Katalog

Savaşla başladı savaşla bitti 1 9 0 0 - 1 9 9 9 y ı l l a r ı a r a s ı n d a k i ö n e m l i o l a y l a r 8 Mayıs 1902: Martinik'te Pele Yanardağı patladı: 30 bin kişi öldü. 10 Şubat 1904: Japonya, Rusya'ya savaş ilan etti. 27 Haziran: Potemkin zırhlı gemisinde ayaklanma çıktı. 28 Aralık: Sicilya'da Messine kentinde meydana gelen depremde>$4 bin kişi öktü. 6 Nisan 1909: Amerikalı Robert- Edwin Peary, Mattew Henson ve 4 Eskimo ile birlikte Kuzey Kutbu'nu fethetti. . * ' r 1910:Pancho VUla ve EmiliaHO Zapata'nın Meksıka Devrimı başladı. 22 Ağastos: Japonya Kore'yı ilhak etti. 10 Ekim 1911: Çin devrimi başladı. 14 Aralık: Güney Kutbu'na ilk defa Norveçli Roald Amundsen gıtti. 30 Aralık: Şangay'da Çın Cumhuriyeti ilan edildi. 15 Nisan 1912: Titanic gemisi Newfoundland açıklannda batn: 1.517 kişi öldü. 30 Mayıs 1913: 1. Balkan Savaşı'nı sona erdiren Londra Antlaşması ünzalandı: Osmanlı tmparatorluğu, Yunanistan, Bulgaristan ve Mora'ya, Ege'deki Girit Adası'nı ve Avrupa'daki topraklanıu bırakn. 25 Haziran: Bulgaristan; Sırbıstan, Yunanistan ve Romanya'ya karşı, Osmanlı'nın bıraktığı topraklann paylaşımı yüzûnden 2. Balkan Savaşı'nı başlattı. 30 Temmuz: 2. Balkan Savaşı sona erdi. Bulgaristan yenik düştü. 10 Ağustos'ta imzalanan Bûkreş Antlaşması'yla Bulgaristan, Subistan'a ve Yunanistan'a Makedonya'yı bıraktı. Romanya, Güney Dobruca bölgesini ilhak etti. 28 Haziran 1914: Saraybosna'da Arşidük François-Ferdinand'ın öldürülmesi 1. Dünya Savaşı'nı başlattı. Bir ay sonra, Avusturya- Macaristan, Sırbistan'a savaş ilan etti. 23 Ağustos: Japonya, Almanya'ya savaş ilan etti. 1915:Çanakkale Savaşı'ndamüttefikler yenilgiye uğradı. 23 Mayıs: Ftalya, Müttefıkler'in yanında savaşa katıldı. Ağustos: Ruslar, Almanlar'a yenildiler. 21 Şubat: 18 Aralık'a kadar sûrecek Verdun Savaşı başladı. 500 bin Alman ve Franstz öldü. 16 Mart: Almanya, Portekiz'e savaş ilan etti. 20 Nisan:Kanh Paskalya: Dublin'de îrlandalı Cumhuriyetçiler'in ayaklan- ması ve tngiliz ordusunun bunu bastırmasıyla, Ingiliz-trlanda savaşı yeniden başladı. Ayaklanma, 1921 'de Güney trlanda'nın bağımsızhğını elde etmesi ve Ada'nın bölünmesiyle sonuç- landı. Şubat-Mart 1917: Rus devrimi başladı. 11 Kasım: 1. Dünya Savaşı ihtilaf devletlerinin zaferiyle sona erdi. 23 Mart 1919: Benito Mussolini, îtalyan faşist hareketini başlattı. 19 Mayıs: Mustafa Kemal, Samsun'a çıkarak, Kurtuluş Savaşı'nın ilk meşalesinı yaktı. 10 Ağustos: Sevr Anlaşması imzalandı, Osmanlı tmparatorluğu parçalandı. 31 Mayıs 1921: ABD'de Nicola Sacco ve Bartolomeo Vanzetti idam edildi. 1 Eylül 1923: Japonya'da Tokyo ve Yokohama kentlerinde deprem oldu, 250 bin kişi öldü. 29 Ekim: Türkiye Cumhuriyeti ilan edildi. 28 Mayıs: Portekiz hükümeti, askeri darbeyîe devrildi. 