Katalog

3 KASIM1993 ÇARŞAMBA CUMHURİYET SAYFA DUNYADAN Çin ordusu işhayatina atılıyor £t i Ç in ordusunun askerleri, ellerindeki yetkileri ve ola- naklan kullanarak, dış dün- yaya açılış adı altında. ticarete yöne- liyor. Bır yandan ordu, bir yandan tek tek askerler ticarete atılarak bü- yük kazançlar elde ediyor. Askerler, özellikle yabancı şirketlerle ihrataca yönelik antlaşmalar yapma eğilı- mindeler. Laoşan dağında karşılaştığımız Yuan. bır Fransıza rastlamanın mutluluğu içinde, ellerimızi hararet- le sıkıyor. Tüm Fransız-Çin anlaş- mazüklannı unutarak şöyle dıyor: "'Bana Çin mallarını ara\an Fransız işadamlan bulun. Ben de istenen tüm mallan, ne olursa olsun, size bulaca- ğmı. Kazancı paylaşanz." Çin ordusu elindeki olanaklan ve yetkileri kullanarak, ticaretin bütün alanlanna sızıyor Halk ordusuna ait endüstrilerden birinin yöneticilerinden olan Yuan, bu görevınin dışında emlak. iç ve dış ücaret üzenne danışmanlık ve daha başka işlerle de uğraşı>or. Kartvızi- tin arkasında uzun bir liste var. Bu olay Deng Şaoping dönemı sonlan- ndaki Çın'in en belırgınözelliklerin- den birini oluşturuyor. İktidar daha önce tüfeklerin ucundaydı, şimdiyse çek kamelerinde. I Ticaret merkezine dönen kışla Ayncahklı konumlarından yarar- lanan askerler, dış dünyaya açılış adma, ticarete atılıyor. Öperasyon- lann gizliliğıni koruyan duvar. ge- nellikle paranın nereye gittiğinin öğ- renilmesinı engellıyor. Bugün Çin'in önemli deniz üs- lerinden olan Kingdao gibi kentler- de ticari çılgınlığın boyutlannı gör- mek için gözünüzü açmanız yeterli. Kingdao kentindeki, düne kadar iceri guilmesi olanaksız olarak tanı- Disiplinkriyle tanınan ve ayaldanmalan bastırmakta başanlı olan Çin askerleri ricarette de aynı başanyı gösterebilecek mi? (Fotoğraf: REUTER) mlanan kışla, bugün deniz müzesine dönüştürülmüş durumda. İsteven herkes, tabii giriş ücretını ödedikten sonra kışlayı gezebiliyor. İçerideeski ve büyük silahlar, ölmüş bır amira- lin çok eski uçağı, 1936"da Sovyetler BirÛği'nde yapılmış bir destroyer ve bir savaş gemisi yer alıyor. Savaş ge- misinin periskopu, kentin ticaret merkezini, katolik kılisesıni veya gü- zel bir kızı çok uzaktan izleme ola- nağı sunuyor. Gezi sırasında, halen kullanımda olan eski bir deni- zaltının icine de girilebiliyor. Burada fotoğraf çekilmesi yasak. Ortahkta alışılmış görevlerinı yerine getıren tek bir asker veya bir savaş gemisi görünmüyor. Asker eşleri ve kızlan yollarda meyve ve içecek satıyor. Kışla tam anlamıyla ticarete terk edilmiş görüntüsü taşıyor. Gezinin rehberi hiçbır sakınca görmeksizın, karşılıklı uluslarası ticaret yapmak istediğini belirtiyor. Kışlada, Kingdao'ya gelen turist- lerin mutlaka alması gerektiği belir- tilen turistik bir rehber satıbyor. 36 sayfahk kitapta kentin ve doğal ola- rak ordunun gelir elde ettiği oteller, tunstik ve tarihi yerler. eğlence ve ticaret merkezleri hakkında bilgı ve- riliyor. 