Katalog

Balkanlar hep ağlıyordu Yüzyılın önemli olayları Şubat'ta tran tslam Cumhuriyeti ilan edildi. 24 Anüık: Sovyet birlikleri Afganistan'a girdi. 1980:Yeni bir hastalık belirlendi: AIDS. 22 Eylül: Iran-Irak savaşı başladı. 6 Ekim: Mısır Cumhurbaşkanı Enver Sedat, Ekim 1973 Israil- Arap Savaşı anısına düzen- lenen askeri geçit töreni sırasında köktendınciler tarafmdan öldürüldü. 2 Şubat 1982: Müslüman Kardeşler örgütü Suriye'de ayaklanma başlatü, yaklaşık 30 bin kişi öldü. 14 Eylül: Lübnan Devlet Başkanı Beşir Cemayel seçimle görev başına geldik- ten22gün sonra Beyrut'ta düzenlenen bombalı bir saldın sonucu, 19 kişıyle bırlikte öldü. 31 Ekim 1984: Hındıstan Başbakanı Indra Gandi öldürüldü. 7 Ekim: 4 Fılistinli, Iskendenye lımanından açılan Italyan yolcu gemisi Achille Laura'yı kaçırdı. 480 kişiyi rehin alan ve bir Amerikalı Yahudi'yi öldüren korsanlar 2 gün sonra Mısırh yetkililere teslım oldular 28 Şubat 1986: tsveç Başbakanı Olof Palme Stockholm'de öldürüldü. 26 Nisan: Çernobil Nükleer Santralınde kaza meydana geldı. 30 kişi öldü. Çevrede oturan 48 bin kişi tahliye edıldı. 9 Arahk 1987 rlsrail işgaline karşı başlatılan ve 6 sene süren Fılistın ayak- lanması tntifada'nın başlangıcı.. 21 Anüık: Frankrurt- Londra-New York hattında uçan, Pan Am haaavayol- lanna ait Boeıng 747 tipi uçak Iskoçya'nın Lockerbie kasabasının üzerinde infılak ettı. Uçakta bulunan 270 kişi öldü. BM suçlu bulduğu Libya'ya hava ambargosu uygulamaya başladı. Şubat-Mart 1989: Belgrad yönetimi, Kosova'nın özerkliğinı ortadan kaldırdı. Bölgede yapılan göstenlerde 24 kişi öldü. 4 Haziran: Çin'de Tiananmen olaylan mey- dana geldı. 9 Kasım: Berlin duvan yıkıldı. 20 Kasım: ABD, Panama'ya askeri müda- halede bulundu ve General Manuel Antonio Noriega tutuklandı. 22 Arahk: Romanya'da Nikolai Çavuşesku devrildi ve eşıyle birlıkte ıdam edıl- di. 29 Arahk: Çekoslavakya Devlet Başkanlığı'na Vaclav Havel getirildi. 11 Şubat 1990: 27 yıltut- sak kalan Güney Afhkalı siyah lider Nelson Mandela özgürlüğüne kavuştu. 2 Ağustos: Saddam Hüseyin'in biriikleri Kuveyt'i işgal etti. 3 Ekim: tki Almanya birleşti. 17 Ocak 1991 : Körfez savaşı başladı, 28 Şubat'ta Irak'ın yenilgisiyle sona erdi. 25 Haziran: Yugoslavya'da iç savaş başladı, Slovenya ve Hırvatistan tek yanlı olarak bağımsızlık ilan ettiler. 21 Arahk: Gürcistan dışındakı 11 devlet tarafından imzalanan bir anlaşmayla SSCB'ye son verildi. Bağımsız Devletler topluluğu kuruldu, Devlet Başkanı Gorbaçov 4 gün sonra istifa etti. 5 Nisan 1992: Saraybosna kuşatüdı, Bosna-Hersek savaşı başladı. 3 Kasım: Bill Clinton ABD BaşkanlığVna seçildi. 13 Eylfil 1993: Oslo'da gizli görüşmeler yapan FKÖ ve îsrail yönetimi, Filistin'e özerklik tanıyan bir bıldni imzaladılar. 