Katalog

12 ARALIK 1991 EKONOMÎ CUMHURtYET/13 TOBB memnıınıScrrM — Türkiy^Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) tarafından hazırlanarak hükûmete sunulan "ekonomik beklentiler" raporunda, DYP-SHP koaiisyonundan duyulan memnuniyet dile getirilerek, "Yeni hükümettep en bttyük beklentimiz, oluşan uzlaşma, güven ve iyimserlik ortamının muhafazası, geüştirilmesi ve sürdürülmesi için bugüne kadar gösterilmiş olan demokrat, basiretli, geıçekçi, inançL ve kararlı tutumun sürdürillmesidir" denildi. TOBB Başkanı Rona Yırcalı ve yönetim kurulu üyelerince Başbakan Süleyman Demirel'e sunulan raporda, çeşitli ekonomik konulardaki gorüşler dil getirilerek, "Enflasyon konusunda bir an önce rakamsal hedefler ve zamanlar belirtilmelidir" görüşü savunuldu. Bağ-Kur'a yeni genel mtidtir • ANKARA (AA) — Bağ- Kur Genel Müdürlüğü'ne Maliye ve Gûmrük Bakanlığı Gelirler Genel Müdür Yardıması Kemal Kılıçdaroğlu atanıyor. Küıçdaroğlu'nun Bağ-Kur Genel Müdürlüğü'ne atanmasına ilişkin kararnamenin Başbakanlığa sunulduftu öftrenildi. »YNl Yll İÇİNDt lOOOOOOto Tofaş'tanlOObin otomobil • Ekonomi Servisi — Tbfaş, 1991 bitmeden 100 bininci otomobilini üretti. Tbfaş'tan yapılan açıklamada aralık sonuna kadar yapılacak üretimle Türkiye'deki 621 bin Tofaş otomobüe 110 bin yenisinin ekleneceği bildirildi. Tbfaş'ın bu ydki yüzde 24'e ulaşan büyüme hizında son iki yılda yapüan 412 milyon dolarlık yeni teknoloji yatınmlannın etkili olduğu vurgulanarak 500 milyon dolarlık yeni yatırım progranuyla üretimin daha da arttınlacağı kaydedildi. Marlboro Rusya'da • Ekonomi Servisi — Sigara ûreticisi Philip Morris, Sovyetler Birliği'ne 1992'de 11 milyar adet sigara satmak üzere yeni bir anlaşma imzaladı. Philip Morris, aynca gelecek yıldan itibaren Rusya'da Marlboro ve diğer markalann üretimine geçileceğini açikladı. Esbank'tan sermaye arhşı • Ekonomi Servisi — Esbank, iş hacmindeki gelişmelere paralel olarak aralık başında 200 milyar lira olan ödenmiş sermayesini yüzde 50 artışla 300 milyar liraya çıkardığım açıkladı. IClSAKISA • TELETAŞ üe Kazakistan f Haberleşme Bakanlığı arasmda Kazakistan'ın başkenti Alma Ata'da 2.3 milyon dolarlık bir satış anlaşması imzalandı. • BOEING fınnası, Boeing 747'nin küçük modellerinin üretimini durdurarak büyük modellere ağırlık venneyi kararlaştırdığını açıkladı. • SHERATON'un Haikla tlişkiler Müdürlüğü görevine daha önce Egebank'ta genel müdiır yardımalıgı yapmış olan Miraç Kaynak atandı. • DENİZ 1£91 3. Deniz Sanayü ve Ticareü Fuan dün TÜYAP Istanbul Sergi Sarayı'nda açıldı. Bağlantı Sovyetler Birliği hükümeti ile değil, Rusya'daki Soyuz Gaz Export ileyapüdı Doğalgazda sonın yok SALİH N. NEFTÇİ NAZtREKALKAN Sovyetler Birugi'ndeki son ge- lişmeler, Tûrkiye'nin bu ülkeye olan ihracatı ile ilgili tehlike sin- yalleri verirken ticari ilişkilerin en önemli bölümünü oluşturan