1yı kalite kağıda basılmış bol fotoğraflı bu kitapta. oteller hakkı- nda aynntılı bilgi verilmezken asken eğlence yerlerinden övgüyle söz edı- liyor. Pekin'in engelleme çabalan- na rağmen, yabana sermayeyle or- taklaşa yapılan projeler gehşiyor. Emlak alım satımı, inşaatlar hızla ilerliyor. Kentin iyi konınmuş böl- gelerinden bin, bugün villa yapımı çalışmalannda kullanılan vinçlerle dolu. Metrekare başına ortalama fı- vat bin dolar. Ordunun pazardaki rolünü an- lamak zor değil. Ticaretin her alanı- na sızmışlar. Şantiyelerden birinin girişinde asılı duran bir panodaki otomatık silah resminin hemen altı- nda, burarun gelecekte atış olanı ola- cağı belirtiliyor ve özellikleri övülü- yor. Çin ordusu yıllardır ay sonlannı turistlere ve Çinlilere ayınyor. İste- yenler. atış alanlannda veya kamp- larda. döviz karşılığında değişik si- lahlan deneyebiliyor Bunlann arasında İsrail, Ahnan. Çin yapımı otomatık silahlann yanı sıra roketa- tarlar ve uçaksavarlar da yer alıyor. Son günlerde çıkan bır ilan da ol- dukça etkileyıcı. İlanda Tianjin or- dusunun bir bırimınin. isteyenlere bır günlüğüne Çin ordusu askeri olma olanağını tanıdığı belirtiliyor. Kışlada geçecek bir günü anlatan programda, askeri eğitim, bir çok et- kinlik ve antrenman yapılacağının yanı sıra bu eğlencenin bedelinin en az 500 frank olacağı belirtiliyor. Pekınde döviz karaborsasırun ordu ve askeri polıs tarafından yö- netildiğıni Iferkes biliyor. Canton yollannda. döviz kurlan üzerinde oynayarak para kazanan kişilerin hepsi üniformalı. Burada, Asya ve Batı borsalanndaki degişiklikler saat başlannda alınıyor ve sonuçla- ra göre döviz kurlan ayarlanıyor. Kingdao'da komünist rejimin ilk 30 yılı boyunca kötü günler yaşayan taocu Laoşan tapınağı eski görkemli günlenne kavuştu ama nasıl? Asker- lerin tapınağı yeniden ibadete açma- lannın tek bir nedeni var: Gelen tu- nstler burayı görmeden gitmemeü. Dağın tepesındeki tapınağa çıkmak isteyen tunstler için bir telesiej ku- rulmuş. Askerlerin yardımıyla kuru- lan telesiejin, altı ayda kendisini • Işe silahlannı kiralamakla başlayan askerler, şimdi de dileyen herkese, tabii para karşılığında, birgünlük askerlik olanağı veriyor amorti etüğini öğreniyoruz. Dağın önemi sadece tapınaktan ileri gelmiyor. Oldukça stratejik bir konumu da var. Dağ, kente gelen yollann gözetlenmesinde ve kontro- lünde kullanılıyor. Dağın askeri amaçla kullanılması komünızmden çok önce başlamış. Bir yanı denize bakan dağın eteklerinde, yörenin plajlanndan birisi yer alıyor. Çinliler için tank gölgesi altında deruzın key- fıni çıkarmak şaşırtıcı olmasa bile, bu manzara tunstler için oldukça ilgj çekici bır görüntü oluşturuyor. İş dünyasının ve askeri dünyanın örtüşmesi, gelecekte de önemli so- nuçlar doğuracak. Şimdi kafalan kurcalayan