Katalog

12 ARALIK 1991 DIŞ HABERLER CUMHURİYET/11 Maastricht doruğunda Îngiltere, tekpara birimi ve sosyalpolitika alanlannda 12'li anlaşmaya vanlmasını engelledi Avrupa Birliği sancılı doğduYeni birlik anlaşması, şimdiye kadar AET'nin ana sözleşmesi olan "Roma Anlaşması"m güncelleştirdiği gibi buna ek, çok sayıda yepyeni bölümler ekledi. Anlaşma metni, tarihte şimdiye kadar eşine rastlanmayan yeni tip bir uluslarüstü devlet yapısının anayasası niteliği taşıyor. Mitterrand ve Almanya Başba- kanı Helmut Kohl arasında ce- reyan etti. Batı Avrupa Birliği'nin AT'- nin kontrolünde bir kuruluş ol- ması benimsendi. Türkiye, bu SABETAY VAROL MAASTRİCHT — Yeni "Avrupa Birtifi" anlaşması, çok uzun ve çetin müzakereler- den sonra dün, sabahın erken saatlerinde, 12 AT ülkesinin li- deri tarafından nihayet onay- landı. Şiddetli çekişmeler, bir yandan Ingiltere Başbakanı John Major, öbür yanda Fran- u Cumhurbaşkanı François oluşumun tamamen dışında kal- ma ya da ortak Uyelik gibi "beürsiz" bir statüyü kabullen- me tarzında zor bir seçimle karşı karşıya bırakıldı. Ankara, 1992 sonuna kadar tercihini yapma durumunda. Doruktan sonra yaptıklan basın toplantılannda tüm lider- ler, doruk sonucunun kendileri için bir başarı olduğunu açıkla- dılar. Doruğun Fransa ve Al- manya'nın istekleri doğrultu- sunda, başka bir deyişle daha sı- kı bir "biriik" lehine miitalaa edilebilecek en çarpıcı sonuçla- rını, 1999 yılında tek para biri- mine geçilecek olması ve BAB'- la beraber "ortak savunma po- litikası"na yeni "birlik sözleş- mesi"nde yer verilmesi noktala- n oluşturdu. îngiltere, hem tek para biri- mi alarunda "muafiyet" elde et- meyi başardı hem de "sosyal politika" alanında 12'li bir an- laşmayı engelledi. Aynca Lond- ra, ortak karar alma mekaniz- malannı, beklenenin üstünde ağırlaştırarak ulusal egemenlik haklanndan taviz venne ölçüsü- nü asgariye indirebildi. Bu yüz- den gözlemcüer maçın "berabe- bittiği inancında. Her şeyeTt yüksek çjkarian"nı ilgilendiren konularda gerçekleşmedi. Çın- gar, Avrupah emekçi yurttaşla- nn haklanıu ilgilendiren nokta- larda koptu. Sonuçta, "sosyal politika" meselesini tamamen birlik anlaşmasının dışında bı- ragmen doruktan amaçlananın, rakmak isteyen îngiltere, belli yeni birliğin Maastricht'te ger- ölçüde istediğini kabul ettirdi. çekten "doğabilmiş olması" ol- Geriye kalan 11 ülke ise ken- duğu belirtiliyor. di aralannda, birlik dışına çıkan Birçok konuda ikili ve çok bir "sosyal politika" sözleşme- yönlü pazarlıkların son ana ka- si üzerinde uzlaşma noktasında dar devam edeceği önceden tah- karar kıldı. Doruğun ilk günü min ediliyordu. Ancak, sanıla- vanlan uzlaşmayla, tek para sis- nın tersine, asıl yoğun mücade- temine geçme hususunda "mı- le, AT ülkelerinin sosyal konu- afiyet" hakkı elde eden lngilte- lardaki politikalannı uyumlu re, bu kez "sosyal politika" ko- hale getirmelerine ilişkin bölüm- nusunda öbür 11 ortağa benzer de meydana geldi. Başka bir de- bir