1 Ocak 1994: Meksıkadakı Chiapas yerlilen isyan ettiler. 26-29 Nisan: Güney Afirika Cumhuriyeti'nde her ırktan insanın katıldığı ilk seçım- ler yapıldı. 26 Ekim: Ürdün, Mısır'dan sonra Israil'le bir banş anlaşması imzalayan 2. Arap ülkesı oldu. 4 Kasım: Îsrail Başbakanı Izak Rabın, Tel-Aviv'de bir Yahudi tarafından öldürüldü. 21 Kasım: ABD'nin Dayton eyaletinde tasar- lanan ve 14 Aralık'ta Paris'te Franjo Tudjman, Slobodan Miloseviç ve Alıa Izzetbegoviç'in unzal- adıklan anlaşma Bosna savaşma son verdi. 27 Eylül: Taleban milisleri Kabıİ'i zaptettiler. 17 Arahk: Peru'nun başkenti Lıma'daki Japonya büyükelçilığinde, aralannda 30 dıplomat ve 2 Perulu bakanın da bulun- duğu 683 kışı, Tupac Amaru devnmci hareketi mensuplan tarafından rehin ahndı. 22 Nisan 1997'de Peru askerlerinın düzenle- dığı harekatla olay sonuç- landı. 17 kişi öldü. 1 Temmuz 1997: Hong Kong Çın yönetimıne devroldu. 17 Kasım: Mısır'ın Luksor kentınde 68 kışı aşın dmci- lerin saldınsında hayatını kaybetti. 31 Ağustos: Galler Prensesi Diana, Dodi El Fayed'in de içinde bulun- duğu aracın kaza yapması sonucu öldü. 28 Şubat 1998: Sırp kuvvetleri Kosovalı Arnavutlara saldın düzen- lemeye başladılar. 10 Nisan: Kuzey îrlanda'- dakı Katolik ve Protestanlar arasında Belfast'ta banş anlaşması ımzalandı. 15 Nisan: Kızıl Kmerler'in lideri Pol Pot öldü. 7 Şubat 1999 : Ürdün Kralı Hüseyin öldü. 16 Şubat: PKK lideri Abdullah Öcalan, Türk güvenlik kuvvetleri tarafından Kenya'nın başkenti Nairobi'de yakalandı. 23 Haziran: Fas Krah II. Hasan öldü. 17 Ağustos: Marmara'da 7.4 büyüklüğünde deprem mey- dana geldi: 17 bin 118 ölü. 7 Eylfil: Yunanistan'ın başkenti Atina'da 5,9 büyüklüğunde bir deprem oldu.. 23 Eylül: Rusya Çeçenistan operasyonunu başlattı. 12 Ekim: Pakistan'da Genelkurmay Başkanı Pervez Müşerref yönetıme el koydu. Avrupa'nm 20. yüzyılı Balkanlar'da ölümle başladı, Balkanlar'da ölümle sona erdi. Arşidük Franz Ferdinand'm 28 Haziran 1914 tanhinde Saraybosna'da öldürühnesi kıtanın en kanlı savaşmı tetikledi ve 1989'a kadar Avrupa'nm askeri ya da ideolojik olarak bölünmesine yol açan bir dızı olayı başlatmış oldu. 1990'lardaysa, Avrupa birleşme ve bütünleşme yolunda büyük adımlar atarken Yugoslavya bölündü. Avrupa 20. yüzyılda iki vahşi dünya savaşı ve çeşitli bölgesel çatışmalar yaşadı. Avrupa komünizmle faşizmın de doğum yeri, eski kıtayı 40 yü boyunca ikiye bölen Soğuk Savaş'ın da merkeziydi. 1914'te başlayıp 1918'de biten Binncı Dünya Savaşı 8 milyon insanın canını aldı. Askerler siperlerde ölürken devrimciler de çan devirip Rusya'mn yozlaşmış imparatorluğuna son venyordu. Bırınci Dünya Savaşı ve Ekim Devrimi Avrupa'nm siyasal yapısını kökten bir biçimde dönüştürdü. Avusturya- Macaristan Imparatorluğu'nun dağılmasıyla yeni ulus-devletler ortaya çıkardı. 