soru şu: Ordu, Tianan- men krizinden sonra, yeni bir politik krize neden olacak, günlük yaşamda geçtikçe değerini yiüren mıllıyetci eğilim ıle yerel işletmelerinin gelirleri arasındakı ikilemden kurtulabilecek mi? Bugün için bu soruya bir yanıt veımek zor. Ama Kingdao'nun yö- netialeri tarafından tercih edilen si- garalann markası gibi basit şeyler bile etkısinin büyüklüğünü gösteri- yor. Kingdao Belediyesi'nin sembo- lü olan tütün, aynı zamanda en bü- yük gelir kaynağını oluşturuyor. Yeni dünyayayeni birlik JJork etmcs Avnıpa'dakı ulus devletler. ta- rih içinde birbirlerinin en kötü düşmanlan olmuş- lardır. İkınci Dünya Savaşı'nın ardı- ndan, Batı Avrupa ülkelen, yeni bir başlangıç yapmaya karar verdi. Av- rupa Topluluğu ve ABD önderliğin- deki NATO, hem üye ülkelenn bir- birlerine karşı asla sılah dogrultma- yacaklannın güvencesiydi. hem de yeni oluşan Sovyetler Birliği tehdidı- ne karşı bir siperdi. Ancak şımdı bu tehdit kalktı ve bir zamanlar Sovyet- ler Birliği'nin doldurduğu boşluğu şimdi kardeş kavgalan dolduruyor. ABD Dışişleri Bakanı Warren M. Christopher, Moskova, Orta Asya, Doğu Avrupa ve Baltık devletleri arasında mekik dokuyarak. boşluğu dolduracak Amerikan patentli veni bir önerinin yararlılıgı konusunda bu ülkeleri# ikna etmeye çalıştı. "Banş için İşbirliği'1 önerisi, Rusya dahıl isteyen her ülkeye, NATO'yla askeri düzeyde sınırlı bır işbirliği ola- nağı sunuyor . Ancak Rusya ve komşulan. kendi güvenlikleri için nelere gereksinim du>duklan konu- sunda aynı görüşlen paylaşmaktan uzak görünüyor. Rusya, batıdaki ve güneydeki komşulan üzerindekı nü- fuzunu arttırmak yoluyla güvenhği- ni sağlamaya çalışıyor. Komşu- lannın güvenlik anlayışı ise Rusya'- nın baskısını olabildiğince az hısset- mek. Son yaşananlar, NATO ile Av- rupa Topluluğu'nun Soğuk Savaş sırasında Almanya ve komşulannı bir yandan Sovyet tehdidinden ko- rurken, bir yandan öteki Avrupalı uluslara, Almanya'nın kontrol altı- nda tutulduğunun güvencesini ver- lanya gibi Doğu Avrupa uluslan. et- nik sorunlar bitmediği sürece, ken- dileri ıçın güvenlıkten söz edilemeye- ceğini biliyorlar. Bu uluslar. Rusya"- nın guçlenmesinden korkuyor. Birleşık Devletler ve Batı Avrupa. Boris Yeltsin'i, Rusya'da pazar eko- nomisinin, demokrasinin yerleşmesi için en ıyi secenek olarak görüp des- tekliyor, bu büyük olasılıkla da doğ- ABD, Avrupa'nın daha fazla askeri yükümlülük almasını, Avrupa, kurduğu refah sisteminin sürmesini istiyor. Herkesin ortak dileği ise, güvenlik kaygılanndan uzak bir dünya. mesine benzetilebilir. Güvenlik fedakarhk gerektirir. Ve öyle görünüyor ki, bugün ABD da- hil hiçbır zengın ulus, yeni mılliyetçi- lık ve etnik ıstikrarsızlık tehdidi karşısında fedakarlık yapmaya pek ıstekli değıl. Batı Avrupalılann en temel isteğı, 40 yıldır sürdürdükleri refah ya- şamının bozulmaması. ABD'nin ıs- teği