Katalog

MuğlaMilas’taPers satrabı Hekatomnos’unmezannda gerçekleştirilenfilmgibisoygun pekçok soru işaretibıraktı. Kaçakçılarsoygun sırasında çektiklenfotoğrafve video görüntüleriniintemette şifreliolarak yayımlatıpmüşterianyorlarmış. Şimdiyekadar Cumhuriyet’teyurtdışına kaçınlanKarun Hazinesinden “Yüzyılın Hazinesi”,Elmalı Definesi’nden“Yüzyılın Definesı”diyeçeşitlikereler söz etmiştik.Bugün de Milas’tasoyulanve kaçırılma girişimindebulunan “YüzyılınLahtinden”söz edelim... GECEKÖSTEBEKLERI Mayısayında istanbulda birarkadaşım birCDverdi.CD’de definecilerincep telefonuileçektiklerigörüntülerdegörkemli birmermerlahitgörülüyordu.LahitMilas’tabulunmuştu. Resimlerde‘gece köstebeklerinin”mezar odasına girdiklen tarihlerde görülüyordul(Görsel2) •17.1.2008/ 18. 1. 2008/ 12.5. 2008 Kaçakçılarınlahtinbulunduğu mezar odasına “enazından üç kezgirdikleri’anlaşılıyordu.CDbana, 3. giriştentam ikiyıl sonra ulaşmıştı! Kaçakçılannmezar odasında lahittenbaşka ne bulduklarınailişkinbirresimyoktu.Bu görseller,intemette “şifreli”olarakdolaşıyormuş,“video”görüntüleride varmış, ama ben ulaşamadım!Kaçakçılarbu yollalahitemüşteri anyorlarmış!Arkadaşıminternettenindirdiğigörselleri yüklediğiCD’ninbirkopyasını,olayınpeşine düşmem için banavermişti! Resimlercep telefonu ileçekilmişolmalarınakarşın mermerlahtinkabartmalarıve mezarodasına giden tonozlu “dromos’un(yolun)”olağanüstü biryapıtınvarlığınırahatlıkla ortayakoyuyordu.Lahtin,ön yüzünde biryatağa uzanmış uzunsaçlı,sakallıbirkişive çevresinde hüzünlüaile üyelerininyüzlerigörülüyor.(Görsel1) MILASLIMAVZOLOS’UNDÜNYASI LahtinMilas’tabulunmasıHyssaldomos’unorada kurduğu Karya’nın“HekatomnidHanedanına”ait birsoylunun olabileceğiniakla getiriyordu.Lahittekiuzun saçlı,uzun sakallıkişi,Bodrum’da“Dünyanınyedi harikasından”binolan Mozole’denLondra BritishMüzesine götürülen Mavzolos’un heykelindekiportreyeçok benziyordu. İÖ.367’deKarya’nınbaşkentiniMilas’tanBodrum’ataşıyan Mavzolos,İC353 yılındaölmedenönce bu “anıtsalgömütün” yapımınabaşlamış,yerinegeçen ‘eşive kızkardeşi”olan 2. Artemisiainşaatısürdürmüş,ancak ikiyılsonra,o da öldüğündehenüz bitirilememişti.Mavzolos’uncesedi “anıtsal gömütü”tamamlanıncayadeğin birbaşka yerde “geçici”olarak gömülmüşolmalıydı.Buolay,Atatürk’ünDolmabahçe’de ölümündensonra Ankara’da“geçici”olarakEtnografya Müzesi’neve 1953’de ‘AnıtKabrin”bitmesindensonra,adını “Mavzolos”tanalan ‘mozole’sine’kaldırılmasınıanımsatıyordu. DolayısıylaMilas’takilahitMavzolos’ada aitolabilirdi! Önceleriyerel basında mezardan sekiz heykelinkaçınldığı,bunlardan birinin“6metre” yüksekliğinde“somaltın”olduğu dahi yazıldı çizildi! MüzeMüdürüÖzen,MüzeninTKİkazıları eşgüderi HalilEkici,emniyetvejandarma yetkilileri mezarodasına inipincelemeyaptılar.İkiduvarda.ölenin yakınıkadınlannçok renklive hatta altınyaldızboyalı resimlerivardı. KültürValıklanve MüzelerGenel Müdürü0. Murat Süslü’nünaçıklamasınagöre mezar odasında (2.75x2.15x1.85m)boyutlarındakilahtindörtyanında kabartmalarvardı.Mezarodası ise (4.70x3.60x3.00m) boyutlanndaidi. Ayrıcadeğerliölü hediyelenninkonulduğu raflargörülüyordu.Ama çoğu altınve gümüş olan bu hediyelerdenhiçbiri yoktu!Yalnızcabirkılıç Bu satırlaryazılırkenKültür veTurizmBakanı ErtuğrulGünayolayyerinde incelemeyapıyordu.Yörenin arkeologlarıdururkenbaşka kentlerdenbirakbaba gibi gagalarınıburayasokan bazı arkeolojiprotesörlerine Günay’ınyüzverip vermediğinibilmiyorum!SayınBakanı önemlisorumlulukisteyenbirkaçkarar bekliyor. 