıd karbonık şeklını alır, metan gazı, yolu uzerınde daha soğuk bır bolgeye rastlandığında (orneğın, bır fay) yer kabuğundan dışarı sızar ve hava ıle karışınca bırkaç yıl ıçınde gene anıdrıd karbonıke donuşur, uçuncu şık ıse, metan gazının yolu uzerınde nıspeten geçırım sız bır bolgeye rastlamasıdır O zaman burada sıkışan gaz, muhtemelen bıyolojık ko kenlı başka bır metan rezervıne karışmaya çalışacaktır Gold ıle teorısını destekleyenler şu sonuca varıyorlar Metan gazı araştırmaları sadece tortul havzalar ıçınde sınırlı kaldığı surece elde edılen gaz sadece bıyolojık kokenlı olacaktır Oysa bugune kadar kımsenın aklına gelmeyen yerlerde metan gazı araştırması yapılması sevındırıcı surprızler yaratabılır Profesor Gold'un doğalgaz uzerıne gelıştırdıgı teorı, konuyla ılgılı araştırmalar yapan bazı bılım kuruluşları tarafından benımsendı Isveç'te, Sıljan adlı bır yorede doğalgaz bulmak amacıyla yedı kılometre derınlığınde bır kuyu kazıldı Halen kazının surdurulduğu bu yerın ozellığı, yaklaşık 360 mılyon yıl önce buraya dev bır meteorun duşmuş olması Uzmanlar, b'i olaydan sonra yeraltın da çok buyuk bır karbon kaynağı oluştuğunu ılerı suruyorlar Ayrıca Sovyetler Bırlığı'nde, Kuzey Kutup daıresı uzerındekı Kola Yarımadası'nda da 15 yıldan berı derınlığı 12 kılometreye ulaşan bır kuyu kazılıyor Metan gazının yeraltı derınlıklerınde ızledığı yolu bulmak amacıyla Sovyetler, Hazar Denızı kıyısındakı Baku petrol bolgesınde şımdılık 15 kılometre uzunluğunda duşun jlon yenı bır araştırma kuyusu kazmaya başladılar M Neden doğalgaz? Çevre kırlenmesının dunyamız ıçın gıderek onem kazandığı gunumuzde doğalgaz ya da metan kullanımı bılım adamlarının yanı sıra, çevre korumacıları tarafından da coşkuyla dosteklenıyor Uzmanlara göre, petrole kıyas la daha az kırletıcı olan doğalgaz, yeryuzundekı dığer enerp kaynakları ıle bırlıkte akıllı ca kullanıldığında, bırkaç yuzyıl dunyamıza yetecek mıktardadır Ancak uzerınde durulması gereken mokta, bu yenı enerjı kaynağının, petrol çağında yapılan hataya duşulerek aynı ısraf ve dev boyutlarda kullanılmamasıdır Çunku. anıdrıd karbonık ureten metan gazı zamanla Dunya çevresınde bır sera oluşturabılır ve boyle bır hata, tum canlılar ıçın gerı donuşu olmayan bır felaketın başlangıcı olur [ Mîyop tedavisinde lazer M ıyopının tedavisinde kullanılan 'Radıkal Keratomı' bazı göz klınıklerınde halen çok canlı bır şekılde tartışılmakta Gözluk ya da kontakt lens kullanmayı gereksız kılan bu amelıyat teknığınde cerrah, mıkroskop altında ışınla kor neaya mudahale eder Böylece kusurlu kavısın duzeltılmesı sağlanır Ancak amelıyat yerı çok ağır lyıleşmekte ve ayrıca kavısın ne kadar duzeleceğı de onceden bılınememektedır Korneaya lazerle ınce kesıtler atılarak yapılan bu yontemın yan tesırlerının az olduğu bılınıyor New Yorklu göz doktoru Francıs L'Esperance tarafından gelıştırılen 'Refraktıf Ke ratoplastık yanı kırılma sayısının değıştırılmesı amacıyla, lazer yardımıyla gerçekleştırılen kornea oluşumu ayakta tedavıyı mumkun kılıyor Amerıkan makamlarından patent almak ıçın beklenen 1992/93 yılından sonra L'Esperance, Amerıka'da yılda uç ıla beş mılyon arası amelıyat bekledığını soyluyor (P.E. BdW) iyoplar gerçekten daha mı zekıv Mıyoplukılezekâ arasında doğrudan bır ılışkının olup olmadığı, her ne kadar bu konuda çeşıtlı araştırmalar ya pılmışsa da halen tartışmalı Israıl'de 1719 yaşları arasında 150 bın asker uzerınde ya pılan araştırmada yaklaşık yuzde 16'sının her ıkı gozunde de mıyop saptandı Erlerın gorme keskınlığı ıle zekâ duzeyı arasında da doğrudan bır ılışkı gözlendı Niıtekım zekâ testınde başarı gosteren askerlerın yuzde 27'sı mıyoptu Zekâ duzeyı duşuk olan askerlerde ıse bu oran yuzde 8'dı Ayrıca askerlerın eğıtım duzeyı yukseldıkçe, mıyopluk oranı da artıyordu Zekâ ıle mıyopluk arasında bır ılışkının olduğu eskıden berı varsayılıyordu Ancak bır sure oncesıne dek yalnızca, gorme koskın lıklerı yaşların.n ılerlemesıyle değışebılen çocuklar ve unıversıte oğrencılerı gıbı bellı gruplar ıncelemeye tabı tutulmuştu Bu grup*' larda da okuma yeteneğını ve dıl becerısını ıçeren testler ınceleme dışı tutulduğunda, mıyopluk ıle zokâ arasında doğrudan bır baqlantıyı kanıtlamak mumkun değıldı Ancak bu olgu her ıkı ozellığın de yanı ge rekzekânın gerok mıyopluğun en azından kısmen kalıtım yoluyla geçtığı şeklınde açık lanabılır Ama mıyopluğun ortaya çıkmasında kalıtım dışında bazı dış etkenlerın de var lığına dıkkat çekmek gerek Örneğın gelışmekte olan ulkelerde okuma yazma oranı arttıkça, mıyopluk da artıyor Ayrıca mıyop lukla ılgılı, "okul mıyopluğundan" soz edılıyor Çunku bu gorme hatası ozellıkle okul sıralarında ortaya çıkıyor Bu da bellı objelere gostenlen yoğun konstrasyonun, orneğın okumanın, mıyopluğun gelışmesı ıçın uygun bır zemın yarattığı şeklınde açıklanabılır Miyoplar zeki mi? 10