muafiyet tanımış oldu. Son yişle, büyük kavga, "devletlerin yarun saat içinde bulunan ve son derece çapraşık bir uygula- mayı gerek'i kıian söz konusu formül, tam birfiyaskoyuön- lemiş oldu. Ne var ki 11 üye bu amaçla- nnı gerçekleştirme yolunda "Avrupa Adalet Divanı" da da- hil, Avrupa Topluluğu'nun tüm aygıtlarını kullanabilecekler. "Birlik" anlaşmasının onaylan- masının ardından dün sabahın erken saatlerinde Avrupa Ko- misyonu Başkanı Jacqnes De- lors, bu noktalara ilişkin işci hakbn koa¥- m dcrece Heri Mrtakım kst-f •yftaaıj a koyak de- Makaat, emekçi ynttas- bvutızı, Birfcsik Avrnpa'ııu, Maastricht Anlaşması Birliğe ilk adımDış Haberier Servisi — 12 AT ülkesi arasında Maast- richt'te imzalanan anlaşma dört ana başlıkta toplandı. Gi- riş, Yeni Avrupa Töpluluğu, Dış Politika ve Savunma ile Polis ve Yargı tşbirliği biçimin- de başlıklandınlan anlaşmanın içerigi özetle şöyle: Giriş: Ortak zorunluluklann yer aldığı bu bölümde politik ve ekonomik birliğin çatısı ele alınıyor. Ingiltere'nin yoğun di- renişi sonucu "federal aauçlar" deyişi çıkanlan ve "Avrupahlar aranoda daha sı- kı bir biriik" öngörülen bö- lümde AT üyesi Ulkelerin uy- mak zorunda bulunduklan kurallar yer alıyor. \*oi Avrupa Topluluğu — Var olan AT anlaşmasının ge- nişletilmiş ve değiştirilmiş bi- çimde yeniden tanımlandığı bu bölümde AT'ye çevre, eğitim, tüketici korunması, kamu sağ- lığı gibi alanlarda daha geniş yetküer biçiliyor. Aynca, ortak para birimine geçişin aşaması sayılan ekonomik ve parasal birlik anlaşması tasansı da yer alıyor. Avrupa Parlamentosu1 na ATnin yasa koyucu işlevi üzerinde bulunan ye'kisinin genişletilmesi kararı da bu bö- lümde dile getiriliyor. Dış Politika ve Savunma — Ortak Dış ve Güvenlik Politi- kası'na ayrılan bu bölüm, Ye- ni Avrupa Topluluğu bölü- münde yer alan geleneksel AT prosedürlerinin dışında kalı- yor. Dış politika konulannda var olan işbirliği, AT ülkelerin- ce ortak eyleme gidilmesini ön- gören koşullar getirilerek ge- nişletiliyor. Bu alanda alınacak kararların çoğu için oybirliği gerekecek, ancak hükümetler gene oybirliğine dayanarak po- litika uygulamalarına ilişkin aynntüı kararların alınmasın- da oy çoğunluğu ile hareket edebilecek. Ortak savunma gücünün çe- kirdegi de bu bölümde ele alı- ıuyor. Kurulacak gücün NATO ile boy ölçüşebilecek düzeyde olması ve BAB'nin, ATnin sa- vunma kolu işlevi görmesi ka- rara bağlanıyor. Polis ve Yargı lşbiriigi — AT üyeleri arasında göç sorunun- dan sığınmacılar poliükasına ve örgütlü suçlara karşı sava- şıma dek birçok konuda işbir- liği öngörülen bu bölümde AT çapında kurulacak Europol is- tihbarat örgütünün temeli de atıhyor. Anlaşma metninde, ana metne baglı iki düzine de pro- tokol ve deklarasyon bulunu- yor. ra|men de£il, kea- dikriyle birlikte yapıldıgına ik- aa etmekür" tarzında konuştu. Yeni Birlik anlaşması, şimdi- ye kadar Avrupa Ekonomik Topluluğu'nun ana sözleşmesi olan "Roma AnlaşmasT'nı gün- celleştirdiği gibi buna