Katalog

re ot izm beyinde gelişimsel hasarın OTIZM Toplumsal Bellek beceıiler Yönetimselişlev (karmaşıkedimlerin tasarlanması) Merkezibütünlük (dahageniş açıdanbakmak Müzikalperdelen tanıma Görsel-uzamsalbecenler (çizim,3boyutlubiçimlerin zihinseldönüşümü,bloklar üzerindekifarklıbiçimlerin birarayagetirilmesi) Peki, bugörüşbirtakımgerçtklerigözdenkaçırıyorolabilir mi? Dawson,ana akımgörüşemeydanokurkenönceotizm ile düşükIQ arasındakihağlantıyadikkat çekti. Montreal Universitesi otizm araştırma programı başkanı Laurent Momon ilebirlikteyaptığıve2007yılındayayımlanan araştırmaotistikbirkişininIQdüzeyininuygulanandeneyegöre değiştiğiniortayakoymaktaydı.En yaygınsınamayöntemi olanWeschlerZekaTestiuygulandığında,otistiklerindörtte üçiinün70yada daha düşükpuanaldıklarıgörüldü.Buda, DünyaSağlıkOrgütü’nünölçütlerinegöre,zihinselözürlü olduklarıanlamınageliyordu.Ancaktoplumsalbilgiyedahaaz yerverenRaven GelişimMatrislerigibifarklı, ancakbiro kadargeçerliIQ testiuygulandığındaçoğunun onlarıbusınıflandırmanındışındatutacakpuanlarelde ettiklerigörüldü. Dahaönce yapılanbinlercearaştırmave veriyi yenidengözdengeçirenDawsonolumsuzgörüşlerinkafaya takılmasıyüzündengizlikalmışoristikbecerilerleilgili deneyselkanıtlariçerenonlarcaaraştırmayatanıkoldu. AYRİNTIYAÖZENGÖSTERMEK Yeniaraştırmalarda otizminüstünlüklerinigidereksu yüzüneçıkartıyor.Buüstünlüklerdenbirtanesiuzunsüre temeleksikliklerdenbiriolarakgörülengüçıü:merkezi bütünlüktenkaynaklanıyor.Ağaçlardanormanıgöreınemekgibi birbeceriksizliğinolumluyönüağaçlarıgönnekonusundaçok amaçokbecerikliolmaktır. Ruhhilimcilerbilgiyibirarayagetirmeyada ayrıştırma yeteneğinideneklere,sözgelimievgibi,nesneçizimleri gösteriponlardanbu nesneleriniçineyerleştirilmişüçgen, dikdörtgengibibiçimlerihulmalarınıistemeksuretiyle inceliyorlar.Çoksayıdaaraştırmaotistikkişilerinbuişlemleriçok daha hızlıvedoğruyaptıklarınıortayakoyuyor.Ustelikbu becerininsaltresimlerlesınırlıkalınayıp,müziktedegeçerli olduğugörülüyor. Butür araştırmalaryapanUtrecht Universitesiçocuk ruhhilimuzmanıMarethadeJongemerkezibütünlük hağlamında“güçıüzlüğün”mutlakagündelikyaşamınniteliksizliği anlamınagelmediğine,bu durumundışarıdangelenve dikkatidağıtanuyarılarınfikredengeçirilmesineyardımcı olabileceğinedikkatçekiyor. Otekiotistiközelliklerinherhangibirbiçimdekusur olarakdeğerlendirihneleridaha da güç.Orneğin,araştırmalar otistiklerinmüzikalperdeleriranımadaçokdahabaşarılı olduklarınıgösteriyor.Görselaçıdan,sondereceyetenekli sanatçılarolduklarıbilinenotistikdehalarolmaklabirlikte,son araştırmalarotizmdegörsel-uzamsalbecerilerinsanıldığından çokdahayaygınolduğunuortayakoyuyor. Otistiklerinüçboyutluçizimleıdedahabaşarılı