Katalog

SAYFA CUMHURİYET 29 EKİM 1996 SALI 12 KULTUR ' umhuıriyetin 5C. yılında yapılan 20 heykelden oelediyenin sorumluluğunda olmasına k^rşın jncak 9 tanesi günümüze kalabildi. î)ysa planlanan zerçekleşebilseydı 3ugün Istanbul'un peşitli yerlerinde 250 leykel olacaktı. Ali Teoman Germaner Zühtii Müridoğlu Hüsevin Anka Özkan Füsun Onur Haluk Tezonar Cumhuriyetin 5O.yıldönümünde İstanbul'un çeşitli yerlerine dikilen 20 heykelden sadece 9'u ayakta kalabildi Heykel mezarlığıMEHMET DEMİRKAYA Cumhuriyetin 50. yıldönümünde ktanbul'un çe^itlı yerlenne dıkılen 20 heykelden sadece 9 tanesi günümüze kadar ayakta kalabildi A>akta kalabılen bu yapıtlardan Gürdal Duyar'a aıt "Güzel İstanbul** heykelı. gencılenn tepkısı nedenıv le Karaköy dekı yerınden kaldırılıp Yıldız Parkı'nda tenha bır köşeye konuldu Prof Dr. IMustafa Aslıer. 1973'te Istanbul'a her yıl 10'ar tane hvevkel dıkme kararı aldıklannı. ancak bunun yapılamaması bır vana. 20 heykelın bile yaşatılamadığını söyledı. Uluslararası düzeyde hevkeJtıraşlanmız olduğunu \urgulayan Aslıer. "Planladığımızgibi heryıl 10'ar tane heykel dikseydik. bugün 250 hey kel olacaktı İstanbul'da" dedı Avrupalılar. yabancı sanatçılara aıt heykelleri kendı yurttaşlarının >akından görmesıni sağlamak ıçın onlan bır sürelığıne kıralama yoluna gıderken bız 50. yılda cumhuriyet anısına dıktıgımız 20 heykele bıle sahıp çıkamadık. Heykeller. beledıyelerin sorumluluğundaydı. Cumhurıyetın ılan edılışının 50. yılı nedenıyle yapılacak olan etkınlıkler ıçın 1973'te Ankara'da bır -.Merkez Kutlama Komitesi" kuruldu Komıtenın İstanbul'dakı ^ubesı valının başkanlığında oluşturuldu. tstanbul Kutlama Komıtesfnin ıçtnde yer alan Gıizel Sanatlar Komıtesı'mn ba^kanlığına Mustafa Aslıer getınldı Prof Dr Mustafa Aslıer. o dönemde yaptıklan çalışmalan şövleanlartr -Cumhuriyetin 50. > ılı nedeniy le 50 heykel dikecektik. Ö zamanki hesabımıza göre hey kellerin yapımı 20'şer bin liradan 1 mihon lira tutuvordu. Ancak. Merkez Kutlama Kumitesi bize sadece 400 bin lira gönderebUdi. Bunun üzerine biz de. '20 tane dıkelım" dedik\eşukararıaldık: •Şımdı 20 tane dıkeceğız. ama lier y ıl 10 tane dıkerek 60. y ıla geldığımızde bu heykeller l20'\e çıkmı^ olacak ' Türkive'de bir cok yere he> kel dikilmiştir. \nıa bunlar sipariş üzerine anıt olarak dikilmiştir. Biz o zaman heykeltıraşlanmı/ın kendi istekleri ile yaptıkJan. 2-2.5 metre bo> unda bir heykeli İstanbul halkının görebileceği yerlere dikme>e karar verdik. İstanbul Belediyesi'nin Fen İşleri \e İmar Müdüıiiiğii ile de işbirtiği yaparak hey kellerin dikilecegi yerleri tespit ettik. Dikilen hey kelleri y ıllardır takip ederim. Birkaç tanesi kaldı: kinıisi çalındı. kinıisini belediye başkanlan > ıktı. Floransa Belediyesi y ıllarca önce -ki Floransa da çok heykel vardır- satın alamayacağı icin İngiliz he>keltıraş Henry Moore'un hey kellerini birkaç aylığına kiralayarak parklara koy muştur. Biz 20 tane he> keli yaşatamadık. 