1.MilasBelediyesi’ninikiyılönce aldığıkamulaştırmakaranbiran önce uygulanmalıdır. 2. Müzeninbaşlattığıtoseptikakıntısı ilesu sızmasıkökünden çözümlenmelidir. 3. Mermerüzerineyapılmış,altın yaldızlı,çok renkliduvarresimleri önceliklegüçlendirilmelidir.(70’liyıllarda Antalya-Elmalı’dabulunanKaraburun tümülüsündekibirbaşka Pers satrabının çok renkliresmininkütlenerek, mantarlaşarakkaybolmasınagözyuman AkdenizÜniversitesi’ninbazıüyeleri Milas’tanuzaktutulmalıdır!(solda) 4. GenelMüdürlüğünüz,Türkiye’debu resimlerigüçlendirecek,deneyimli restoratörlerinadlannıbiliyor.Gerekirse bizde bazıadlarverebiliriz. 5.Gereklahtintemizlenmesi, onanlması,ardındantonozuilebirlikte çok hassas çalışmalarladaha geniş bir alanataşınarakziyaretçileringörüşüne sunulmasıgerekir.Büyük arkeologmüzeciOsmanHamdiBey’inaralannda Büyükİskender’IebağlantılıPerssatrap lahitleriniLübnan’daçıkarıpİstanbul’a 125yılönce en ufakhasarvermeden götürdüğüde unutulmamalıdır. 6. Buamaçlaaralanndakonunun uzmanıİtalyan-Türkrestoratörlerinin önceliklehazırlayacaklanortakbirplan doğrultusundaçalışılmasıen doğru yöntemolacaktır. 7. metaldetektörleri yasaklatmayacakmısınız?• MilaslıHekatomnidHanedanı,Anadolu’yuistilaeden Perslerin “satraplığı-valiliği”göreviniyüklenmişti.Anadolu, Büyükiskender’inegemenliğibaşlayıncayakadar iran’dan gönderilmişpek çok “satrap-valiye”ev sahipliğiyapmıştı. Ancak, Milas’ınbu yerelhanedanı, kökeniPers olmayan Anadolu’dakitek “satraplık-valilik”idi... Hyssaldomos’unoğlu Hekatomnos İÖ397’de satrap olmuştu.Hekatomnos’unüçü erkek Mausseolos(Mavzolos okunur),İdrieus(sonralanher halde İdris’edönüştü!), Piksodarosve ikikızı2. Artemisiave Adaolmaküzere beş çocuğu vardı. Mavzolos,İÖ377’de satrap olmuş,Karya’nınbaşkentiniİÖ 367’de Milas’tanBodrumataşımıştı. 2. ArtemisiaİÖ351’de ölünce,yerine“erkekkardeşi”Idrieus“kızkardeşi”Ada ile evlenerekgeçmişti! İdrieus’uniÖ334’de ölümündensonra öncüllerigibibu kez “kızkardeşi-eşi”Adatahta oturmuştu.Nevarkien küçük kabzasının okside olmuşsapınınizikalmıştı. 1989’daBodrum’daMavzolos’unküçük kızkardeşiAda’yaaitolduğu bildirilenbir mezar bulunmuştu.Mezarodasındaki sıradan birlahitteherhangibir kardeş Piksodaros,“ablası-yengesi”Adayı komşu kentlerden Alinda’yaİÖ340’dasürmüştü.Büyükİskender,Bodrum’a gelmeden önce ölen Piksodaros’unyerinesevgilisiolduğu söylenen, Ada’yıİÖ334’teyenidentahta geçirmişti. Lahtin bir geniş yüzünebakılıncaölen kişininçevresinde 3 erkek ve 2 kadıngörülüyor.Sankibir“ailefotoğrafı” niteliğindekibu görüntü lahtinkimeaitolduğunun önemlibir ipucudur!Bugörüntüyegöresakallıve uzun saçlıkişi Mavzolosolamazdı.Babası Hekatomnos’un3 oğluve 2 kızı vardı.Görüntüdeölen sakallı,uzunsaçlı kişiolan bu baba İÖ 377’de ölen Pers satrabı Hekatomnosolmalıydı.Kaldıkio tarihte Milas Kaıya’nınbaşkentiidi.Dolayısıylaölen satrap ancak Milas’tagömülebilirdi. ve çeşitlitakılarbugün ziyaretçileribüyülüyor. (Görsel3-4) AmaMilas’tabu görkemlilahtinbulunduğu mezarodasında bırakınhanedanın pınltılarını yansıtanaltınhediyelerdendeğil bir tane, iskeleti bilekalmamıştı.YoksaMavzolosönce burada gömülmüştesonra Bodrum’daki‘anıtsal mitaşınmıştı? Örneğinbirkabartmada Hekatomnos’unelinde tuttuğu altınya da gümüş ne olmuştu?Peki, altınya da gümüş bir ‘riton’dan(içki kabından)”şarap döken kişininelindekibu kapşimdineredeydi? (Görsel5-6) Uşak’ınGüre köyündeki İkiztepe’debirbaşka Pers satrabınınmezarındançıkan KarunHazinesineeklenen altın ve gümüş kaplannvarlığıda unutulmamalıdır.