doğalgaz alnmnda bir sonın ol- madığı bildirildi. Erimhuk Ge- nel Müdirö Itaşay Özkan, Rusya Cumhuriyeti'nden doğal- gaz alımında paniğe yol açacak bir durum olmadığun vurgular- ken Botaş Gend Müdürü Oktay Vural, doğalgaz anlaşmasmın Sovyetler Birliği hükümeti ile değil, Soyuz Gaz Export şirketi ile yapıldığmı belirtti. Sovyetler Birliği'nin dış tica- ret üişkilerini yuriiten Vneş Eko- nomi Bank'ın 1 Ocak 1991 tari- hinden önce aldığı borçlann ana para ödemelerini durdurduğunu açıklaması ve ülkede cumhuri- yetlerin giderek güçlenmesi do- ğalgaz anlaşmasınm gelecegiyle Problem yok Sovyetler'de birliğin dağüma tehlikesiyle ilgili son gelişmeler, Tûrkiye'nin bu ülkeye yönelik ihracatı konusunda endişeli bir bekleyişe yol açarken ticari ilişkilerin en önemli bölümünü oluşturan doğalgazda problem olmadığı bildiriliyor. Botaş ve Eximbank Botaş Genel Müdürü Oktay Vural, şirketin anlaşmayı daha da geliştirmek istediğini söylerken Eximbank Genel Müdürü Turgay Özkan, "350 milyon dolar alacağımız var, fakat bu paranın geri ödeneceğinden eminiz" şeklinde konuştu. ilgili endişeler yaratmıştı. Botaş Gend Müdürü Oktay Vural, Botaş'm doğalgaz alımıyla ilgi- li anlaşmayı Sovyetler'deki her- hangı bir bakanlıkla değil, So- yuz Gmz Export adlı bir şirketle yapmış olduğunu vurgulayarak "Geçen pazartesi günü bu şir- Itetten 3 kJşiUk bir heyet Anka- ra'ya gderek anlaşmanın yürür- lukte olduğunu, hatu daha da geUştirmek istedikkrini bildir- mişlerdir. Zaten şirketin ortak- lanndan biri Rusya Federasyo- nu, diğer ikisi de Ukrayna ve Be- yaz Rusya'dır" dedi. Tûrkiye'nin bu yıl içerisinde yaklaşık 300 milyon dolarlık doğalgaz satın aldığım ve parasun da odediği- ni belirten Vural şöyle dedi: "Daha önce Sovyetler'de bir gaz bakanlığı vardı. Ancak 3 yıl önce bu bakanlık kaMınlarak doğalgaz işleri anlaşmayı yapn- ğımız şirkete devredfldL Kısacaa Sovyetler'deki yeni durum do- ğalgaz anlaşmasında bir poltika değişikligini gerektirmeyecek- tir." Tûrkiye'nin Sovyetler ile olan ticari ilişkilerinin büyük ölçüde doğalgaza bağlı olmasının Türkiye açısından güvence ya- rattığûn vurgulayan Eximbank Genel Müdürü Turgay Özkan ise "Erimbank olarak bugüne kadar Sovyetler'e 550 milyon dolarlık bir kredi verdik. Bunun 200 milyon dolan geri geldi. Türklye'nin Sovyetler'deki riski şu anda 350 milyon dolardır. Ancak anlaşmamız gaza bağh oMuğu için biz ödeaeceğinden eminiz" dedi. Sovyetler'e yapı- lan mal sevkıyatınm durdurul- masuun ise tamemen geçici bir önlem olduğunu söyleyen öz- kan, "Çok büyük bir olasılıkla ne doğalgaz konusunda ne de diğer ticari konularda paniğe kapılacak bir durum söz konu- sa değil" şeklinde konuştu. tstanbul'daki doğalgaz dağı- tımını üstlenen Alarko Hol- ding'in sahiplerinden Üzeyir Garih, bu anlaşmada avantajh olan tarafın Turkiye olduğunu belirterek "Tnrkiye olarak Sov- yet cumhnriyetleri arasuda