ek, çok sayıda yepyeni bölümler ekledi. Bu bölümler arasında, "parasal birlik" ve "ortak dış politika" doruk öncesinde en çok tartış- ma yaratan konular oldu. Dün sabaha karşı üzerinde görüş birliğine vanlan "Biriik Anlaşması"na dikkatlice bakü- dığında, gerçekte, bu anlaşma- nın, çok kapsamlı bir hukuksal belge olduğu gözlemleniyor. Metin, tarihte şimdiye kadar eşine rastlanmayan yeni tip bir uluslarüstü devlet yapısının ana- yasası niteliği taşıyor. Avrupa savunması konusun- da hükümler ihtiva etmesi ve bu konuda Maastricht'te 12 üyenin oybirliği ile karar alınmış olma- sı, birlik sözleşmesinin bellibaşL ve üst düzey "bağlayıcı" nite- liklerinden bir diğeri.. Şöyle ki "ortak dış politika ve güvenlik politikası"na ilişkin anlaşma maddeleri kapsamında yeT alan bir fıkra, yeni Avrupa Birliği'- nin savunma boyutunu açıkça tammhyor. Başka bir deyişle, yeni Avrupa Birliği, Avrupa Ekonomik Topluluğu'nun (AET) tersine "savunma yetenefi" olan bir örgüt olarak kendini ilan ediyor. Yeni birlik anlaşmasında yer alan bir cümle, Avrupa Birliği'- nin savunma konulannda alaca- ğı kararların uygulanmasını, kendi de bir savunma kuruluşu olan ve 9 üyesi bulunan Batı Avrupa Birliği'nden talep ede- bileceğini vurguluyor. Başka bir deyişle, BAB'm yeni Avrupa Birliği'ne tabi olduğu kuşkuya yer bırakmayacak şekilde dile getiriliyor. Bu bölümün sonuna eklenen bir "BAB deklarasyo- ou"yla, Yunanistan, trlanda ve Danimarka, adı gecen kuruluşa 1992 yıl sonundan önce üye ol- maya çağnlıyor. Türkiye ve Nor-'eç gibi NA- TO üyesi olan, ancak "birlik" dışında kalan ülkeler hakkmda jse "ortak ttyelik" adı altmda Maastrich'teki tarihi AT zirvesinin ardından diizenlenen basın toplantısinda Topluluk Dönem Başkanı ve Hollanda Başbakanı Ru- 'niteliği oldukça belirsiz bir sta- ud Lubbers (sagda) ile AT Komisyonu Başkanı Jacques Delors'un >üzünde iki günliik yoğun maratonun yorgunlugu okunuyordu. tü yer alıyor. Tokyo'da Bush alarmı • TOKYO (AA) — ABD Başkanı George Bush'un, ocak ayında yapacağı Japonya ziyareti öncesinde Tokyo'da 7 bin polisin, herhangi bir aleyhte gösteriye karşı 24 saat alarm durumuna geçirildiği bildirildi. Polis yetkUileri, Bush'un 7-10 ocak tarihlerindeki Japonya ziyareti sırasında görevlilerin sayısımn da arttınlacağını açıkladılar. Tokyo'da, solcu gruplann zaman zaman saldınlar düzenledikleri ABD Usleri ve ABD Büyükelçiliği'nin de 24 saat koruma aluna ahndığı bildirildi. Geçen nisan ayında Japonya'yı ziyaret eden Sovyetler Birliği lideri Gorbaçov'u 21 bin polis korumuştu. El Salvador'da çataşma: 16 ölti • SA.N SALVADOR (AA) — El Salvador'da, Farabundo Marti Ulusal Kurtuluş Cephesi (FMLN) gerillalan ile askeri birlikler arasında önceki gün çıkan şiddetli catışmalarda, 16 gerillanın öldüğü bildirildi. Silahlı Kuvvetler Basın Servisi de çatışmalan doğruladı ve 4 askerin öldüğünü, 4'ünün de yaralandığını haber verdi. FMLN, çatışmaların, San Gerardo'da gerillaların denetimindeki bir bölgeye askeri