250">e çıkaramadık. Halbuki uluslararası düzeyde he\keltıraşlarımız var." Şımdı Mınıar Sınan lnıver\ıtesı'nın rektörlüğünü yapan Prof Dr Tamer Başoğlu'nun. 'S'enıkapı çıki^ına bakır \e demırden bır lıeykelı konulnuıştu Heykel daha sonra bır .şekılde kayboldu. Ba^oğlu. heykel ı sahneye ılk çıkan kadın tıyatro vinatçımız Bedia Muvahhitadına cumhuriyetin 50. yılında yapmıştı. lleykelın nerede olduğu bılınmiyor. Başoğlu. şLinİjrı söylııyor. "Cumhuriyetten ufak tefek fireler \eriyoruz. Cözle görülür görülmez birtakım kayıplara uğruyoruz. Bu da onlardan. gözle görülür hey kellerden birisi. Artık şinıdi sanatın ıçıne tukuren" biranlayış \ar. Heykeller bir şekilde yok ediliyor, ortadan kaldınlıyor; o da kurtuluyor." Heykeli ayakta kalan sanatçıiardan bınsi de Prof Dr. Ali Teoman Germaner. Mımar Sınan Unıversıtesı Heykel Bölümü'nde öğretım üyelığı yapan Germaner. heykelının bugüne kadar ayakta kaİmasını. şaka yollu da olsa Mısır Konsolosluğu'nun kapisina yakın olmasına bağlıyor Seyhun fopuzda (llgaz) hey kelı kay boîan sanatçılarımızdan. 4. Le\ent gırışınde bulunan heykelın. kendısının ABD'de bulnuduğu bır sırada. yol düzenleme çalı^maM nedenıyle kaldınldığını \e bır daha heykelınden haber alamadığını belırten Seyhun Topuz. "Çokkez soruldu nerede olduğu. ama bulunanıadı. 12 >ıldır heykelden haber vok. Bunlar, dikiidikleri yerin belediyesine de^ redilmişti. Belediyeierin sahip çıkması gerekiyordu" dedı H E Y K E L L E R I N O Y K U S U Çalınanlar, yok edilenler ve hâlâ direnenlerİstanbul Haber Ser\isi - Cumhuriyetin 50. >ıldönümünde Istanbul'un çeşitli yerlerine dikilen 20 heykeli \akından takip eden \e elinden geldiğince onları korumaya çalışan Prof. Dr. Mustafa Aslıer"den heykellerin hikâveleri: GİZEL İSTA.\BUL: Gürdal Duyar" ın 'Güzel İstanbul* heykelinın Beykoz Parkfna dikilmesini kararlaştırmıştık. Ancak Gürdal Duyar ısrar edince hevkel. benim yo'kluğumda Karaköy'e dikilmiş. O zaman CHP- MSP koalisyon hükümeti \ardı. Sağcı basın, bu heykelin dikilmesiyle büyük bir yavgara kopardı. İstanbul Valisı Namık Kemal Şentürk heykeli buradan kaldırttı. Sonra öğrendik ki. belediye, heykeli Kumkapfda kumların üzerine atmış. Heykel ufak tefek zararlar görmüş, ama sağlam kalmıştı. Daha sonra utanmış olacaklar ki. heyke'i buradan alıp Yıldız Parkfna diktiler. YAĞMUR Arna\utköy'deki Ferit Özşen'in heykelini. uzun süre orada kaldı ktan sonra çürüdüğü için belediye söktü. Yerine de heykel dikilmedi. \EGATİF FORM (Bakın Gümüşsuyu'ndakı parka