en büyük möşterimiz zaten Rusya Federasyonu'dur. Eximbank, Rusya'dan alacağımız doğalga- za karsıtık kredi verdi. Bugüne kadar olan bütün borçlar da ödendi. Ancak Sovyetler bu kre- dinin finansını yeterince ayıra- madığı için malı biz almamıza rağmen borçlu olan onlar. Bu durumda da gazın kesilmesi gi- bi bir durum olamaz" dedi. Enflasyon Düşer mi? Enflasyon konusunda tatsız bir olasılıktan söz etmek isti- yorum. Son araştırmalara göre ayda % 5 ilâ % 10 arasında bir dengeye oturan enflasyonlan düşürmek çok güç. Stabili- zasyon programlarının başarısı için toplumların, çok daha yüksek enflasyoniarta karşılaşmalan gerekiyor. Yani, en azın- dan Brezilya örneğinin ikinci yarısını yaşamaları... Brezilya örneği ayda % 5 civarında seyreden bir enflas- yonla başliyor. Yanı, şu anda bizdeki enflasyon seviyesiyle. Bu oran bir süre sonra ayda % 9'lara çıkıyor ve bu seviyede de uzunca bir süre kalıyor. Yeni bir denge, yeni bir bağışık- lık. Halk yüksek enflasyonla beraber yaşamaya gitgkje daha çok alışıyor. Aşağıdaki grafiğe bir goz atın ve bir an düşünün 1983-85 yıllannda Brezilya'da acaba kaç kişi "Ennasyonu ani- den düşürmek mümkün değildir. Daha fazla artmasın yeter. Enflasyon zaten bir dengeye oturdu" demiştir. Havayollarmda zarar yılı Ekonomi Servisi — Havacılığın "kara yüı" olarak nitelendirilen 1991 yılmda dünyadaki havayolu şirketlerinin toplam zaran 2.7 milyar dolan buldu. Fortnne dergisinde yer alan bir habere göre Körfez krizi ve Amerikan ekonomisinde yaşanan durgunluk en çok Atlantik üzerinden Amerika-Avnıpa arasmda uçan şirketleri batma noktasına getırdi. Nitekim Pan-Am gibi bir dev kapandı, TWA ise iflasın eşiğine geldi. Buna karşılık bu etkilerin fazla hissedilmediği Pasifik hattmda uçan havayolu şirketlerinin bazüan büyük kâriar sağladı. Bunun en çarpıcı örneği de Singapur HavayoUan'nın bu yılki kâr sıralamasında birinci, bir Hong Kong şirketi olan Swire Pacific'in de 3'üncü sırada yer alması. Aynı şekilde Japonlann All Nippon Japon şirketiyle Çinlilerin China, Tayland'ın Thai Airlines'ı da ilk 10 arasına girdi. Ünlü Ingiliz şirketi British Airvrays ise kâr sıralamasında 2'oci sırada. Bu yıl büyük bir atak yaparak en büyükler arasmda yerini alan Delta 4'üncu, HoUandaulann KLM'si de 5'inci kâriı şirket. Lufthansa ise yılbk gelir açısından en büyük 4'üncü şirket olmasına rağmen kâr sıralamasında ancak 2Tnci sırada. Italyanlaru Antaüa'sı ise 37'ind sırada yer alıyor. Air France yüksek cirosuna karşılık kâr sıralamasında Alitalia'nın ardından 38'inci geliyor. Gelir sıralamasında An sıralarda yer almalanna rağmen aynı oranda kâr edemeyen SAS, Swissair ve Austrian AirinMS gibi bazı daha küçük şirketler de devlerin gölgesinde kaybolmamak için çareyi işbirliğıne gitmekte buldular. Birbirlerinin merkezlerine koordinasyonhı uçuşlar yapan bu şirketler, aralanndaki anlaşmayı daha