1927:Çin'in Nan-Şan bölgesinde deprem oldu, 200 bin kişi öldü. 12 Nisan 1931:Ispanya'da cumhuriyet ilan edildi. 5 Temmuz: Portekiz Başbakanı Antonio Oliveira Salazar, 1974'e kadar sürecek diktatörlüğünü ilan etti. 3 Ekim: Irak bağımsızhğını ilan etti. Berhn'deki Reichstag'da (hükümet binası) yangnı çıktı. Olaydan sonraki gün drama ustası Bertolt Brecht Almanya'dan kaçtı. 6 Kasım: Mao, Çin'in kuzeybabsına doğru ünlü Uzun Yürüyüşü başlattı. 20 Ekim 1935 taribinde sona eren bu yürüyüş sırasında Mao, KP'nin fiili önderi durumuna geldi. 1936: Füistin'de, Araplar tngiliz man- dasına karşı isyan çıkardı. Üç yıl süren isyan, tngilizler'in Yahudiler'in göç etmesini sınırlamaya karar vermeleri ve bir Filistin devleti kurmaya söz ver- meleri sayesinde durduruldu. 17 Temmuz: Ispanya'da General Franco'nun önderliğini yaptığı askeri ihtilal sonucu iç savaş çıktı. 18 Ağustos: 38 yaşındaki şair ve drama yazan Federico Garcia Lorca, Franco yanlısı birlikler tarafından öldürüldü. 26 Nisan 1937: îspanyol milliyetçiler- ine destek veren Almanya, Bask kenti Guernica'yı bombaladı. Saldında 1.500 kişi öldü. 13 Aralık: Milliyetçi Çin'in başkenti Nanking'de 250.000 Çinli Japonlar tarafından katledildi. 9-10 Kasım1938 : Almanya'da Yahudi karşıtlan şıddet eylemlerinde bulundu. Bu olaylar tarihe Knstal Gece olarak geçti. 10 Kasım: Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk vefat etti. 1 Eylül: Almanya Polonya'yı işgal etti ve 2. Dünya Savaşı başladı. 6 Ekim: Hitler ve Stalin Polonya'yı paylaştılar. 10 Mayıs: Winston ChurchUl, tngiltere Başbakanı oldu. 14 Haziran: Almanlar Paris'i işgal ettiler. 22 Haziran: Almanya SSCB'yi istila etti. 14 Ağustos: Roosevelt ve Churchill, Atlantik Sözleşmesi'ni imzaladı. 7 Aralık: Japon Hava Kuvvetleri, Hawai'de (Pearl Harbor) Amerikan donanmasına saldırdı. ABD savaşa girdi. 26 Mart 1942: Naziler Yahudiler'i Polonya'daki Auschvvitz toplama kampına göndermeye başladılar. 31 Ocak 1943: Alman ordusu Stalingrad'da teslim oldu. 25 Temmuz: Mussolini devrildi. 26 Eylül: Benito Mussolini, bir SS komandosu tarafindan serbest bırakıldıktan sonra Salo'da yeni bir faşist cumhuriyet kurdu. 29 Kasım: Josip Broz Tito, gizlice mareşal oldu ve Yugoslavya hükümetinde tam yetki aldı. 12 Ocak 1944: 900 gün süren Leningrad kuşatması sona erdi, kuşatma süresince 600 bin kişi öldü. 1-3 Ağustos: Himmler'in emri üzerine 4 bin Yahudi gaz odalannda öldürüldü. 27 Ocak: Auschwitz'teki tutuklular, Sovyet birlikleri tarafindan kurtanldı. Kampta çeşitli biçimlerde 2,5 milyon insanm öldüğü tahmin ediliyor. 28 Nisan: Benito Mussolini direnişçiler tarafindan kurşuna dizildi. 30 Nisan: Adolf Hitler intihar etti. 8 Mayıs: Almanya teslim oldu. 26 Haziran: Birleşmiş Mılletler anlaşması imzalandı. 