1923'te Benito Mussolini'nın iktidara gelmesiyle Italya'da faşizm doğdu. 1923-29 yıllan arasmda Almanya'da yaşanan büyük ekonomik zorluklardan yararlanan Avusturya doğumlu Adolf Hitler, güçten düşmüş Weunar cumhuriyetini yikıp kıtanın yeni felaketlere sürüklenmesinin önünü açü. 1923'ün Temmuz ayında tspanya'da 3 yıl sürecek iç savaş başladı. 1939'da Hitler'in Polonya'yı işgal etmesiyle 50 bin kişinin ölümüne yol açan tkinci Dünya Savaşı patlak verdı. 1940'da Fransa'nm düşmesıyle Ingiltere tek başına savaşmak zorunda kaldı. Ancak ABD'nin savaşa ginnea" .'^ ve Sovyetier Bırliği'nin zaferi Nazizm'in sonunu getirdi. Milyonlarca Yahudi, Çingene ve siyasal muhalıfin topiama kamplannda yok edildığmin ortaya çıkmasıyla, genelde insanlığın doğası, özelde de Avrupa'nm "uygarlaştırma" misyonu sorgulanmaya başlandı. Savaşın sonunda dünyanm iki süper gücü ABD ve Sovyetier Birliği, parçalanmış Avrupa'yı iki rakıp alana böldü. VVinston Churcill'ın deyimıyle kıta "Demir Perde" ile ikiye aynldı. Sanal perde, 1961'de Berlin Duvan'nın örülmesiyle gerçeğe dönüştü. Soguk Savaş boyunca - aann ^ n ıj.f farklı oldu. Çoğu ülkede demokratik normlar yaygınlaşırken Demir Perde ülkelenndekı, özellikle de 1956'da Macanstan'da, 1968'de Çekoslavakya'da patlak veren ayaklanmalar bastınldı. Bati Avrupa ABD'nin Marshall yardımıyla yeniden yapılanmaya başlarken ortak bır pazar oluşturularak genış boyutlu bir bütünleşmeye gitme çabalan da başladı. Eski düşmanlar Almanya'yla Fransa, Italya, Belçıka, Hollanda ve Lüksemburg 25 Mart 1957'de Roma Anlaşması'na ımza atarak, 1992'de Avrupa Birliği'ne (AB) dönüşecek olan Avrupa ^-5» Ekonomik Toplulugu'nuntSBT) temellennı atmiş oldu. 9 Ekim 1989'de Berlin Duvan'nın yıkılması Avrupa'da komümst sıstemm çöküşünün simgesi oldu. Eski Doğu Bloku ülkelennın pazar ekonomisine geçişleri sancılı oldu. Sosyalist dönemin kazanımlannı özleyen halklar, çoğu ülkede seçimlerde yine komünıstlen seçti. Doğu Almanya ve Batı Almanya birleşirken Çekoslavakya "anlaşmah boşanmayla" aynldı. Avrupa'nın sosyalist dönem son- rası yaşadığı en büyük travma ise Yugoslavya'mn dağılması oldu. Uluslararası topluluk, tarihe kanştığını düşündüğü "etnik tem- 1 izüğin" hortlamasıyla savaşa müdahale ettı. Ancak, Avrupa 'nın Bosna'dakı yetersizlıği kıtanın askeri ve siyasal alanlarda ABD'ye ne kadar bağımlı olduğunu ortaya koydu. Yüzyıl, Bosna Savaşı'nı sona erdiren Dayton anlaşmasımn uygulanması ıçin bölgeye 60 bin asker göndermiş olan NATO'nun ilk kez bağımsız bır devlete bomba yağdırmasıyla son buldu. NATO, ABD'nin öncülüğüyle Kosova Arnavutlannı Sırp saldınlanna karşı korumak ıçin Sırbıstan'a müdahale etti. Bütün bunlar göz önüne alındığında, Avrupa'nm banşçı bir bırlik hedefi o kadar da kısa döfleltuTbir hedef gibi görün- müyor. - : " 20. yüzyıldaAfrika bağımsızhğa koştu 1902 Vladimir Lenln'in "Ne Yapmati isimli krtab< yayımlandı. 