ise, Avrupalılann biraz daha fazla askeri yükümlülük üstlenmesi. tabii ABD"nin ittifak içindekı politik ve stratejik kuvveti kaybolmadan. Herkesin ortak dileği ise, askeri bütçenın kesildigı, güvenlik derdi ol- mayan. huzurlu bir yaşam fırsatı. Çek Cumhunyeü. Macanstan, Po- ru. Ancak ne Yeltsin, ne de ikti- dannı koruyabılmek için gereksinim duvduğu askeri ve güvenlik güçlen Doğu Avrupa için güvence oluştu- ruyor. Moskova parlamentosunda ekım a>ı başında yaşanan olaylar, ötekı seçeneklerin Yeltsin'den çok daha kötü olduğunu ortaya koydu. Öte yandan, Azerbaycan'da eski bir ko- münistin işbaşına gelmesine ses çı- karmadı. Ukrayna'nın nükleer başlıklar- dan kurtulmayı gecıktirmesi. güven- sızlikle açıklanabilir. Christopher'ın önensi Yeltsin'in se\inmesme yol açlı. Ancak duyulan yîvincın asıl nedeni. Doğu Avrupa ülkelerinin bu ittifaka hemen gire- meyeceği gerçeğjnden ka>naklanı- yordu. Rus ordusu, ejlül ayında, NA- TO'yu garantörden çok tehdit ola- rak gördüğünü açıklamışü. Yeltsın'- ın Varşova'da, Polanya'nın ya da öteki ülkelerin NATO'ya kaülma- lanna Rusya'nın bir itirazının ola- mayacağmı açıklamasının ardı- ndan, ordu ve Dışişleri Bakanlığı. NATO liderlerine bir mektup yaza- rak NATO'nun doğuya doğru ge- nişletilmesinin, bölgenin güvenliğin- de Rusya'nın da eşit söz sahibi ol- ması sağlanmadığı sürece tehdit ola- rak göreceğini bildirmesini istedi. Batılı ülkelen oldukça hoşnut eden öneri, Doğu Avrupa ülkeleri için yeterli değil. Bu ülieler. yine Moskova ile Batı arasında sıkışıp kalmak istemiyor. Birleşik Devletler, Yeltsin'in Rus- >a'nın güneyındeki çalkantılarda banşgücü rolüne bürünmesı gerekti- ği ısrarlanna, bu görevin BM'ye aıt olduğunu söyleyerek kulaklanm tıkıyordu. Ama yine de işi Rusya'ya bırajctı. Bosna'daki çatışmalar bü- tün Doğu Avrupa'yı etkilediği halde NATO bile Bosna'ya böyle bir mü- dahalede bulunmadı. Şimdi çoğu Avrupalı, bu çatışmayı önleyeme- yen bir ittıfakın anlamı ne, diye so- ruyor. Rzakulesibürokrasi yüzünden mi yıkılacak? Uzmanlar, her yıl yaklaşık bir milimetre eğilen Piza kulesini dört milim düzeltmeyi becerdiler. Bürokrasi izin verirse, kule uzun yıllar yaşayacak. ^ftu york etmcs Piza kulesi bugün ıkı sece- nekle karşı karşıya: Ya za- mana karşı fıziğın ve mü- hendisliğin zaferi olarak tarihe ge- çecek ya da göz zevkini bozan bir görüntü haline gelecek. Kuleyi kurtarma etkinlikleri çerçevesınde eğri kulenin kaide- sine yerleştirilen külçe kurşunlar amacına ulaşü; kule artık yana yatmıyor. 