6 Ağustos: ABD, Hiroşima'ya atom bombası attı, onbinlerce insan öldü. 9 Ağustos: ABD, Nagazaki'ye atom bombası attı. 15 Ağustos: Japonya teslim oldu. 14 Kasım: Nürnberg'de savaş suçlusu Nazi liderlerinin yargılandığı davalar başladı. 1 Ekim 1946'da 12 sanık hakkında idam karan verildi. 29 Kasım: Yugoslav Federasyonu ilan edildi. 26 Şubat 1949 : Juan Peron, Arjantin Devlet başkanlığına seçildi. 30 Ocak 1948: Mahatma Gandi öldürüldü. 14 Mayıs: David Ben Gourion tsrail devletini ilan etti. Arap ordusu yeni devlete savaş açtı. 4 Nisan 1949: NATO kuruldu. 1 Ocak 1950: Mao, Çin Halk Cumhuriyetini kurdu. 19 Haziran 1950: Kore savaşı başladı. 15 Eylül: ABD Kore'ye çıkarma yapö. 14 Ocak 1953: Tito, Yugoslavya Cumhurbaşkanı seçildi. 21 Temmuz:Kamboçya ve Laos bağımsızlığmı elde etti. Vietnam ikiye bölündü. 20 Eylül: Mao Zedung Çin Cumhurbaşkanı oldu. 14 Mayıs: Varşova Pakb imzalandı. 31 Mart 1958: Kruşçev, SSCB'nin tek taraflı olarak nükleer denemelerini durduğunu açıkladı. 2 Ocak 1959: Fidel Castro Küba'da iktidan ele geçirdi. 18 Mart 1962: Fransa ve Cezayir, Evian anlaşmalannı imzaladı. Cezayir savaşı sona erdi. 5 Ağustos: Nelson Mandela tutuk- landı. 25 Mayıs 1963: Afrika Bırliğı örgütü (OAU) kuruldu. 22 Kasım: J.F. Kennedy, Dallas'ta öldürüldü. Ağustos 1964: ABD Vietnam'a girdi. 21 Nisan 1967: Yunanistan 'da Albaylar cuntası dönemı başladı. 5-10 Haziran: 6 Gün Savaşı sonunda tsrail, Sina, Golan, Kudüs'ün dogusu, Batı Şeria ve Gazze Şeridi'ni işgal etti. 9 Ekim: Ernesto Che Guevara öldü. 22 Mart 1968: Fransa'da 68 kuşağı öğrenci hareketleri başladı. 4 Nisan: ABD'de Martin Luther King 39 yaşında öldürüldü. 21 Ağustos: Sovyet tankalan Prag'a girdi. 3 Şubat 1969: Yaser Arafat, Filistin Kurtuluş Örgütü başkanlığına seçildi. 3-29 Temmuz: Tartışmalı bir futbol maçı nedeniyle San Salvador birlikleri Honduras'a girdi, birlikler 29 Temmuz'da Honduras'tan aynldı. 20-21 Temmuz: tnsanoğlu ilk defa Ay'da... Amenkah Neil Armstrong ve Edwin Aldrio, Ay üzerinde yürüdüler. I Eylül: Libya'da Muammer Kaddafı'yi iktidara getiren hükümet darbesi yapıldı. 18 Mart 1970: Kamboçya'da ABD yanlısı Mareşal Lon Nol, Prens Norodom Sihanouk'u devirdi. 30 Nisan: ABD ve müttefıkleri Güney Vietnam'a girdi. 4 Eylül: Şili'de başkanlık seçimlerini Salvador Allende kazandı. 16-22 Eylöl: Amman'da Ordün ve Filistm kuvvetleri arasmda kanlı çatışmalar meydana geldi. 3 binden fazla insan öldü. 26 Mayıs 1972: ilk asker sılahlan sınırlama anlaşması olan Salt 1 imza- landı. 17 Haziran: tki Amerikalı gazeteci, Watergate skandalını ortaya çıkardı, 8 Ağustos 1974'te Richard Nixon isti- faya zorlandı. 27 Aralık: ABD ile Vietnam arasında ateşkes anlaşması imzalandı, son ABD kuvvetleri Vietnam'ı 29 Mart'ta terket- ti. II Eylöl: Şili'de darbe, Pinochet ikti- dara geldi. 6-25 Ekim: 4. tsrail- Arap savaşı. 20 Temmuz: Türkiye, Kıbns'ta banş harekâtmı gerçekleştirdi. 