• Bu yargıya ulaştıktan sonra Milas’ırıHisarbaşı Mahallesindekimermertaşlar üzerindekibirkorenttipi sütununtepesininyıllardırbirleylekailesininyuva yapmasındandolayı‘UzunYuva”denilennoktayadönelim! 1. derece sit bölgesiolan bu rioktanınüzerindegecekondu görünümlübarakalarınyapılmasına,üzerinesloganlar yazılmasına şimdiye değin kimse ses çıkarmamıştı’ Bu tarihselmirasıilkbaharilesonbahar arasında leylekailesi koruyordu! Hernedense yerelyönetimlerveTürkarkeolojidünyasıbu noktayailgigöstermemişti.ilkkez Almanarkeolog Doç.Dr. ValterVoigtlander,1987 yılındao noktadayaptığı6 haftalık bir yüzey araştırmasında toprak üstündeki kalıntının altında bir mezar odası olduğunu algılamış ve ilgililerebu konuda rapor vermişti. Dr.Voigtlander,orayafoseptikaktığıiçin(!)daha kapsamlı bir inceleme yapamamıştı. 1. derece sit alanına foseptik akıtanlancezalandırmakyerine,bu raporundansonra Dr. Voigtlander’ebirdaha Türkiye’dearkeolojikaraştırma yapmasına izinverilmemişti. Küçük Asya Mimaridekorları doktora tezi ile dikkatleri çeken birbaşka Almanarkeolog Prof.Dr.FrankRumscheido noktada yaptığı araştırmada aynı soııuca ulaşımış, 2006’da OksfordÜniversitesi’ndeki‘KaryaÇalıştayına”sunduğu bildiride“UzunYuva’nıngerçekte bir‘anıtsalgömüt” olduğunailişkinbildirisunmuştu. Bubildiriilede ilgilenilmedi! LEYLEKLERGİDiNCE! Leyleklerin korumadığı bir kış gecesi ‘gece köstebekleri” güçlu “ metal detektörleri’ ile o noktayı taradıklannda ‘bip” seslerialdılar.Milasbasınındangelen abartılıhaberler arasındayeralan birbilgiyegöre gece köstebekleri” barakayı250 bin dolarasatın almışlar! Tamtepeden açtıklarıbirdelikle10 metreaşağıya inebilmek için aradaki toprağı boşaltmışlar. Sonra (8x2x3m) boyutlarındaki tonoz mimarili‘doromos (mezar odası yoluna)” ulaşabilmek için beton delme matkabı karot” kullanmışlar.“Karot”iledelinenilkduvarın2 metre,mezar odasının ise 50cm kalınlığında oldukları bildiriliyor! Bu gürültülü aletin o noktada çalışnıasını her nedense hiç kimse duymamış! Mayısta bana verilen CD’ninbir kopyasını çıkarıpMüzeMüdürüErolÖzen’egöndererekbilgi istedim.Özen,MilasEmniyetiileolayyerindeinceleme yaptıklarında‘soygunu”saptadıklarını,‘gece köstebeklerinin”olayyerineyenidengelecekleri inancıylao noktayıgözlemaltınaaldıklannı,eğer yazarsam‘tuzağın”engelleneceğine dikkatiçekti. Bende haberiyazmayıertelernekzorunda kaldım! Üçhaftaönce yerelbirgazetede abartılıbirhaber çıkınca,polisizlediğive dinlediği8 kişiyigözaltınaaldı. Yakalananlardametaldedektörler,bazıantiksikkeler bulunduysada mezardan bireser ele geçirilemedi.• 22 AĞUSTOS2010 / SAYI1274 Yüzyılın PAZAR U lahtinin gizemli soygunu! ÖZGEN ACAR Akla birsoru geliyor?Gece köstebekleri“metaldetektörden”başka betondelmeye yarayan “karot”kullanmışlardı. Milas’taya da çevrede bu ‘karot’ aracını kimler kullanıyordu? Bu aracı satan firmalar ikiyılönce bu araçları kimlere pazarlamışlardı (altta). “UzunYuva”da ilkdeliğin açıldığıyerde çukuru örteıı (2x2m) genişliğiııde birbrandayı bırakan ve üzerinde adı yazılıolan ‘doğalgaz’ firmasınırıbu olayla bağlantısı nedir? Unutulmamalı ki doğalgazcılar “karot”kullanıyorlar!• j -. • - kabartmayoktu,ama bugün Bodrum SualtıArkeolojiMüzesi’ndeözelbir bölümde sergilenenaltıntaç, altınkolyeler . + • :44 .4’