Katalog

ekonomi@cumhuriyet.com.tr 5 HAZİRAN 2009 CUMA CUMHURİYET SAYFA EKONOMİ 13 CMYB C M Y B PARA-META-PARA MUSTAFA SÖNMEZ Dış Kaynak Kurudu, Yatırımcı İştahsız… Hükümetin açıkladığı yeni teşvik paketi birkaç so- runun cevabı araştırılarak yanıtlanmalı. Sorulardan biri şu; Gündemin acil sorunu yeni yatırımlar mıdır, yatırımcının iştahı açık mıdır? Bu sorunun yanıtı , teş- vikli yatırımların son 3 yılındaki seyrine bakılarak ce- vaplanabilir. Hazine kaynaklarından görülmektedir ki, 2007 ve onu izleyen 2008’in ilk çeyreğinde 7-7.5 mil- yar TL dolayında olan teşvik niyeti, 2009’un ilk çey- reğinde 3.2 milyar TL’ye inmiştir. Bu, 2008’in ilk çey- reğine göre yüzde 57 azalma demektir. Yeni yatırım niyetinden çok, birçok firmanın sorunu, mevcut kapasiteleri kullanma sorunudur. İmalat sanayisinde kapasite kullanım oranı yüzde 60’lar do- layına inmiştir. Bu inişte yüzde 40’a kadar gerileme gösteren ihracat ve kuruyan iç talebin önemi bü- yüktür. Dolayısıyla, iş dünyasından gündeme düşen acil talepler, yeni yatırım teşviklerinden çok, ihraca- tın hızlı düşüşüne önlem, iç talebin canlandırılması ve nakit sıkışıklığının giderilmesi noktalarında dü- ğümleniyor. Teşvik paketinde bu beklentilere pek çö- züm üretildiğini söylemek kolay değil. Yanıtı aranması gereken sorulardan biri de şu: Tür- kiye uzun zamandır dış kaynak girişi sayesinde bü- yüme gerçekleştiriyor. Doğrudan yabancı sermaye, sıcak para (portföy yatırımları), dış kredi biçiminde- ki yabancı kaynak girişiyle gerçekleştirilen büyüme, bu kanalların daralması, yabancı sermaye girişinin ya- vaşlaması, sıcak paranın borsadan uzaklaşması ve yeni dış kredi akışının azalmasıyla yerini daralmaya, küçülmeye bırakmış durumda. Örneğin 2008’in ilk 3 çeyreğinde yaşanan önem- li boyuttaki dış kaynak girişi büyümeye imkân sağ- lamışken 2008 son çeyreğindeki 6.3 milyar dolarlık net dış kaynak gerilemesi yüzde 6.2’lik daralmaya yol açmıştır. Bu durum 2009’un ilk çeyreğinde 4.2 mil- yar dolar olarak gerçekleşmiş ve küçülmenin yüzde 13’ü bulduğu tahmin edilmektedir. Verilmiş görünen teşviklerin yabancı sermayenin, dış finansörlerin Türkiye’ye ilgisini arttıracağını söy- lemekse kolay değildir. Dış kaynaklara yön verenler, Türkiye’nin derecelendirme kuruluşları nezdindeki ye- rini dikkate alıyorlar, IMF ile ilişkilerine dikkat ediyorlar. Ve henüz, küresel kriz öncesi gibi, ne diğer çevre ül- kelere ne de Türkiye’ye yüzlerini dönmüş değiller. Teşvik paketi değerlendirilirken dikkate alınması gereken bir nokta da AKP iktidarının bütçedeki bü- yük kamburudur. Teşviklerle birçok vergiden vaz- geçeceğini , muafiyet tanıyacağını ilan eden hükü- met, ilk 4 ayda 20 milyar TL’yi bulan bütçe açığının daha da büyümesine pek aldırıyor görünmemekte- dir. Yıl sonunda beklenen bütçe