8 Aralık: Yunanistan'da monarşi kalkö. 13 Nisan 1975: Lübnan'da iç savaş çıktı, 14 yıl süren savaş nedeniyle 100 binden fazla insan yaşamını yitirdi. 17 Nisan: Kızıl Khmerler, Phnom Penh'e saldın düzenledıler ve Demokratik Kampuçya Hükümeti'ni kurdular. 30 Nisan: Vietnam savaşı sona erdi, Saygon kurtuldu. 1976: Guatemala'da deprem oldu, 24 bin kişi öldü. 24 Mart: Arjantin'de darbe oldu. "Kirii Savaş" başladı. 16 Haziran: Güney Afrika'da siyahlar Apartheid rejimine karşı ayaklandılar. Ayaklanmada 3 ay içinde yüzlerce kişi hayatmı kaybetti. 9 Eylül: Çin Devlet Başkam Mao öldü. 1 Ocak: Imam Humeyni, 16 yıllık sürgünden sonra Tahran'a döndü. . Yüzyıla savaşlarla başladık. Yeni bir yüzyıla, bin yıla yine savaşlarla giriyoruz. Tarihin en kanlı savaşlanna tanık oldu 20. yüzyıl, çoğunun da merkezinde yer aldı Avrupa. Büyük devletlerin topraklanna toprak katmak, ekonomik etki alanlarını genişletmek, sömürge yanşında arkada kalmamak için birbirine girdiği 1. ve 2. Paylaşnn Savaşlan'nda milyonlarca asker ve sivil yaşamını kaybetti. Güçlü bir devlet için üstün ırk yaratma politikalan, yani soykmm çerçevesinde milyonlarca insan Yahudi, Çingene, özürlü, eşçinsel ya da komünist olduklan gerekçesiyle öldürüldü. Totaliter rejimlerin çizmeleri altında ezildi insanlık. Yahudi soykınmı için kullanılan Holocaust sözcüğünden sonra, bir de apartheid sözcüğü eklendi insanlığın kelime hazinesine. Batı'da köle olarak alınıp satılan siyahların, kendi yurtlannda söz sahibi olmalan için, yüzyılın sonlanru beklemeleri gerekecekti. Batılı ülkelerin sömürgeleri statüsünden, demokrasi ve insan haklan kavramlan ortaya atıldıktan çok sonra çıkan Afrika halklan, birbirlerini katlettiler, katletmeye devam ediyorlar. Silahlanma yanşuıın çocuklan kımyasal silahlan, biyolojik silahlan, atom bombalarmı bu yüzyılda tanıdık. însanlık yeni savaşlara dur demek için bölgesel, uluslararası örgütlerin çatısı altında toplanmayı denedi. Silahlanma yanşı eski hızını kaybetti belki ama Avrupa'nın göbeğinde Bosna'da yürütülen katliam hâlâ belleklerde. Yugoslav güçleri Kosovalı Arnavutlan yurtlanndan ederken, baskılara dur demek için başlatıldığı öne sürülen NATO operasyonunda da siviller öldü.Ortadoğu'da çağdışı rejimler kendi vatandaşlannı ezerken, Batı'mn "müdahaleleri" de halklann çıkarlanna hizmet etmedi. Irak'ta yaptınmlar yüzûnden her ay yüzlerce çocuk yaşamını kaybediyor.Yeni bir başlangıç her şeye karşın yeni umutlar demek. Bugünden bakıldığında insanlık için yeni yüzyılda güzel bir gelecek tablosu çizmek mümkün olmasa da, umudun "tedavisi". Himmler'in emri üzerine 4 bin Yahudi gaz odalannda öldürüldü. Auschwitz'teki tutuklular, 27 Ocak 1944'de Sovyet birlikleri tarafindan kurtanldı. Kampta çeşitli biçimlerde 2,5 milyon insanm öldüğü tahmin