800 yıllık geçmışı bo- yunca yavaş yavaş eğilen 57 metre boyundaki kule, kurşun ağırlıklar sayesinde düzelmeye de başladı. Henüz dört milimetreyı aşmayan düzelme, büyük bir sevinç yarattı. Kulenin yıkılmasını engellemek üzere düzenlenen, 13 uzmanın katıldığı uluslararası bir paneli yö- neten Turin Üniversitesı profesör- lerinden Michele Jamiolkowski. bu gelişmerun küçümsenmemesi gerektiğını belırterek, "Kuk ilk kez ters tarafa yöneldi ve bu geliş- me bence çok önemli" diyor. Panel- de söz alan Napoliü Mimar Cario Viggiani kule kurtarma çalışma- lannda böylece 5 ile 10 yıl arasında bir süre kazandıklannı ileri süre- rek şöyle konuşuyor: "Kurşun kül- çeler acil bir çözümdü. Bundan böy- le daha uzun zaman dilimi içinde kulenin zerafetini bozmayacak, daha incelikli bir çözüm üretmek için çalışabiliriz. 14 ton ağuiığında bir mermer kütleye sahip olan kule- nin kaidesine >erleştirilen kurşun kiilçeler şimdilik karşı ağıriık oluş- turuyor." İtalya Kültür Bakanı Alberto Ronchey, İtalya'da eski eserlerin korunması ve restorasyonunun bürokrasi engeline takıldığını ilen sürüyor. Ancak Piza kulesini kur- tarma çalışmalannın bu engelleri şimdilik başan ile aştığını ıfade ediyor. Gereksiz bürokratik aynntılar nedeniyle eski eser onanm calışmalan sürüncemede kahyor. Piza kulesi İtalya için yalnızca onanlmakta olan tarihi bir yapı değil İtalya'nın simgesi ve turizm- den geçımlerini sağlayan tüm İtal- yanlar için altın yumurtlayan bir Piza kulesini düzeltmek Dikeksen AğırtıMar 1 Kule kuleyi l$kn<l buyöne,(' çekecekı j , gun İtalya, Piza kulesinin güneye doğru yatmasınia engellemek için kuzey kaidesine 400 ton ağırlıgmda kurşun külçe yerleştirdi. Yakında 200 ton kurşunun daha ilavesiyle, kuie kuzeye doğru çekilecek. 1990 yılında kule ziyaretçilere kapatıldı. 400 tortluk * kurşun ı •-Yeraltında beton destekler tavuk. Kulenin yıkılabıleceği kaygısı, >üzyılın başında Venedik katedralinin yıkılmasıyla arttı. Bu- nun üzerine birbiri ardına toplanan komısyonlar, kulenin yan yatmaya devam etmesi halinde bir gün yıkı- lacağı sonucuna vararak, acil çö- züm arayışına girdi. Piza kulesi ka- baca her yıl bir milimetre yan yatı- yor. 1990 yılında kulenin kısa zaman- da yıkılcağı endişesiyle, kuleye çıkmak vasaklandı. Her yıl, 800 bin turist kulenin 294 basamağını tı- rmanarak en tepesine çıkıyordu. Uzmanlann aynntılı çalışması so- nucunda. kulenin yapısal da- yanıklılığımn çok güvenilir ol- madığj ortaya çıktı. Viggiani, daha ileri giderek kulenin yıkılmak üzere olduğunu ileri sürdü. Bunun üze- rine kulenin kaidesi çebk kafeslerle sanldı, beton ile desteklendi. Bu yıl başında kurşun külçelereğimin ters yönüne yerleştirildi, böylece eğime karşı bir güç oluşturuldu. Viggiani tüm amaçlannın kuleninin eğımini 10 dereceden 9 dereceye düşürmek olduğunu söylüyor. Kulenin 90 de- recelık bir konuma gelmesinin ise olanaksız olduğuna işaret edıyor. Piza kulesini kurtarma çalışma- lan yıl sonunda geçerlıliğı sona ere- cek olan bir hükümet kararnamesi çerçevesınde yürütülüyor. Eğer söz konusu kararname yıl sonunda ye- nilenmezse, tüm çalışmalar dura- cak. Jamiolkovvskı kararnamenin yenilenmemesi durumunda ortaya çok ciddı sorunlar çıkacağını ileri sürüyor. AlanOmeU