açığı 75 milyar TL gibi dehşetli bir açıktır. Hükümetin, bütçedeki sorunu hızla iç borçlanmaya giderek çözmeye çalışacağı, bu- nun için bankaların kaynaklarını kurutacağı, bunun da ancak faizleri yükselterek yapmak durumunda ka- lacağı sır değildir. Bankaların, yüksek faizle devleti fonladığı bir ekonominin yatırım iklimini, tanınmış tüm teşviklere rağmen nasıl kuruttuğunu, Türkiye 1990’lı yıllar boyunca yaşadı, gördü. Dış kaynağın geri durduğu, bütçenin büyük açık verdiği bir konjonktürde yaldızlı teşviklerin pek işe ya- rayacağı sanılmasın. Hele ki 7 milyonu aşan işsizin ancak 100 binine geçici iş yaratma “proje”si, toplu- mun gazını almak uyanıklığından başka bir şey de- ğildir. Neredeyse her ile bir tutam teşvik yaklaşımı da bayat bir herkese elmaşekeri oportünistliğinden başka bir şey değildir. Özetle teşvik zarfı hoş, ama mazruf boştur… mustafasnmz@cumhuriyet.com.tr Türkiye’yi dört bölgeye ayõran yeni teşvik sistemi ile 12 sektörde büyük yatõrõmlar desteklenecek Teşvikler işçinin cebinden İşsizlere yönelik olarak toplum yararõna yapõlacak işler yoluyla 6 aya kadar iş imkânõ oluşturulacak. Bu çerçevede yaklaşõk 120 bin işsizin başta okullarõn ve sağlõk kuruluşlarõnõn bakõm ve onarõmlarõ olmak üzere ağaçlan- dõrma, erozyon kont- rolü ve çevre düzen- lemesi gibi işlerde istihdamõ hedefle- niyor. Ayrõca, açõ- lacak kurslar va- sõtasõyla 200 bin işsize mesleki be- ceri kazandõrõlõp 10 bin işsize girişimcilik ve eğitimi danõşmanlõğõ ve- rilecek. Lise ve üstü eğitim aldõğõ halde işsiz olan 100 bin genç, stajyer olarak is- tihdam edilecek. Özel sek- törde staj yapacaklara 6 ay boyunca maddi destek sağlanacak. 30 Nisan 2009 tarihi itibarõyla fir- malarõn yõl sonuna kadar mevcut istihdamlarõna ila- ve olarak işe alacaklarõ personelin sosyal güven- lik primlerini 6 ay bo- yunca devlet karşõlaya- cak. Özel istihdam büro- larõna geçici iş ilişkisi kurma yetkisi verilecek. Bu paketle yaklaşõk 500 bin kişiye doğrudan veya dolaylõ istihdam imkânõ oluşturulacak. KOBİ’lere kredi garantisi KOBİ’lere yeni kredi im- kanõ sağlayacak olan kre- di garanti sisteminden ci- rosu 25 milyon TL’nin al- tõnda ve en fazla 250 ça- lõşanõ olan KOBİ’ler ya- rarlanacak. 30 Haziran 2008’den önce takibe düş- müş borcu olmamasõ şar- tõ aranacak. Sistem iki yõl boyunca sağlanacak kre- diler için uygulanacak. Kredinin yüzde 65’ine Ha- zine’nin desteğiyle kefalet verilecek, kredi riskinin yüzde 35’ini bankalar üst- lenecek. İlk etapta kredi garanti kurumlarõna 1 milyar TL kaynak aktarõ- lacak. 