dikilen Metin Haseki"nin bakırdan heykeli dikildikten bir gün sonra çalındı. SOYl'THEYKEL tBmnz, Maçka'daki İsmet tnöniTnün e\inin önünde YaMizGörey'in bronzdan güzel bir heykeli \ardı. Onu da hırsızlar bir gün kamyonla çarparak yıkmışlar ve götürmüşler. Heykelin ne olduğunu öğrenmeye gittiğimde. çev reden olayı görenler bövle anlatmışlardı. ABSTRE KOMPOZİSYON (Denıir scic) 4. Le\ent'te Seyhun ügaz'ın (Topuz) metalden bir heykeli vardı. Orada yapılan yol düzenleme çalışmaları sırasında yıkıldı. Sağa sola atıldı. Şinıdi o da yok. KOMPOZİSYOS (Beton) Tophane Karabaş Parkı'na Muzaffer Erturan'ın betondan işçi heykeli dikildi. Bu heykel. Almanya'ya giden \e gönderdikleri dö\izlerle Türkiye ekonomisıne katkıda bulunan işçiler için dikilmıştı. Heykelin önünde çark \e çekiç \ardı. Önce bunları. sonra da kollarını kırdılar. 12 Eyiül'de askerler iktidara gelince ben ikaz ettim ve he>kel Muzaffer Ertoran Gürdal Du\ar Kanıil Sonad Y-M- at apılan 20 heykeli yaşatamadığımızı vurguluyan ve bu heykelleri yakından takip ederek korunmasma çalışan Prof. Dr. Mustafa Aslıer, CHP-MSP koalisyon hükümeti döneminde dikilen bu heykellerin tek tek öyküsünü anlatıyor. Çürüyenler. yıkılanlar, çalınanlar, bir şeye 5 benzetilemeyip kaldırılıp atılanlar, yönetimler değiştikçe kaderi de değişen heykeller bunlar. Sadece dokuz tanesi direnebilenlerden.. bır figürdü. Hatta en naturele yakın figür odur. KOMPOZİSYOS <Bakır denıir) Yenıkapfda. s,ımdi Mımar Sinan Üniversitesi'nın rektörü olan Tamer Başoğlu'nun bir heykeli vardı. Gazınocular. bu heykelin etrafına masalar koyarak kendi alanlanna almışladı. Gittim. "Bu heykel buraya cumhuriyet adına dikildi. Sizi şikâyet ederim'" dedim. Hemen masalar çekıldı oradan. Bır süre öyle kaldı. Sonra hey kel ortadan kayboldu. Kimin kaldırdığını bilmiyorum. BİRLİK Beşıktaş'ta Barboros BuKarı'nın başına. Mehmet Lyanık'ın betondan çok güzel bir heykelini dıktık. Belki de en güzel heykellerden biriydi. Mehmet Lyanık sonra çok meşhur oldu. CHP'lı MümtazKola zamanında belediye orada bırçarşı yapmayabaşladı. Bız Beşiktaş'ta oturuyoruz. Eşim, heykeli yıkarlarken gördü % e bana telefon etti. Gittiğimde, ha\a tazyıkli çekıçle heykeli paramparça etmışlerdi. Bu olay aleyhinde Almanyada bile haberler çıktı. Bu heykel de böylece girti. KO\1POZİSYO\ (Alümimıınv Füsun Onur'un alüminyum kompozisyonu Fındıklı Parkfnda duruyor. Ayakta kalan heykellerden bir tanesi. DAYAMŞMA Fındıklı Parkfndaki Zühtü Müritoğlunun betondan "Dayaruşma" adlı hey kelı de ay akta kalanlardan. KOMPOZİSYOS (Bakır) Ali Teoman Germaner"in Bebek Parkı'nda bulunan bir hevkeli. hâlâ verinde. tamır edıldi. Şimdi yine sağı solu kınlmış durumda. İKİMİZ Taksim Parkı'nda Namık Denizhan'ın betondan bir heykeli vardı. 