1017 Ekim Devrimi'yte dünyanm ilk sosyalist sistemi Rusya'da kuruldu. 1021 3. Enternasyonal toplandı. Çin Komünist Partisi kuruldu. 1024 Bolsevik Devrimi'nin önderi Lenin öldü. 1030 Josef Stafin'in kotektivizasyon hamlesi, mityonlarca kişinin açlıktan ölmesine neden oldu. 1045 Ho-Şi Min Vıetnam'ın bagımsıziığıru ilan etti. 1049 Mao Zedung Çin Halk Cumhurtyeti'nin kuruiuşunu ilan etti. 1963 Staiin öldü. 10S6 SSCB, Macaristan'daki ayaklanmayı bastrdı. Kruşçev.Stattn'ietestirdi. 1061 Berlin Duvan inşa edildi. K0MMYHH3M Sosyalizmin yükselişi ve çöküşü 1962 Kûba He fûze krizi dûnyayı nükleer savaşın eşiğine getirdi. 1968 Moskova, Prag Bahan'mtanldaria bastrdı. 1978 DengŞiaoping Çin'in başına geçti. 1985 Mihail Gorbaçov açıklık poHtikasmı başlattı. 1989 Berfn Duvan yıkıkh. 1991 Sovyetier Birliği dağıldı. 1999 Çin Halk Cumhurtyeti'nin 50.kuruluşvı(dömJmü. Çeşitli Avrupa devletlerinin 15. yüzyılın sonlanndan başlayarak dünyanın çeşitli alanlarmı keşif, fetih, ilhak ve iskan etmeleriyle ortaya çıkan sömürgeci- lik süreci sonunda, 20. yüzyılda bağımsızlığını kâzanan bazı sömürge ülkeleri şunlar: Ingiltere'den ,.,•:- bağunsızhğını kazanmlar: # Afrika: Güney Afrika (1910), Nijerya (1960), Tanzanya (1961), Kenya (1963), Zambiya (1964), Botsvvana (1966), Lesotho (1966), Swaziland(1968), Zimbabve (1980) # Karayip bölgesi: Barbados (1966), Bahama (1973), . Antigua-Barbuda (1981), St. Kitts-Nevi (1983). # Orta Amerika: Belize (îngiliz Hondurası 1981). # Güney Amerika: îngiliz Guyanası (1970). # Pasifik: Avustralya (1901), Yeni Zelanda (1931). # Asya: Hindistan (1947), Pakistan (1947), SriLanka(1948), . Malezya(1963), Singapur (1965), Hong Kong (1997). - ABD'den bağımsızlığını kazananlar: # Asya: Filipinler (1946). Portekiz'den bağımsızlığını kazananlar: # Afrika: Gine-Bissau (1974), Angola (1975), Mozambik(1975). # Asya: Doğu Timor (1974), Makao (1999). Hollanda'dan bağımsızlığını kazananlar: # Asya: Endonezya (1949). # Güney Amerika: Surinam (Hollanda Guyanası 1975). Fransa'dan bağımsızlığını kazananlar: # Asya: Vietnam (1954). # Afrika: Kamerun (1960), Fildişi Sahili (1960), Mali (1960), Moritanya(1960), Cezayir(1962). Belçika'dan bağımsızlığını kazananlar: # Afrika: Kongo (1960). Japonya'dan bağımsızlığını kazananlar: Asya: Kore (1945). Füistiıı kaynayan kazan olmaya devam ediyor.