1.8 milyar liralık paket Ekonomi yönetiminin he- saplamalarõna göre yeni teşviklerin 2010 sonuna kadarki 1.5 yõllõk maliyeti 1.8 milyar TL olacak. Bu tutar, kurumlar vergisi indirimi, yatõrõmlar için Hazine arazisi tahsis edilmesi, tekstil fabrika- larõnõn hükümetin belir- lediği illere taşõnmasõna vergi avantajõ sağlanma- sõ ve firmalarõn faiz gi- derlerinin finansmanõnõn desteklenmesinden kay- naklanacak. ANKARA / İSTANBUL (Cumhuriyet) - Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, “Yatı- rımlarda devlet yardımları, aktif işgücü programlarının güçlendirilmesi ve kredi garanti desteği”nden oluşan 3 ayaklõ “yeni teşvik sistemi”ni kamuoyuna açõkladõ. Erdoğan, yeni yatõrõmlarda ku- rumlar vergisini yüzde 20’den yüzde 2’ye kadar indiren, SSK primini 7 yõla kadar Hazine’nin ödemesini öngören ve 500 bin ki- şiye açõktan gelir sağlayacak yeni teşvik sisteminin maliyeti ile ilgili “Maliyetin ucu açık. Kaynak İşsizlik Fonu” diye konuştu. 2010 sonuna kadar başlayacak yatõrõmlarõn yarar- lanacağõ yeni sistemin detaylarõ hakkõnda Baş- bakanlõk yeni binada düzenlediği basõn toplan- tõsõnda Erdoğan şu bilgileri verdi:  Tüm illeri kapsayan yeni teşvik sisteminde 81 il dört bölgeye ayrõldõ. Büyük proje yatõrõmlarõ için 12 sektör belirlendi. Kara taşõtõ, tekstil, kon- feksiyon, deri sektörü, madencilik, tõbbi aletler, ilaç, elektronik hava aracõ, makine imalatõ, de- miryolu, liman, transit boru hattõ taşõmacõlõğõ ve kimya sektörleri desteklenecek.  Tutarõ 250 milyon lira olan yatõrõm projele- ri, büyük yatõrõmlar olarak değerlendirilecek. Transit boru hattõyla taşõmacõlõk, madencilik ve elektronikte de katma değeri yüksek yatõrõmlar, büyük proje yatõrõmlarõ kapsamõna alõnacak. - Büyük proje yatõrõmlarõ için kurum ve gelir ver- gisi indirimi, farklõ uygulanacak. Yatõrõm ya- panlar sağladõklarõ yeni istihdam için SSK iş- veren primini birinci bölgede iki yõl, ikinci böl- gede üç yõl, üçüncü bölgede beş yõl, dördüncü bölgede 7 yõl boyunca ödemeyecek.  Üçüncü ve dördüncü bölgelerde yatõrõm ya- panlarõn kullandõklarõ TL kredi faizinin üçün- cü bölgede 3 puanõnõ, dördüncü bölgede 5 pua- nõnõ Hazine’miz karşõlayacak. Bu oranlar dö- viz cinsi krediler için sõrasõyla 1 ve 2 puan ola- rak belirlendi.  2010 yõlõ sonuna kadar birinci ve ikinci böl- geden üçüncü ve dördüncü bölgeye taşõnacak fir- malarõn en az 50 istihdam sağlamak koşuluyla 5 yõl süreyle SSK işveren primi Hazine tarafõn- dan karşõlanacak, bu firmalara kurumlar vergi- si yüzde 20 yerine yüzde 5 olarak uygulanacak ve nakliye masraflarõnõ da devlet karşõlayacak. ‘Kusura bakmayın halkta para var’ Toplantõ sonrasõnda ga- zetecilerin sorularõnõ ya- nõtlayan Erdoğan, ‘Kriz varsa çare de var’ kam- panyasõnda halkõn parasõ olmadõğõ eleştirilerine ya- nõt verdi. Erdoğan, “‘Kriz varsa, çare de var’ kam- panyasını destekliyoruz. ‘Harcayacak para yok’ di- yenler yanılıyor. Kusura bakmayın arkadaşlar pa- ra var. Biz gelince en dü- şük memur maaşı 660 liraydı, şimdi 1200 lira. Bu kampanya iyi netice- ler verecek” dedi. ‘Piyasa IMF ile ayakta kalmadı’ IMF konusuna da deği- nen Erdoğan “Ay sonuna kadar bazı görüş alış- verişleri yapılacak. Pi- yasa oyuncularının bir kısmı beklenti içine gire- bilir ama Türkiye Cum- huriyeti’nin piyasa oyun- cuları ‘IMF varsa var, yoksa yok’ noktasında olmamalı. 