oldukları,örneğin,üzerlerindefarklıhiçiınlerolanbloklarıbiraraya getirmekgibiişlemleridahakolayyaptıklarıgörülüyor.Beyin taramalarıotistikkişilerinbeyningörselbölgelerindekiateş- leyiciguçtendaha iyiyararlandıklannıortaya koyuyor. YOĞUNDÜNYASENDROMU KURAMI Kimi araştırmacılarotistik kişilerin görüntüveseslerededahaduyarlı olduklarınıöne sürüyor.2007yılındaIsviçre FederalTeknolojiEnstitüsü’ndenKamila Marksamile HesuyMarham tarafından yapılanbiraraştırmadaneldeedilen bulgulardanyolaçıkılarakortayaatılan “yoğundünya sendromu”kutanıına göre otizm,gündelikduyusaldeneyimleri yoğunlaştıranhiperaktifbirbeyinden kaynaklanıyor.Otopsihulgularıotistikkişilerin beyinlerindekikorteksbölümündeyapısal farklılıklarbulunduğunu,bukişilerde minikolonlarınyaklaşık100sinirhücresindenoluşanvekimi araştırmacılaragörebeynintemelişlemcibirimleri işlevınıgorenobeklerın-sayıcadahaçok,ancakdaha kur’ çükolduğunugösteriyor. Otistiklereüstünlüksağlayanötekibilişselbeceriler arasındabir de daha mantıklı karar alma yetisiyer alıyor. Otistiklerinöznelyadaduygusalunsurlarakarşıdahaaz duyarlıolduklarıönesürülüyor.Bugörüşhenüzkesinolarak kanıtlanmışolmasa bile, giderek yaygınlık kazanıyor. Kaliforniya’dakiTED (Teknoloji,eğlence,tasarım) konferansındasözalanvekendisideotistikolanhayvanbilim uzmanıTempleGrandin,otizrnolmasaSilikonVadisi’ninde olamayacağınışakayolludilegetiriyor,teksiolojiile uğraşanlarınbirolasılıkla“otiznigenleri”iledoluptaştıklarınadikkat çekiyordu. Gerçektende,otistiklerarasındaçokbaşanlı mühendislere,bulaşıkmakinesiniboşaltmayıbeceremeyenmüzik dahilerine,konuşmaktanyoksunmatematikbilginlerineve yetenekileyeteneksizliğinbirliktevarolduğuböylesidaha nicebileşimleretanıkoluyoruz. Ne varki, otizminüstünlüğükavrıımınıntümdünyada kabulgörmediğinideönemlebelirtmekgerekiyor.Kimi araşnrmacılarveanababalar,otistikkişilerinyaşadıkları güçlüklertoplumtarafındanhafifealınırve yeterincedestek verilnıezkorkusuyla,bu durumaözgüüstünlüklerinaşırı vurgulanmasındankaçınıyorlar.Otizıninyararlıbirdurum olabileceğinisöylemek,kendibaşınayeıneğiniyemekten,yada nıvaletegitmektenyoksunçıxuğuiçinçalışıpdidinenanneya dababalarasinirbozucuve inciticigelebilir. Ote yandan,kimianababalardaçocuklarının olumsuzluklarıylailgiliyorumlarıdinlemektenhıkmışolabilir.Bu durumdaen iyiçözüm,ikisiarasındabir dengekurulmasıdır. Otizmihemolumlu,hemolumsuzyönleriyle değerlendirebilenleryaşamınsağladığıolanaklardançokdahaiyi yararlanabilir. RitaUrgan1Mayıs2010NewScientist Yeni H. Yücel’e giokomçalışmaları nedeniyle ödül TorontoÜniversitesiOftalmolojiveGörme BilimleriBölümü’ndenProf.Dr.Yeni H.Yücel,glokomkonusundakiçalışması nedeniyle2010LewisRudinGiokom Odülü’nelayıkgörüldü. New YorkTıp Akademisi (NYAM),YeniH.Yücel’c Experinıen