da sağlamlaştırmak amacıyla hisselerine ortak oluyorlar. Amerikan ekonomisinde yaşanan durgunluğun en çok vurduğu Atlantik hattında uçan Pan-Am tamamen kapanmadan bir süre önce Berlin uçuşlanm Lufthansa'ya, Londra uçuşlanm United'a ve geri kalanlann çoğunu da bilindiği üzere şu anda dünyanın en çok kâr eden 4'üncü İngiliz British Ainvays, kârlüık sıralamasında ikinciliği aldı. 1991'in en karlı 10 havayolu şirketi (miiyon sı 1991 yılının en çok kâr eden havayolu şirketi 2 trilyon 624 milyon dolar cırolu Singapur Havayolları. Şirket konforu ve dakMğıyle özellikle işadamlannın uzun yolculuklarda favorisi durumunda. ŞJrket Singapur Havayolları British Aırways Swire Pacific Delta Aırlınes 'KLM Thai Airways Japon China All Nippon Airways ÜAL Olke Singapur Ingiltere Hong Kong ABD Hollanda Tayiand Japonya Çin Japonya ABD 618.6 397.8 314.5 302.8 163.7 162.6 122.9 119.9 106.7 94.5 Ctn 2624.2 7823.1 4001.9 8582.2 3114.5 1926.2 8950.1 1521.2 5291.8 11160.1 havayolu şirketi haline gelen Delta Airlines'a satmıştı. Yine bilinen havayolu şirketlerinden biri olan TWA ise iflasın eşiğine gelmiş durumda ve kısa zaman önce Londra uçuşlanm Amerikan'a sattı. Şimdi pek çok diğer sektörde olduğu gibi havacıhk sektöründe de gözler Doğu Avrupa'ya çevrilmiş durumda. Çekoslovak şirketi CSA, Macar şirketi Malev, Polonya şirketi LOT'un yılük gelirleri 300 milyon dolann altında olmasına rağmen gelecek için ümit veriyorlar. Ruslann Aeroflot'u ise geçen yıl için tam 2 milyar dolarlık bir gelir bildirdi. Uzmanlar önümuzdeki birkaç yıl içinde rublenin konvertabl ohnası halinde Aeroflot'un listede en ön sıralarda yer alacağını belirtiyorlar. Altinyıldız 8 bin liraya borsada Ekonomi Servisi— Altinyıl- dız 17 aralık salı günunden iti- baren borsada 8 bin tiradan iş- lem görmeye başlayacak. 60 milyar Uralık sermayesinin yüzde 15'ini halka açacak olan Altinyıldız hisselerinin satışı- na, Türk Ekonomi Bankası aracılık edecek. 1990 yılındaki yaygm halka açılmalardan sonra canlanan borsada ilk halka açılma örae- ğini verecek olan Alunyüdu- ın 1000 lira nominal değerli hisselerinin 8 bin tiradan satıl- ması kararlaşürüdı. Boyner ai- lesinin sahibi bulunduğu Al- tmyıldız Mensucat ve Konfek- siyon Fabrikalan'nın toplam 9 milyar liralık hissesinin 5 gün içinde satılması planlanıyor. TÜStAD eski başkam Cem Boyner, Altmyüdız'ın halka açılması ile ilgili olarak yann lstanbul'da "Aile şirketlerinin halka açılması" konulu bir ba- sın toplantısı düzenliyor. 60 milyar lira ödenmiş sermayesi bulunan Altınyıldız'm 1991'in ilk 9 ayındaki net kân 22 mil- yar 751 milyon lira olarak açıklandı. Şirketin geçen yılki 35 milyar liralık ödenmiş ser- mayesine karşılık 13 milyar 861 milyon lira net kân bulu- nuyordu. Şirketin 1991 eylül sonu itibanyla 233 milyar 160 milyon liralık "dönen değerierine" karşılık 172 mil- yar 689 milyon lira "kısa vadeli borcn" bulunuyor. Şirketin ye- niden değerleme fonunda ise 14.2 milyar, yedeklerinde ise 14.9 milyar lira yer alıyor. 