12 Eylülden sonra Şişl'i Belediye Başkanı olan biralbay kaldırdı. "Tamir edeceğiz** diye. Aylar geçtığı halde heykel yerine konulmayınca telefon ettim. Albayın cevabı çok ilgınç; halktan heykel için tepki geldığinı söyiedi. KOMPOZİSYOS (Alüminyum) Hılton Oteli'nın çıkışında Bihrat Ma\itan'ın heykeli \ardı. Alüminyumdan soyut çok güzel bir heykeldi. Belediye orada yol düzenlemesı yaparken işçiler sökmüşler. İşçilerin ça\Tişlarına sordum. heykelin söküldüğünden bile haberleri yok ya da bana öyle davrandılar. O heykel de öylece kayboldu gitti. MİMAR SİSAN Büyükşehir Belediyesi'nin karşısındaki parka. .N'usretSuman'ın Mimar Sinan'ı temsil eden bir heykelini dikmiştik. Çok orijinal bır şeydi. Mimar Sinan'ı plan üzerinde çalışır gibi gösteriyordu. Belediye. orayı daha sonra tanzim ederken o heykeli kaldırdı. Yerinde yok. nerede olduğu bilinmıyor. BAHAR Büyükşehir Belediyesi'nin yanındaki ha\ uzun kenarında Hakkı Karayiğitoğlu'nun bır çıplak heykeli vardı. Belediye başkanlarının orta sağcısı. aşın sağcısı bütün belediye başkanları \eya belediye üyeleri rahatsız olmuşlar heykelden ve "Kaldıralım" diye tutturmuşlar. Oradan aldılar. S'ıldız Bahçesi'ne diktiler. Hâlâ duruyor mu. bilmiyorum. KOMPOZİSYOS (Metal) Gülhane Parkfna Kuzgun Acar'ın soyut bır heykelini diktik. Çöp kutusuna benzetenler bile çıktı. O zamanki bahçeler müdürü heykeli kaldırtmış. ÇIPLAK Gülhane Parkfna ayrıca Kamil Sonad'ın bır heykelini diktik. Çıplak Harbiye Tiyatrosu önünde bulunan Zerrin Bölükbaşı'nın heykeli sağlam kalan heykellerden. Sağlam kalmasında. heykelin daha sonra askeri alan içerisine ahnmasının rolü olmuştur. KOMPOZİSYOS (Denıir sac) İnönü Stadf nın yanından Taksım'e doğru çıkarken solda yer alan heykel. Hüsey in Anka Özkan'a aittir. Oradan geçen herkesin gözüne takılır o heykel. SOYL'T KOMPOZİSYOS (Beton) Akaretlerden Maçka'ya çıkınca solda köşede Haluk Tezonar'ın bir heykeli bulunmaktadır. Belediyeierin bır şeye benzetemeyıp de kaldırıp atmadmı hevkellerden. I YAZI ODASI SELİM İLERİ "Amber"e Kavuştum! Annemin halası Nezihe Hala artık Bursa'dan ay- rılmış, Lâlelfdeki evinde oturuyordu. Amber'l ilk orada gördüm: Üç cilttı, harikulâade illüstrasyonlu kapakları vardı. Bu kapaklarda Amber güzel, alımlı halıyle görü- nür, oval çerçevedeki portresi tuvaletlerinin geniş dekoltesıni de az çok gösterirdi. Herhalde o kapak resimlerine vurulmuştum. Alıp okumak istediğımde bu ısteğim pek hoş kar«î şılanmamış, halamızın kızı, Amber'i okumak ıçın yaşımın erken olduğunu söylemiştı. Hatta anneme: "Bilmem uygun mu?" diyerek, gizlice okuma fırsat- larımı da büsbütün ortadan kaldırmıştı. Ama o yıllar çerçevesınde, Kathleen VVinsor im- zalı roman/ biryolunu