14 ayda piya- sa oyuncuları IMF ile ayakta durmadı” diye konuştu. ‘ÖTV indirimi bazı alanlarda sürecek’ ÖTV indirimine yönelik çalõşmalarõn sürdüğünü be- lirten Erdoğan, “Bazı sek- törlerde sıçrama çok cid- di oldu. Şu anda bu sek- törleri arkadaşlarımız tek tek inceliyor. Bunla- rın içinde devam kararı alınacak olanlar var, alı- namayacak olanlar var. Örneğin otomotivde yer- li üretimde üç vardiya ça- lıştığını söyleyen patron- lar var” dedi. İşveren olumlu, işçi yetersiz dedi Açõklanan yeni teşvik paketi toplumun farklõ kesimlerinde farklõ yankõ buldu Ekonomi Servisi - Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’õn açõk- ladõğõ yeni teşvik paketi ekonomi çevrelerinde genel olarak olumlu karşõlanõrmen, sendikalar paketi işsizlik sorununun çözümünde yetersiz buldu. Güneydoğu ve Doğu Anadolu’daki iş çevreleri ise teşviklerin bölgenin kalkõn- masõnda etkisinin sõnõrlõ kalacağõ görüşünde. Odalar ve sendikala- rõn değerlendirmeleri şöyle: Türk-İş Genel Başkanõ Mus- tafa Kumlu: “Ulusal istihdam stratejisinin belir- lenmediği Türki- ye’de istihdamı teşvik amacına yö- nelik olarak geti- rilen düzenlemele- rin etkili olması m ü m k ü n değildir.” DİSK Başkanõ Süley- man Çelebi: Önerdiği- miz taleplerin büyük bir bölümü yok. İstihdama ilişkin düzenlemelerin iş- sizliğe çare adı altında sunulması gerçeklerin üstünü örtmemeli. Deneme süreli, ge- çici esnek iş gücünün kriz ba- hanesiyle hayata geçirilmesin- den endişe duyuyoruz. Hak-İş Genel Başkanõ Salim Uslu: “İşverenlerin, istihdam yaratma konusunda isteksiz davranmak için artık hiçbir mazereti kalmadı. Ancak özel istihdam büroları ile ilgili dü- zenleme işverenlerin suistima- line açık.” Ankara Ticaret Odasõ (ATO) Başkanõ Sinan Ay- gün: “Yeni yatırım teşvik sistemi yeni bir yatırım hamlesi başlatacak. Sis- tem eğer uzun vadeli ola- rak ve amacına uygun iş- letilirse Türkiye bölgeler arasındaki gelişmişlik farkını azaltır.” İstanbul Sanayi Odasõ (İSO) Yönetim Kurulu Başkanõ Tanıl Küçük: “Paket olumlu ama geç kalındı. Getirilen teş- viklerin çoğu orta ve uzun vadede sonuç verecek, ekonomiye geri dönüşleri za- man alacak.” Türkiye İhracatçõlar Meclisi Başkanõ Mehmet Büyükekşi: “Yasa, Türkiye’nin yalnızca krizden çıkmasına yardımcı ol- mayacak, aynı zamanda orta ve uzun vadede rekabet gücü- nün artışına çok büyük kat- kıda bulunacak.” İstanbul Hazõrgiyim ve Kon- feksiyon İhracatçõlarõ Birliği Başkanõ Hik- met Tanrıverdi: “Pa- ket, Türkiye genelin- de bir yatırım iklimi başlatabilir. Ancak