9 ay- lık dönemde 184 milyar liralık saaş gerçekleştiren Altmyüdız, 64.2 milyar liralık brüt saüş kân elde etti. BREZİLEÂ'DA ENFLASYON (AYLIK) 1883/1 1964/1 Oysa Brezilya modellerinde enflasyon, ne yazık ki ayda %9'larda kalmıyor. Olayın nereye gittiğine grafikte izlemek mümkün. Birbiri arkasından Cruzado, Bresser ve Summar gibi adlarla anılan istikrar paketleri geliyor. Bunlar toplumda büyük çalkantılar yapıyor. Büyük dengesizliklere neden olu- yor. Ama sonuçta enflasyonu, gene ayda %60'lar civannda görüyoruz. Brezilya örneği ayda °/o 5 civannda seyreden bir enflasyonla başhyor. Yani şu an bizdeki enflasyon seviyesiyle. Bu oran bir süre sonra ayda °7o 9'lara çıkıyor ve bu seviyede de uzunca bir süre kalıyor. Yeni bir denge, yeni bağışıklık. Enflasyon dediğimiz olay, bir çeşit vergi. KDV gibi bir şey. Cepte veya yatak altında tutulan paranın değer kaybetme- sinden kaynaklanıyor. Elinde bir anlık da olsa, Türk Lirası tu- tan herkesin ödemek zorunda olduğu bir vergi. Kamunun bu- günkü ve daha da önemlisi, gelecekteki bütçe açıklarını ka- patmakta kullanılıyor. Bu çeşit enflasyonu durdurmanın zorluğu da zaten bura- da. Bir anlık istikrar veya bütçe açığını bir kerelik kapatma yeterli değil. Kamunun bütçe disiplininde süreklilik gereki- yor. Kamuoyuna yeni bir kanı hâkim olmalı. "vergisini ver- mek istemiyorsanız kamudan ek bir hizmet beklemeyin. Dev- let para basarak bugün size hizmet verirse, yann da başka- sı aynı şeyin kendisine yapılmasını ister. Bunun sonu yok- tur." Türk ekonomisi, bugün gerçekten de Brezilya paralelinde midir? Emin değilim. Farklı yönlerimiz çok. Türk toplumu, ta- rih boyunca zaman zaman beklenmedik başanlar göstermiş. Ama ortada bir gerçek var. Enflasyonun durmasını istemek yeterli değil. Bunu Brezilya'da da herkes, her zaman istemiş. Ama pek az kişi, bu amaçla kendi yaşamından ciddi bir öne- riye razı olmuş. Enflasyonu durdurmak, sadece politikacının elinde değil. Toplumun çok acı bir reçeteye hazır, olması ge- rekiyor. Ben, şu anda toplumda bu kararlılığı göremiyorum. Ama olaya başka bir açıdan da bakabilirsiniz. Unırtmaya- lım ki Brezilya endüstrisi, bazı yönlerıyle çok dinamik ve ba- şarılı. Üstelik ilginç bir ülke, eğlencesi de bol. Geçenlerde uluslararası rekabeti inceleyen 'tJevtetterin Re- kabet Güçleri" adlı bir kitap yayımlandı. Önümuzdeki yıllar- da Japonya, İsviçre, Güney Kore vs. gibi ülkelerden hangisi- nın uluslararası piyasalarda avantaj kazanacağını, atılım ya- pacağını tartışıyor. Tam bılimsel olmamakla birlikte ilginç bir kitap. 