bulupokumuştum. Lâlelı'de-' ki Amber'i mi. başka bır evdekını mı, sahafta bu- lunmuş olanı mı. şimdi hatırlayamıyorum. Amber'ın pek çok okura ulaşmak amacıyla yazıl- mış romanlardan olduğunu sonraları. düşündükçe kavradım. Bu soy eserlerı küçümsemek, bizde, ay- dın kımlığı taşımanın bir gereğidir. Oysa Amber'deq unutamadığım bir lezzet kalmıştı belleğimde. Zaten soluk soluğa, sayfaları yiyip yutarcasına okumuş: tum. O sıralar Refik Halid Karay'ın Nılgun'ünu de ay- nı haz duyuşlarla okumuştum. Nılgün de üç cılttir. Her cıldın kapağında Nilgün'ün oval çerçevede bir portresi görünür ve Nilgün hep- sinde göz kamaştırıcı güzelliktedır. Refik Halid, Amber'i okudu muydu dıye düşünü- rüm kımıleyın. Her iki romanın benzerlikleri vardır; demek istemıyorum. Bunu asla söyleyemem. Ay- rıca, bütün romanların birbirıne benzedığinı de bil- mezdeğilım... Ne var ki, tıpkı Amber gibi, Nilgün romanı da çok okunsun dıye yazılmamış mıdır? Çok okunsun,' okurlar yetiştırsın, roman okuma isteği aşılasın. ye- ni yenı kitaplara yol açsın diye... Âmber'de de, Nilgün'de de hanım okurların göz- zevkini kışkırtacak, beylerın de serüven arzusunu uyandıracak sahneler akıp durur. Amber'le Nil- gün'ün kılıkları uzun uzadıya betımlenir ve hanım okurlarda hülyalar uçuşturulur. Nilgün de Amber de serüvenden serüvene koşarken, her nedense er- keklerin, yalnız erkeklerın yapabileceğıne inanılmış işlere kalkışırlar ve başarıya ulaşırlar. Öyleyken, er- kekler, erkek okurlar onlara büsbütün gönül vere- ceklerdır. Nilgün o kadar sevilmiş, benimsenmiş ki, daha önce de yazdım, 1950 sonrası doğan bırçok kız ço- cuğuna Nilgün adı verılmış. Acaba yaşı kırkı aşmış- Amber Hanım'lar da var mı? Günümüz okuru moda tuzağından kurtulabihr- se, demode Amber'le demode Nilgün'den yine haz duyacaktır. Amber' i tekrar okumak istemiş, fakat bir daha ele geçirememiştim. Kitap kurdu Sayın Gülbün Türk- geldi üç cıldi tek ciltte toplanmış bır Amber'i ge- çenlerde armağan etti. Amber'e kavuştum! Nasıl te-; şekkür edeceğimı bilmiyorum. Romanı dilimize Vahdet Gültekin çevirmiş. Arif Bolat Kitapevi yayımlamış. Amber 934 sayfa. Arif Bolat Kitapevi'nin son günlerıne yetıştim. An- kara Caddesi'nde sönmüş gitmıştı. Camekânında tozlu romanlar durur, adeta boş yere alıcı bekler- lerdi. Cronin'in bir zamanlar o kadar çok sevilmiş eserlerinı bu kitapevi yayımlamıştı. Ve Yeşil Yıllar hâ- lâ camekândaydı. Vahdet Gültekin'ın çevirisinden öyle anlaşılıyor ki, çevırı roman dilinin büyüsü asıl bugün silinip gıtmiş. Dilde bir sentez arayışı ıçindeki çevirmen, bır yan-, dan yenı sözcüklere cesaretle açılmış, bir yandan da eskı kelımelerden büsbütün vazgeçmemiş. Amacına uygun biçımde, su gibi okunuyor Amber çevirisi. Amber'e