ediliyor. Savaşı bitirmek için katliam ikl sava$ arası dönem (1919-19S9): n r '*'î nın 1919'dabaşlayıp 1939'da patlak veren II. Dünya Savaşı ile bıten iki savaş arası dönem, Avrupa'nın ve sonra dünyanın bir dünya savaşından başka bir dünya savaşına gidişini hazırlayan dönemdir. I. Dünya Savaşı'nı bitiren banş anlaşmalanndaki haksızlıklar ve adaletsızlıkler, 1919'u izleyen yıllann dünya politikasını büyük ölçüde etkilemiştir. Aynca, îtalya'nın savaş sonrasındaki düş knıklığı, yani kendisine gizli anlaşmalarla söz ver- ilen yerlerin çoğunu ele geçire- memesi, bu devletin bu dönemdeki saldırgan politikasının temeli ola- caktır. Üçüncü olarak Ingiltere'nin savaş öncesı dönemdeki "denge politikasını" savaş sonrasında sürdürememesi, Avrupa'daki ulus- lararası gelişmelen etkilemiştir. Dördüncüsü, I. Dünya Savaşı'ndan sonra kurulan güç dengesinin temel öğesi haline gelen ABD'nin Milletler Cemiyeti'ne girmeyişi ve bu yüzden avrupa düzenini önemli bir güvenceden yoksun ve bugünkü BM'nin öncüsü olan Milletler Cemiyeti'ni güçsüz bırakmıştır. Son olarak devrim yüzûnden Sovyetler Birliği'nin de Avnıpa'nın göreli olarak uzak kalışı iki savaş arası dönemı etkileyen önemli bır unsur olmuştur. Hitler Almanyası Dünyanın büyük bir savaşa sürük- lenmesi 1919- 1931 yıllan arasmda etkisıni gösteren büyük ekonomik bunahm ile başlar. Hitler, 1933 ocağın da yani 3 yıllık bunalımdan sonra iktidara geldi. Reichstag'ı dağıtıp ve Nazi partisi dışındaki tüm partileri kapatan Hıtler, 1934 ağusto- sunda Hindenburg'un ölümü üzerine hükümet başkanlıgının yanında devlet başkanlığını da alarak Almanya'nın "Führer"i oldu. Hıtler'ın görüşlerinin bir bölümü laryaâ ırktnın üstünlügünü savunan 19. yy. ırkçı düşünürlerin kitaplanndan kaynaklanmaktadır. "Büyûk Almanya" ancak "saf " Alman ırkının Yahudıler, Slavlar ve öteki "düşük" ırklardan temizlen- mesi ile mümkün olabılırdı. Bu yüz- den onbinlerce yetenekli, ıyi eğitim görmüş Ahnan yurttaşmı ya yok etti ya da yabancı ülkelere sürdü. Doğal olarak Almanya'nm büyüklüğüne kavuşması için yapılacak ıkincı iş, güçlü bır ordu ile Flander düzlük- lerinden başlayıp, Ukrayna'nın ortasına kadar bütün Aİmanlan aynı devletin sımrlan içine almaktı. Hitler kitabında "Almanya bir dünya devleti olmak zorundadır, yoksa ortada Almanya diye birşey kalmaz" dıyordu. Işte bu dünya göçünün smırlan içinde "Yahudi sorunu" da nihai çözüme kavuşacaktı: Bir rrİan toptan ortadan kaldınlması yani soykırum (Genocide) yoluyla. Bu genel pro- gram içindeli Hitler'in uguladığı dış politika üç aşamalıdır: 1) Almanya'nın Versay Banş Antlaşmasrnın kısıtlamalanndan kurtanhnası. 