Katalog

Bütün yönleriyle Bektaşilik ve Alevilik isimli kltapta Bedri N. Dedebaba, yaklaşık beş yüz yıldan bu yana sır diye saklanan Balım Sultan Erkannamesi'nl okuyucuya sunuyor. ıl şakir KEÇELI rapça olan erkân kelimesinin kökü bir şeyin olmazsa olmazı, en sağlam yani, temel direği anlamına gelen rükn sözcüğüdür. Rükn sözcüğünün çoğulu olan erkân teri,. :, mi, tarikat veya tasavvuf dilinde tarikat âdabı (ilkcS leri) demek; tarikat üyelerinin ve tarikat ehlinin uy|^j§ ması gereken usul (yöntem) ve kurallar anlamına •• gelir. "< BektaşîlikAlevîlik adlı yola giren (nasib alan ikrar veren) her can, tören sırasında aydınlatıcısına (dedc veya babaya) "sır saklamak", "gördüğünü örtüp görmediğini söylememek" konusunda ant içer veya söz verir. Aslında bu ant sadece, Hz. Muhammed'i temsil eden aydınlatıcıya veya Yol kardeşlerine karşı verilmez. Onlann yanında Tanıı, Muhammed, Ali, Kutuplar Kııtbu Hacı Bektaş Veli ve evreni yönettiğine inanılan Kırk Abdal'a karşı da yapılır. Çünkü Hz. Muhammed'e verilen andı düzenleyen 48. Fetih suresi 10 ayctinin sözlcri şöyledir: "Sana biat edenler (ant içenler) ancak Allah'a etti/ Hakk'ın eli onlann elleri üstündeydi/ ünıın için sözünü kim bozarsa yarına/ Bozmuş olur kendinin öz netsi zararına/ kim Alliih'la andını yerine tam getirir/ Tann da ona büyiik ödüller, sevablar verir." (1) Bu nedcnle AleviBektaşiler arasında sıkı sıkıya ııyıılan ve yüzlerce yıldan bu yana asla çiğnenmeyen şöyle bir kural vardır: "Sırrı sır etmek". Bu kurala aykırı davrananlar düşkün sayılır (2). BektaşiAleviler, r Jz Muhammed'e ait bir buyruğa (hadise) dayanarak, özünü bilen insanın Rabb'ini de bileceğine ve bu nedenle Kııran'a bâtmi yorıını verebileceğine inanır. Demek ki, Kuranı Kerîm'in lalzı, yani sözleri değişmez, ama yorumu yorumlayanın bilgi birikiminc göre değişirmiş. Elektriğin, elektromikroskopun, atonııın, nötron ve protonların, quarkların bilinmediği bir çağdaki Kııran yorumu ile günümüzdeki yorıım larklı olacaktır. Bütün Yönleriyle Bektaşilik ve Alevilik' AleviBektaşi geleneği üzerine Bektaşilerin zahirlerden (yani BektaşîAlevi olmayanlardan) sakladığı erkânnameler, gelişmiş (emperyalist) ülkelerin kütüphanelerinde bulunur velngiliz, Fransız ve Alman okuyucuları bu kitapları okuyabilir. Bu du rıımda erkânnameler sadece, kendi insanlarımız icin sırdır, onlar da bu gizlilikten ve cehaletten dolayı Bektaşiler için çirkin ittiralarda bulunur. Bu koşullarda "Sırrı sırr etme"nin bir anlamı kalmış mıdır? (3) Yirminci yüzyılın başlarında, Bektaşiler Balım Sultan Erkânnanıesi'nin üzerindeki gizi kaldınp kaldırmamayı ve erkânnamede çaga uygun değişiklikler yapıp yapmamayı tartışmaya başladi. Ama bu tartışma, tutucıı ve şekilci aydınlatıcılann egcmenligi ile son buldu. Böylece Bektaşiler pencerelerini dünyaya kapattı. Cîazi Mustata Kemal Atatürk 1935 1936 yıllannda Bektaşi tekkelerinin yeniden aı,ılmasına karar verdi. Ama onun şöylc bir koşulu vardı: Balım Sultan Erkânnamesi'nin çağa uyarlanması ve dilinin genç kuşakların anlayacağı bir hale getirilecckti. Bu öneri babalar arasında tartışma başlattı. Bu tartışma iki yıl kadar sürdü. Bu iki yılın sonunda Bektaşi babaJarı