gelince, Nezihe Halamızın kızına nere- deyse hak vereceğim geldi: Bayağı açıksaçıkmış Amber. Devrine göre bir ihtilâl sayılacak açık saçık- lıkta. Bugün içinse ürkek, çekingen denecek kadar örtük, kapalı... Dönemler değışmiş, açık saçıklık anlayışı değışmiş. Amber de hanım hanımcık bır ka- dın olup çıkmış. Kathleen VVinsor başka kitaplar yazdı mı, öğre-" nemedım. Amber belki de Rüzgâr Gibi Geçf/'nin ef- sanesine denk o 'tek roman 'lardandır. » Yaşamöyküsünden öğreniyoruz: Kathleen Win-î sor, romanını yazabılmek ıçın, "ingiltere'nin II* Charles zamanındaki hayatı" üzerine yoğun bır- araştırma yapmış. Amber'i beş yılda kaleme almış. Elbette roman sanatını altüst eden bir eser değil Amber; yine de büyük emek ürünü. Okura romanı ille sevdirmek gayesı, görüldüğü gibi, sayfalar çır- pıştırmaktan geçmiyor. 336. sayfadayım. Amber konusuna tekrar döneceğim. Ankeoloji Rlmleri Festivali • Kültür Servisi - Bu yıl beşıncisi yapılan Icronos Arkeolojı Fılmleri Festivali. konu olarak seçılen "Anadolu" başlığıyla yapıldı. Fransa'nın Bordeaux kentinde yapılan festivale 48 film katıldı. Fotoğraf sanatçısı Hugues Fontaıne tarafından çekilip hazırlanan, "Anadolu ve Fırat" konulu fotoğraf sergısi. festivalın ılgi çekici örneklerinden bin oldu. Aynca. uzman Arkeolog Jean Clottes. Fransa'nın güneydoğusunda 3 yıl önce bulunan geç paleolıtik mağaralardaki duvar / resimleri üzerine bir konferans verdi. ÇYDD'den 73. yıl kutlamaları H Kültür Senisi - Cumhuriyetin 73. yılı bugün Çağdaş ^I aşamı Destekleme Derneei Şile Şubesi'nin düzenlediği etkınlikle kutlanıyor. Mımar Sınan Unıversıtesı ve Şile Kaymakarnlığı'nın katkılanyla bugün saat 14. OO'te Anadolu Üniversıtesi Lygulama > Oteli'nde gerçekleştırılecek etkınlikler arasında "Cumhunyet \e Sanaf konulu bır panel bulunuyor. Panele konuşmacı olarak Prof. Gündüz Gokçe (MSÜ , Mimarlık Fakültesi öğretim üyesi). Prof. Özer Kabaş (MSÜ Güzel Sanatlar Fakültesi öğretım üyesıl ve sanatçı. Doç. Müşfik Kenter (MSÜ Dev let Konservatuvan öğretım üyesı) katılıyor. Panelin r ardından Mimar Sinan Üniversitesi De\let ; Konservatuvan Oda Orkestrası bir konser verecek. / Avrupa Kültür Bakanları Konferansı • Kültür Servisi - Kültür Bakanı Ismaıl Kahraman. dün Budapeşte'de başlayan 8. Avrupa Kültür Bakanları Konferansf na katılmak üzere Macaristan'da gıttı. Konferansa A\rupa Konseyi üyesi 39 ülkenin kültür bakanlan katılacak. Konferansın ana başlığı ise "Avrupa Sıneması: Ortak BırGelecek' olarak belırlendı. Ele alınacak alt başlıklar ıse "Sınematografik Mıras". "Avrupa Fılm Dağıtımf. "Avrupa Sınemasının Gelişimf, 'Gençliğin Sinema Hakkında Bılgilendınlmesf. Kültür Bakanı Kahramanın başkanlığındakı beş kişilik heyet . çarşamba günü Türkıye'ye dönecek.