855 sayfa. Sadece 22 sayfalık bir fihristi var. Baktım, enflasyon sözcüğünü göremedim. SALtHN. NEFTÇİ New YorkCity University'nin Dok- tora Fakültesi'nde ve Cenevre Institut des Hautes Etu- des Internationales'de öğretim üyesi endeks T ÜS İAD ÖNCÜ GÖSTERGELER ENDEKSİ aylar Ekonomi beklemedeEkonomi Servisi — TÜSİ- AD*m öncü Göstergeler Endek- si, bu ay ekonomide hafıf bir yükselme kaydedilmesine rağ- men, son bir aydır süren "bek- kae <evresi"nin henüz sona er- mediğini ortaya koydu. TÜSÎAD} her ay yayımladığı öacü Göstergeler ve Ekonomik D t n n Endeksierini eylül veri- lerine dayanarak açıkladı. Eko- nomik Durum Endeksi'nde ha- fıf bir yükselme gözlenirken, bunun eylül ayında üretimin bir miktar hareketlendiğini ortaya koyduğu vurgulandı. TÜSLAD açıklamasmda Ekonomik Du- rum Endeksi'nin mevcut ekono- mik durumu gecikmeli olarak yansıttığı da haürlaiıldı. Ekonomik durumla ilgili ge- leceği en az 2 ay öncesinden tah- min etmeye olanak tamyan ön- cü Göstergeler'de ise eylül ayın- da ulaşılan seviyenin son birkaç ayın ortalamasının uzerine çıka- madığı dikkati çekti. Buna gö- re, içinde bulunduğumuz arahk ayı itibanyla ekonomik faaliyet- lejde hafıf bir yükselme kayde- dilmesine rağmen, üretimde ani ve büyük bir sıçrama gerçekleş- tirilmesi olasılığının yüksek ol- madığı beüriendi. TÜSlAD'dan yapılan açıkla- mada, öncü Göstergeler Endek- si'nde sermaye piyasalanndaki son gelişmelerin hesaba katıl- madığı da beürtildi. Buna kar- şın ÖGE'nin gelecek aylarda so- na erecek ilk revizyonuyla, İMKB endeksinin de ÖGE'ye katkıda bulunmasuun sağlana- cağı bildirildi. Işverenlerde öıgütlenme sanası TİSK tarafından hazırlanan raporda, işverenlerin daha yaygm sendikahlaşmamalannın nedenleri belirlendi. ANKARA (ANKA) — TİSK, tarafından hazırlanan "daha iyi örgütlenmiş işveren" raporunda, işverenlerin daha yaygm sendi- kalaşamamasının nedenleri ve işveren sendikalanmn eksiklik- leri beUrlendi. Raporda, işveren sendikalanmn, üyelerinin gün- luk ekonomik menfaatlerini ko- rumak doğrultusunda yetersiz kaldığı ifade edilirken, işveren- ler için grev ve Lokavt Fonu ku- rulması önerildi. Raporda, işçi sendikalanmn örgütlü olmadıklan işyerlerinde- ki işverenlerin problemlerinin daha az olması nedeniyle işve- ren sendikasma üye olmak ihti- yacı hissetmedikleri belirtilir- ken, küçük ve orta ölçekli bazı işyerlerinin ise işveren sendika- sının bağıtlayacağı sözleşmeleri kaldıramayacakları endişesi ile üye olmadıklan ifade edildi. Holdinglere bağlı olan isletme- lerin işveren sendikasına üye ol- mamasının nedeninin "inisiya- tiflerini yitirmek endişesi" ola- rak açıklandığıraporda,yabancı sermayeü şirketlerin grev korku- suyla işveren sendikalanndan uzak dunnayı tercih ettikJeri bil- dirildi. Koç Amerikan Bank'ta Yeni bir hizmet merkezi: EMİNÖNÜ ŞUBESİ Muradiye Cad. 47, Sirkeci adresinde bugün açılıyor. KOÇ AMERİKAN BANK Eminönü Şubesi: Hocapaşa Mahallesi, Muradiye Cad. 47, Sirkeci, 34420 İstanbul Telefon: 513 13 34 Faks: 513 05 63 Teleks: 30016 kbeb tr PK: 385, Eminönü 34420 İstanbul