birliklerin saldırması üzerine cıktıgını belirtti. Kenyaida çok partili sJsteın • NAİROBİ (AA) — Kenya Parlamentosu, 22 yıldır iktidarda bulunan Afrika Ulusal Birliği'nin (KANU) "tek parti" yönetimini feshederek, ulkede çok partili sisteme geçmesini resmen kabul etti. KANU lideri ve Kenya Devlet Başkanı Daniel Arap Moi, son iki yıldan bu yana yoğunlaşan iç ve dış baskılar üzerine yasayı parti genel kurulunda oylamaya sunmuştu. Yasanın kabul edilmesi üzerine çok sayıda grup lideri, siyasi parti kurmak istediğini açıklamış bulunuyor. Ulkede genel seçimlerin birkaç ay içinde yapılması bekleniyor. AT başarısmı kutluyorDış Haberier Servisi — Ma- astricht'te yapılan ve önceki ge- ce sona eren AT doruğu karar- lan batı başkentlerinde mem- nunlukla karşılanırken, Atina'- da "Yunanistan'ın kazandıgı biök başandan", Roma'da "Beriye dogru atılan muazzam «dını"dan, Fransa'da "toplu- takun biriige geçüdiginden" söz edildi. Îngiltere ise, "Avru- pa'nın ortasında yer ocagı taribJ" ulusal parlamentosunda onaylatma talebini 11 'lere kabul ettirerek ertelemeyi başardı. Stdyo Berberakis'in Atina'- dan büdirdiğine göre Yunanis- tan'ın Batı Avrupa Birliğine (BAB) girmesi ve Maastricht zirvesinde Avrupa Toluluğunun "yoksml" ülkeleri için özel bir bütçe ayrüması Atina'da "Yn- •anistan'ın bnyük başansı" olarak değrelendirildi. BAB Dyeliğini kendi savunması ve gü- venliği için "son derece öoemli" olarak gören Atina, Türkiye'nin BAB içinde "oy hakkı olma- yacagiBdan" da memnun görü- nüyor. Edüp Emil Öymen'in haberi- ne göre AT Doruğu'nda Ingil- tere, Para Birliği ve Sosyal Şart konulannda diğer 11 üyeye ters düşmekten memnun. Başbakan John Major'in da bir çok kez vurguladığı gibi, bu konulara lngüiz Parlamentosu'nun karar vermesi gerek. Parlamento eğer AT siyasetüıi onaylarsa o za- man Îngiltere de, kendi deyimi ile, "Avrapa'nın ortasında yer atocak". Başbakan Major, 11.5 yılhk Thatcher yönetiminin AT karşıtı mirasım devralmış, 1992 secimindeki şansı beürsiz bir "ara-lider" sıfatıyla herkesi memnun etmek çabasında, AT ile ilgili kararlan 1992'de oluşa- cak yeni parlamentoya bırak- ması da, AT konusunda derin bir bölünme yaşayan partisini yatıştınnak amacıyla, Ana mu- halefet lşçi Partisi'nin ise görü- MAASTBICHT DORUĞU'NUN BİLANÇOSU Liderler ne umdu, ne buldu?Helmut Kohl (Almanya) Politik ve parasal birlik aracılığıyla Almanya'yı AT'ye iyice bağ- ladı, parasal birliğe katılım için öne sürdüğü ekonomik koşullan kabul ettirdi, Avrupa Par- lamentosu'nun yetkilerini genişletti. John Major (îngiltere) Anlaşmadan "fede- ral" sözcüğünü çıkarttırdı, dış politika ve ül- ke guvenliğine ilişkin sorunlann hükümetkr- arası birimlerce ele ahnıp AT kurallanna bağ- lanmasım sağladı, AT'nin calışma hukukuna ilişkin yeni yetkiler kazanmasını önledi, Av- rupa Parlamentosu'nun Avrupa Komisyonu üzerindeki denetim gücünü arttırdı. Parasal birlik ve sosyal politikaya karşı çıkışında yal- nız kaldı, dış politikada sınırlı