Atatürk'ün haklılığına karar verdi ama bu arada Atatürk yatağa düştü (4). Bedri Noyan Dedebaba erkânnamenin halka açılması kanısında. Ama karar vermeden önce bu konuyu tartışmaya açtı. Bu tartışma sonunda erkânnamenin üzerindeki gizin kaldırılmasına, dilinin de genç kuşakların anlayacağı hale getirilmesine karar verildi. Bu kararın verilmesinde Hakk'a yürüyen Girit Kandiye Horasanlı Ali Baba Dergâhı Postnişini ("ater Bektaş \ lalifebaba Erenler'in büyük katkısı oldu. Erkânnâmeyle ilgili kitap, Bütün Yönleriyle Bektaşilik ve Alevîlik adlı çalışmanın sekiz ve dokuzuncu ciltlerini oluşturur. Okuyucuya sunulmuş olan sekizinci ciltte, ibadet ve ibadet yeri olan Meydan ve Cem Evi'yle ilgili aynntılı bilgiler verildikten sonra, ibadet bölümüne geçüir. Bu bölümde de şunlar işlenir: îkrar (nasib) töreni, derviş olma crkânı, Babalık erkânı, I lalifebabalık erkânı, Mücerretlik erkânı, Sofyan Süreği ve Kızılbaşlık Meydanı (("em Töreni), Alevilerde Cem ve Töreni, Mazbata, hilafetnâme örnekleri (orijinalleri ve Türkçeleştirilmiş şekilleri). Kitap bu cildin kaynaklarını da birer birer verir. Son olarak da arama tihrisii (Kişileri, yerleri ve kavramları arama fıhristi) ile biter. Kitabın sekizinci cildini okuyan okuyucu iki gerçekle daha karşılaşır: Alevilerin Cîörgülerinde (Birlik cem'i veya Müsâhib erkânı) okunan hayırlılarla (CJülbânk Tcrcüman) Balım Sultan Erkânı 'nda gcçcn hayırlılar arasında en ufak bir farklılık yoktur. Yinc her iki anlayışın ritüellcri arasında da bir fark bulunmaz. Sunulan bu gerçek, yani yazılı belgeler; Bektaşilik Alevilik ayrımının anlamsızlığmı da gösterecektir. Bu kitap bundan birkaç yıl önce yayına hazır hale getirilmişti. Kültür Bakanlığı'nın dcsteğini çekmesi, yol kardeşlerimizin okuma alışkanlığının bulunmaması yüzünden yayımlanamıyordu.B 1I) Bu âycl. istcr Alcvi olsıın, istcrsi' IV'kuışi, ikrıır liırıni sınısınıhı İÜ Irkliyı llaliU*) IKII^V vcyıı crki'ın valınmad.ın (vıınılın.ul.ııı) (ince okıınur. (2) Di'^kıinlük vc Sır Kriz) koıuısıııuhı avııııtıli lıil^ı i<,iıı lukıııız: W\. l)ı Ik'dri Noyün, Hütün Yonltıiyk' litktaşilik vc Alevilik, Anlıı, îjahkıılıı Vukfı orıak Yayını, Ankara 2006, (1.7, s. 525 vc Ifii vi" ıliftnlıri. U) Prı.1. Dr. Isa IX>ftan, lıııam Zeyd B. Alî.Tür kiyı Oiyanct V'aklı Yayııılaıı, Aııkanı 2(X)2, s. ) 14 H5. (4) Bu olaylar lıakkımla aynntılı lıilgi için hakını/: D<v Ur. IVilri Noyan I kdcbaba, Biiliın Yiinlcriyli1 Bckla^ilik vr Alevilik, Ardiı, Yayııılan, Ankara 2(111). (). 6, s 5S vc (Sî, ayrıca ölcki saylalar. A Bütün Yönleriyle Bekta#k ve Alevîlik VÜI/ Bedn Noyan l\'debaba/ ArJıç Yayınları/472 s. 348 MİMARLIK TASARIM KÜLTÜR SANAT KASIM 2010 8 TL "8 House", BIGBjarke Ingels Group •"Çakma" Selimiye!..., Doğan Hasol • Ropemaker Place, Arup Associates •VVestThames Koleji, Mackenzie VVheeler Architects •Ml Meydan Merter Alışveriş Merkezi, Tabanlıoğlu •Cüneşli Kule, Suyabatmaz Demirel Mimarlık •Samuel de Champlain Cezisi, Consortium Daoust Lestage VVilliams Asselin Ackaoui Option Amenagement • Burgundy Şarap Bar/Restoran, PSLAB • Resimde Kristal Aktivasyon, Gülseli İnal C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 1082 SAYFA 19