ya- pılan sınırlı destekle- melerle hazır giyim ve tekstil sektörünün Do- ğu’ya taşınması oldukça zor.” Sektörel Dernekler Federasyo- nu Başkanõ Çetin Nuhoğlu: “Ar- tık istihdam ve uzun vadeli yol haritasının etkinliği için kamu ve sivil toplum kuruluşları hız- la harekete geçmeli.” Diyarbakõr Ticaret ve Sanayi Odasõ Başkanõ Galip Ensarioğ- lu: “Paketin, Türkiye’de istih- dam ve yatırıma katkısı olacak ancak bölgeler arası gelişmişlik farkını gidermeyecek.” İzmir Ticaret Odasõ Başkanõ Ekrem Demirtaş: “Teşvik ro- tamız nihayet belli oldu. Bek- lediğimize değdi. Bu paket Türkiye’yi kü- resel güç olmaya yö- neltecek bir paket.” Küçük ve Orta Bü- yüklükteki İşletmeler Derneği Başkanõ Nu- rettin Özgenç: “200 bin işsize mesleki eği- tim verilecek olması sevindiri- ci bir gelişme. Yeni teşvik ve is- tihdam paketi ile KOBİ’lerin umudu arttı.” Türkiye Giyim Sanayicileri Derneği Başkanõ Ahmet Nakkaş: “Reel sektörün mevcut üretim kapasitesini, istihdamını ve kre- dilerini korumak için destek ihtiyacı sürüyor. Dişlilerin dön- mesini sağlayacak destek ihti- yacı tam karşılanmadı.” Ekonomi Servisi - Satõn aldõklarõ Canan Kozmetik’le Türkiye’de stratejik bir adõm at- tõklarõnõ belirten L’Oreal Türkiye Genel Mü- dürü Matthieu Serres, Canan’la ihracatçõ ol- duklarõnõ söyledi. L’Oreal’in 100. yõl kutla- ma etkinliklerini duyurmak amacõyla dü- zenlenen basõn toplantõsõnda konuşan Serres, L’Oreal’in, 130’dan fazla ülkede tüketiciye ulaştõğõnõ, 62 ülkede 67 bin 500 iş ortağõ ile dünya lideri olduğu bilgisini verdi. “L’Ore- al, Türkiye kozmetik pazarına 1990’larda uluslararası markalarıyla girdi. Bugün yüzde 11 pazar payına sa- hip. Pazar büyüklüğü 2008’de 1,8 milyar lira oldu” diyen Serres, Canan Kozmetik fabrikasõnda L’Oréal Elseve şampuanlarõnõ üretmeye başladõklarõ- nõ açõkladõ. Türkiye’de 17 markayla bulunduklarõnõ ifade eden Serres, kri- zin kozmetiği etkilemediğini Türki- ye’de iki haneli büyüme planladõkla- rõnõ da söyledi. G Ü Z E L L İ K K U R T A R A C A K L’Oreal’in, 100. yõl kutlama etkinlikleri kapsamõnda dünya genelinde 100 sosyal sorumluluk projesi hazõrladõklarõnõ anlatan Serres, “L’Oreal ve 100 Vatandaşlık” projeleriyle, bulunduklarõ her ülkede, oranõn gereksinmelerine göre hareket edeceklerini anlattõ. Serres, Türkiye’de ödeme sõkõntõsõ içindeki 100 kõz öğrenciyi meslek yüksekokullarõnda okutarak meslek sahibi yapmayõ planladõklarõnõ bilgisini verdi. İstanbul, Diyarbakõr, Erzurum, Mardin ve Van illerinde başlayacak projeyi 2010’da da devam ettirecek. EVLİLİK VE İHTİYAÇ Şekerbank’tan çifte kampanya Ekonomi Servisi - Şekerbank, evlenme hazõrlõğõnda olan bireysel müşterilerine özel “Evlilik Kampanyasõ” ve tüm kamu, sağlõk, banka çalõşanlarõna yönelik “İhtiyaç Kredisi Yaz Kampanyasõ” başlattõ. Şekerbank’tan