ta!Eye Research isimli bilimdergisininKasım2009tarihli sayısındayeralan glokomçalışması nedeniyleödüllendirdi.30 Ekim 2009sayılıdergimizde“YeniHasan YücelGözdeYeniBirDolaşım SistemiBuldu”haşlığıaltında yerbulan bu insangözündedaha önce bilinmeyenbirdolaşım sistemiolduğunuortayaçıkartmıştı.Bubuluşun, körlüğünen birincinedenlerindenbiri olan glokom hastalığınıntedavisineyolaçnhileceğiilerisürülüyor. RudinGlokomOdül KomitesiBaşkanıDr. David Abramson,Yücel’inbu çnlışmasınışöyle değerlendiriyor:“Buçnlışmaglokomunnedenleri ve tedavisinin daha iyianlaşılmasınısağlıyor.BuödülDr.Yücel’in kritikçalışmasınılayıkolduğudereceyeçıkartıyorve giokomteravisiile ilgiliyeniçıılışmalıırınyolunu açncak.”Yaklaşıkyüzyıldırgözdelenf damarlarının bulunmadığısanılıyordu.Lenfdamarlarılenfsıvısı taşıyanince duyarlıdamarlardır.Gözünbu sıvıyı yeterincedışarıatamamasıglokomhastalığmayolaçnr. Bugündünyada66 milyoninsanıetkileyenglokom, geriyedönüşüolmayankörlüğünen önemli nedenlerindenbiri. NYAM’ınLewisRudin OlokomOdülü 1995 yılındaNewYorkkentinin sorunlarınaçözümgetirmek için çolışmalaryapanLewisRudin adınakondu. Çalışmanıntam kopyası:www.sciencedirect.com TeleskopYapmaYarışmasıTürk AstronomiDerneği,NanoManyetikBilimsel CihazlarSan.Tic.Ltd.Şirketitarafındankonulan100011. ödüllüTELESKOPYAPMAYARIŞMASIdüzenlemekte. Yarışmanınamacıülkemizdeastronomiyevefiziğeilgi duyançocuk,genç,yaşlıherkesi,elleriilebirşeyler yapmayaözendirmektir.Yarışmasıkuralları: Teleskopmerceklerleyapılacaktır Büyütmeen azxlOolacaktır Oluşangörüntütersolmamalıdır Yarışmacılarteleskoplarını31Aralık2010tarihine kadarTürkAstronomiDerneği(ArzuKıraneliyle)Sabancı Universitesi,Orhanlı,Tuzla,34956,İstanbuladresine ulaştırnıalıdırlar.Teleskopilebirlikteyapımvetasarım aşamalarınıanlatanençok2sayfalıkbirmetinveistenirse fotoğraflargönderilmelidir. TürkAstronomiDerneğiveNanoManyetikBilimsel CihazlarSan.Tic.Ltd.Şirketikatılanteleskoplarısergileme ve hakkınasahiptir.Dahasonrateleskoplar yarışmacılaragerigönderilecektir.Kargosırasındaoluşabilecek zararlardanTürk AstronomiDerneğive NanoManyetik BilimselCihazlarSan.Tic.Ltd.Şirketisorumlututulamaz. Jurı yeleri:ProLDr.AhmetOral(SabancıUniversitesi veNanoManyetikBilimselCihazlarSan.Tic.Ltd.Şirketi), Prof.Dr.ZeynelTunca(EgeUniversitesi),Prof.Dr.Ali Alpat(SabancıUniversitesi,TADBaşkanı),Doç.Dr.Ersin Göğüş(SabancıÜniversitesi),Uğurlkizler(Amatör astronomveteleskopyapımcısı). lmgelemgücü Zihinkuramı (başkainsanlarınfarklı görüşveinançlan olabileceğianlayışı) Mantıklıkararalma (duygusalunsurlaradahaaz duyarlılık) Aynntılaraözen göstenne bir göstergesi. c c L c. C c C t.-. t-. ttc C tc c (- tttttttc c t-. ttttttc tt. tt. t. (-. ttt.tttt-. t. ttt- ± 1 c.’J 0 10) (0 (Il’ c’J