2) Almanya dışında yaşayan tüm Ahnanlann Alman sınırlan içine alınması yoluyla "Bir ulus bir devlet" (Ein volk ein reich) ilkesinin gerçekleştirilmesi, 3) "Lebensraum" yani "Hayat sahası" politikasıyla Alman devle- tuıin gönencınin ve mutluluğunun en üst düzeye çıkanhnası. Hitler, dış politikasının ilk iki maddesini gerçekleştirirken büyük bir direnç ile karşılaşmamış, yakın güvenlikleri tehdit altında bulunmayan Avrupa'nın öteki büyük devletleri kendilerine dokunulmayacağı düşüncesiyle etkili bir işbirliğine gidememişlerdir, ancak Almanya dış politikasının üçüncü aşamasmı gerçekleştirmeye başlayınca yani Çekoslovakya'mn tümünü işgal edince bu devlete karşı etkin tedbir- ler ahnmağa çahşılacaktır. Ahnan Tiananmen Meydanı'nda olayların patladığı an. saldınsı ile fl! Dünya Savaşı'nın başlaması bu tedbirlerde geç -' r»>i kalındığırun en açık kanıtıdır. /• <• ıı. Pünya Savaşı I. Dünya Savaşı 'nm çözümsüz bıraktığı anlaşmazlıklarla belirlenen 20 yıllık gergin bir dönemin ardından patlak veren savaşta, Almanya, Italya ve Japonya'nın oluşturduğu mihver devletleri ile Fransa, Ingiltere, ABD, SSCB ve daha sınırlı bir konumla Çin'in oluşturduğu müttefik devletleri karşı karşıya geldi. Yükselen Nazi tehdi- dine karşı genel bu- mücadele nitelığmı kazanan savaşın sonunda dünya güç dengesi yeniden biçim- lendi. Ahnanya'nm Avusturya ve Çekoslavakya'yı ilhakmdan sonra Polonya'yı işgal çabasıyla bir dünya savaşına dönüşen çatışmalar, şubat 1945'te düzenlenen Yalta Konferansı'na kadar sürdü. II. Dünya Savaşı'nda ölenlerin sayısmın 35-60 milyon arasmda olduğu samhnaktadır. Savaşta en büyük yıkımı gören SSCB'nin uğradıgı kayıp 11 milyon asker ve 7 milyon sivil olmak üzere 18 milyona uluştı. Savaşm en büyük kurbanlan arasmda yer alan Polonya'da Naziler'in soykınmına hedef olan 3,2 milyon Yahudıyı de kapsayan 5,8 milyon kişi yaşamını yitirdi. Atom bombalari: Müttefıkler arasındaki son konferan 17 Temmuz - 2 Ağustos arasmda Berlin yakınlanndaki Potsdam'da yapıldı. Hükümet başkanlan ve dışişleri bakanlannm katıldığı kon- feransta Japonya'yı koşulsuz teslim ohnakla çağıran ve ilhaklara son ver- ilmesinden sonra Japonya'nm da işgal edileceğini belirten bir bildiri yayımladı. ABD kuvvetlerinin hazırlığmı daha Filipinler'deki ' çarpışmalar sürerken yaptığı Japonya'yı işgal planının ilk aşaması yoğun bir hava bombardımanına girişihnesini öngörüyordu. Temmuz aymda istila öncesinde Japonya'nın direnişinı kırmayı amaçlayan hava bombardunam sürerken, ABD'nin yeni başkanı Truman Japonya'yı dize getirmek için savaş srrasında geliştirilen atom bombasım kullan- maya karar verdi. Atom bombası 6 Ağustos'ta Hiroşima'ya atıldı ve kentin büyük bölümünün yerle bir ohnasına, 200 bmden fazla kişinin de ölümüne neden oldu. Bu çapta bir yıkmıa yol açan ikinci bir bomba da 9 ağustosta Nagasaki'ye atıldı. Atom bombalanmn yol açtığı büyük yıkım Japonya üzerinde bir şok etkisi yarattı. Bu arada SSCB de 8 Ağustosta Japonya'ya savaş açn.