çoğunluk oyu- nun geçerliliğini kabul etmek zorunda kaldı. François Mitterrand (Fnuısa) Parasal bir- lik isteğini kabul ettirdi. ABD'den bağımsız Avrupa saMinmasLnın temeüni attı. AT'nin sa- nayi politikasında değişiklik yaptıramadı ve kapsamh çoğunluk oyunun geçerlik kazanma- sını sağlayamadı. Felipe Gonzalez (tspanya) Yoksul ulkelere aynlan AT fonlanmn arttırılması isteğini ka- bul ettirdi. Gioüo Andreotti (ttalya) Parasal birlik için hazırladığı zaman çizelgesini kabul ettirdi. Karşılığında ltalya'mn ortak para birimi uy- gulamasına geçilene dek ekonomisini düzelt- mesi için sıkı önlemler almasını kabul etti. Wilfried Martens (Belçika) Avrupa savun- masında AT'nin yetkilerini arttırdı. Avrupa Merkez Bankası'na katılmama isteğini kabul ettirdi. Jacques Santer (Löksemburg) AT dönem başkanhğı sırasında hazırladığı politik birlik tasarısının Maastricht anlaşmasının temelini oluşturmasını sağlayarak uğraşlannın karşılı- ğını aldı. Paul Soloeter (Danimarka) Ortak para bi- rimi uygulamasının son aşamasma geçilmeden önce ülkesinde halkoylaması yapılması gerek- liliğini kabul ettirdi. Charles Haughey (Irianda) Kurulacak AT savunma gücünden bağımsızlığını korudu, AT fonlarından pay aldı, ülkesinde kürtaj yasa- gının sürmesini sağladı. Konstantin Mitsotakis (Yunanistan) AT fonlarından pay aldı, BAB uyeliği için yol aç- tı. Anibal Cavaco SUva (Portekiz) AT fonla- nndan pay sağladı, dönem başkanhğı gelme- den birlik anlaşmasının imzalanmasıyla so- rumluluktan kurtuldu. Ruud Lubbers (Hollanda) Her şeye karşın birlik anlaşmasının imzalanmasıyla başan ka- zandı. Avrupa Komisyonu başkanhğı için pu- an topladı. nürde böyle bir sorunu yok. Mine Sanlaier'in haberine gö- re "Onikfler"in kararlan, Fran- sa'da topluluktan "birlife" ge- çişin tarihsel bir kilometre taşı olarak yorumlanırken, Cum- hurbaşkanı François Mitter- rand, Maastricht sonuçlannı: "Fransa'nın en iyimser umutla- n gercekleşmiştir", biçiminde yorumladı. Mitterrand, tngilte- re'ye tamnan ayncahk ve karar- lara geç kaubm olanağını ise: "Avrupa Birliği'nden istifa et önlendi. ŞimdUik tngUtere'siz ilerleyecegiz, ama sonunda bu ülke de gereken zamanda alınan karariara uyarak biriige katı- lacaktır" diye değerlendirdi. Nilgiin Cerrahoglu'nun Ro- ma'dan bildirdiğine göre Maast- richt doruğunu, "beriye dofra muazzam bir adım" olarak ni- teleyen Italyan Dışişleri Bakanı Gianni de Michelis, "Maast- richt'ten geriye dönuşü ounayan bir entegrasyon süreci ve tek bir para ile çıkıyoruz" dedi. AT'ın mek söz konusu degildir. lngil- en "Avnıpacı" ulkesi olan Ital- tere'nin özel koşullan dolayısiy- ya Maastricht'ten memnun ay- le Topluluga ayak bağı olması rıldı. ancak Avrupa para birimi- nin dolaşıma gireceği 1 Ocak 1999 tarihine doğru geriye sayı- şın başgöstermesiyle, 7 yıl için- de yapılması gereken ekonomik reformların baskısı da hissedil- mesiyle başladı. Yüzde 6.5'luk enflasyonla (gerçekte yüzde 15) üye ülkeler içinde Yunanistan ve Portekiz'den