yapõlan açõklamada, 30 Haziran 2009’a kadar sürecek kampanyadan, müşteriler kefilsiz yararlanabilecek. Bankanõn, maksimum 5 bin lira tutarõndaki ihtiyaç ve evlilik kredisi için, tercihe bağlõ taksit ertelemesiz ya da bir ay taksit ertelemeli, 3- 24 ay vade ve yüzde 1.09 oranõnda faiz uygulayacak. Ekonomi Servisi - Açõkla- nan teşviklerden sonra Diyar- bakõr’a yönelecek metal sana- yii kuruluşu belli oldu. Kitu- rami markalõ kombilerin Tür- kiye ve Orta Asya distribü- törlüğünü yapan ve söz konu- su markanõn üreticisi Güney Kore firmasõyla Türkiye’de üretim için yer bakan İlhanlõ Group Başkanõ Fevzi İlhanlı, “Fabrikayı Diyarbakır’a kurmaya karar verdik” de- di. Yõlda 25-30 bin kombi üretmeyi planlayan İlhanlõ, “Önce İstanbul’da yatırım yapacaktık. Ancak kriz pat- layınca Türkiye’den çıkmak istediler. Biz de doğalgaza yeni kavuşan ve kombi ihti- yacı olan Diyarbakır’ı öner- dik. Gidildi, bakıldı, beğe- nildi. Teşviklerin açıklan- masını beklemeye başladık. İlk etapta 20 milyon dolarlık bir yatırım olacak” dedi. Tekstil sektörüne Laleli’de tek nakõş tezgâhõyla giren, za- manla nakõşçõlõkta işleri bü- yüterek 1992’de Diyarbakõr Organize Sanayi Bölgesi’nde İlhanlõ İplik Fabrikasõ’nõ kuran Fevzi İlhanlõ’nõn eli 2000’li yõllarda gittiği Çin’den sonra büyüdü. Pul, payet, boncuk ge- tirdiği Çin’de kurduğu fabri- kada nakõş işleme tezgâhlarõ üreterek Feiya markasõ ile Türkiye ve benzeri ülkelere satmaya başladõ. Krizden ön- ce nakõş makinelerinde Tür- kiye pazarõnõn yüzde 85’ini ele geçiren İlhanlõ’nõn büyük za- rar ettiği tek iş ise D’Silva Alõşveriş Merkezi oldu. ‘D’si Diyarbakõr’dan, ‘Sil- va’sõ doğum yeri Sil- van’dan gelen ve açõlõşõna Deniz Baykal’la bölge milletvekillerinin davetli olduğu D’Silva için “Or- tağı Leyla Zana’dır” di- ye dedikodu çõkõnca başõ- na gelmedik iş kalmadõ. O da AVM’nin adõnõ Fox City olarak değiştirdi. Yõllõk ci- rosu 150 milyon dolar olan İl- hanlõ Group şu sõralar, Çar- şõMMM adõyla 9 mağazalõk bir zincir kurmayõ hedefliyor. Yeni yatõrõmlarda kurumlar vergisini indiren, SSK primini 7 yõla kadar Hazine’nin ödemesini öngören ve 500 bin kişiye açõktan gelir sağlayacak yeni teşvik sisteminin maliyeti ile ilgili olarak ise Başbakan Erdoğan, “Maliyetin ucu açõk. Kaynak İşsizlik Fonu” diye konuştu. ERDOĞAN Kurumlar vergisi yüzde 20’den yüzde 2’ye kadar düşecek. Doğu ve Güneydoğu illerine yatõrõm yapan, 7 yõl SSK işveren primi ödemeyecek. Gelir vergisi indirimi, yatõrõm yeri tahsisi, KDV istisnasõ, faiz desteği ve gümrük vergisi muafiyetini de kapsayan yeni teşvik sisteminde devlet, işverenin fabrikasõnõ taşõmasõna bile yardõm edecek. Matthieu Serres: Canan Kozmetik’le ihracatçı olduk Fevzi İlhanlı 500 bin kişiye iş ‘Teşvik geliyor’ diye Korelileri Diyarbakır’da yatırıma ikna etti