sonra en yüksek enflasyon oranına sahip olan ltalya'mn bu oranı AT ortala- masına indirmesi gerekiyor. Para birliğinde yer alması için yılhk bütçe açığını en fazla GSMH'nın yüzde 3'ü düzevin- de tutması lazım. A VRUPA SOSYAL ŞAKTI VE TÜRKtYE Türklere serbest dolaşım yokLONDRA (Cumhuriyet) — Maastricht doruğunda Îngiltere dışında tüm üyeler ta- rafından kabul edilen ve AT çalışanlannı kapsayacak olan Avrupa Sosyal Şartı ile Türkiye arasında iki bağlantı var: 1 — Sadece AT ülkeleri çalışanlannı kap- sayacak olan sosyal şart, Avrupa'daki Türk isçileri için gecerli değil. Türk işçileri, AT içinde serbest dolaşım hakkını, dolayısıyla tosyal şarttan da yararlanma hakkını hu- kuken lca7anmı; olmakla birlikte, bu konu- da bir uygulama yok. 2 — AT hukukunu Türk iç hukuku ile bağdaştırma girişimleri çerçevesinde TBMM tarafından görüşülen sosyal şart, Türkiye tarafından kısıtlı olarak kabul edil- miş, ancak işçi-işveren haklannı karşılıklı düzenleyen en can alıcı maddeleri kapsayan "örgttdenme ve toplu pazariık hakkı"m dü- zenleyen maddelere özal hükumeti tarafın- dan 1989'da çekince konulmuş, "iç hukuk Oe uyuşmadığı" savunulmuştu. AT ile Türkiye arasında 12 Eylül 1963'te imzalanan ortaklık anlaşması ve 1 ocak 1973'te yürürlüge giren "katma protokoT'e göre Türk işçilerinin serbest dolaşımının, "Anlaşmanın yürüriüğe girişini izleyen 12. ve 22, yıllar arasında kademeli olarak" ger- çekleştirilmesini öngörüyor. Ancak AT, 1976-86 arasına rastlayan bu on yılhk süre- nin sona erdiği 1 Aralık ^Sffdan itibaren, serbest dolaşım hakkını askıya aldı. Bugün- kü uygulamaya göre AT üyesi bir ülke va- tandaşı, AT içinde 1993'ten itibaren "otur- ma izni" almadan ve iş bulduğu takdirde serbestçe gidip yerleşebilecek. Bir AT ülke- sinde dogmuş "ikinci kuşak" Türk ise Türk pasaportu taşıyorsa ve o ülke vatandaşı ol- mamışsa, bir başka AT ülkesine gidip çalı- şamayacak, hatta o ulkeye giriş için vize al- mak zorunda kalacak. î§ Bankası'ndan yatırımcılara büyük bir imkân daha 24 Saat Hisse Senedi* ve İş-Yatınm Fonu Alım Satımı İş Bankası'nda mevcut veya yeni açtıracağınız bir Yatınm Hesabı ile; - Yurt çapındaki bilgisayarlı şubelerimizden, - Gece-gündüz Bankamatiklerimizden • Borsa dışı Got alü) hisse senetleri ve İş-Yatınm Fonlan katüma belgeleri alıp satabilirsiniz. • Satın aldığınız hisse senetleri, fon kaülma belgeleri ve satma halinde bunlann bedelleri anında hesabınıza kaydedilir ve kullanımınıza açık tutulur. • Hisse Senedi ve Katılma Belgelerinin saklanması ve ilgili diğer hizmetler ücretsiz verilir. ÜTÜRKİYE İŞ BANKASI * İş Bankası'nın lot altı işlem yaptığı hisse senetleri: Arçelik, Anadolu Cam. Bolu Çimento, Çelik Halat, Çukurova Elektrik, Eczacıbaşı llaç, Ereğli Demir Çelik. Giiney Biracıhk. Kepez Elektrik, Koç Holding, Konya Çimento, Migros, Dışbank, Türkiye Şişe Cam, Trakya Cam. Lot altı: Mevcut kurallara göre belirli değerdeki hisse senetlerinin borsa dışında alım satımının yapılabilmesidir.