Catalog

0 K U R L A RA "Komanlannda oldukça siirsel bir dil kullanan Jean Genet, kendi özyaşamından yola çıkarak, yakından tanıdıg'ı yeraltı dünyasını korkusuzca betimler. Hımzlar, katiller, kaçakçılar, fahiseler, escinsel/erle dolu olan bu dünyanın pisliği ve siddeti, Gcrıct'nin güçliı anlattimyla saşırtıa bir güzellik kazanır. OyunLannda ise bu özyaşamsal yöntemi bir yana bırak.tîgı görülür. Oyun kahramanlanmn da rornanlardaki insanlar gibi toplum dısına itilmış kimseler olmalanna kanın, onun bu oyumarda yaşamla itgili düsüncelerinin özünü dile getirmeye çalıstığt söylenebilir. Genet, bu yapıtlartnda yasamın bır tanımım vermeye çalışır. Ancak ona göre, yasam yasanarak kavransa bile, tam anlamıyla açıklanamayacag'ı için böyle bir tanım olanakstzdır. Her insamn bir kimliği vardtr, ama insan kendi kimligini algtlaycımaz; kendısinin aüssel bir \aiisiswt baska bir ınsanın gözünde görebilir. Genet yc göre, insan bu belirsizlikten ve bosluktan kurtulmak için rol yapmaya başlar. Her rol de belîi bir isleve verilen bir addan baska bir şey değildir. Böylece eylemlerin yerini işlevler alır, dolayısıyla da gerçek davramşiar törer/si davranışlara dönüşür. Genet'nin bütün yapıtlannda ycrleşik ahlak kurallarına aykırt bir ahlak anlayışımn sözcülügünü yaj)tığı söylenebilir.' Evet Genet'yi tanıtmaya çalıştık sizlere. Bolkitaph günlerl... TÖRHAN GÜNAY Erdalînönü'nün antlar ve düsüncelerinin ikinci cildi yayımlandı L>dal tnönü'nün "Anılar ve Düşünceler" adını taşıyan kitabının ikinci cildi, kaynağından önemli anıları aktarmak, üzerlcrinde düşündürmekle kalmıyor. tnsanın kcndisine karşı bile tarafsız olmaya çalışmasının, yaşama olıımlu bakmasının, uygar insan olmanın ipuclannı veriyor. ŞÜKRAN SONER. E rdal tnönü'nün "Anılar ve Duşunceler 2 "kilabını, yazannın çok kolav okunur dılinc, önemli, zor olayları en kolay anlaşılır kılan yalın anlatımına kaışın, hakkını ve rerek okuyacaksanız, çok zaman ayırmanız gerek. 1 lızla okunup, rala kaldıı ılacak türden hiç değıl. Ozellikle kimi olayları en basit gelişmeleri ile anlattıktan sonra düşüncelerini kattığı bölümlcri bir daha bir daha okıımak gereğini duvdum. Ders vermeye kalkışmadan, akıl ve bilgi süzgecinden geçirilmiş, çok basit gibi görünen değerlendirmelerden çıkan anlamlı sonııçları atlamamava çalıştım. Erdal tnönü'nün klasik politikacı tipimizc hiç uymayan, parlak söylemden, çarpıcı sun ıımdan ıı/.ak anlatımları, baskıcı, dayatmacı olnıamaya özen gösterilmiş, ama kendi adına çok kesin olan değerlendirmc ve düşiinccleri, vaıaılanabilirsek, kimi olaylara daha sağlıkfı, önyargısız bakmamızı sağlayabilir. Kendi adıma bikliğimiz önemli olayların, Erdal Inönü'nün konumugereği tanıkolduklarının, perde arkasımn aktanlması kadar, çok çağdaş bir insanın gözlem süzgecinden geçiriliş biçiminden etkilendinı. karşı çıkış, aga harekcti olduğunu görmek size kalıyor. L'lrdal Inönü kimseyi yargılamıyor, kimsenin üzerinde yo rum yapmıyor, sadece solrada dinlemi^ olduğu konıışmalardan anımsadıklaıını, önemli göıdüklerini aktarıyor. 12 Eylül sürccinüc, S( )DIİP'in kunıluş ajamasındaki geliijmelerden vorumsuzaktarmalaıın bütüiHİnden, yasaklı bir düzcnde, sos yal demokrat çizgide, sağlıklı bir partinin kuıulabilnıesinin güçlükleri ortaya çıkıyor. Ge rek sağ, gerekse sol partiler açısından bugiınleıe neden, nasıl gelindigi, yine yazarın en kü çük bir yorumu olmaksızın, aktarılan olaylar akı^ındaıı, anlaşılır olabiliyoı. tsrerseniz biraz da kitaptan kimi alıntılarla, kitabın içerigi, niteli^i hakkında bilgi vermeye çalıijalım.. Inönü önce (3zal'ın kendi konunıu ve parti çıkarlarına göre Anayasa'nın seçimlerc ilişkin aynı maddesini birbirinc tam zıt olarak yoıumlaması ve kullanmabi olaylarından örnek ler veriyor. Sonra siyasetçinin çıkanna görc kendi keııtli ile çeli^kiye düşıne alışkanlı^ı üzerinde bir degcrlendirme vapıyor: "Kanjimı/dakı bır guç sahıbının tlavranışını açıklamak için ortaya attığı iddiadaki çelİ!}kiyi raık etmek bize onun bir art niyeti olduğunu göstcriyor. Kişi olarak avdınlanıyoruz, ama bu yanlı^ davranı^ı önlevetek siyasal güç yoksa, çclişkıyi orradan kalcfıramıyoruz, toplunıa yapacagı zaıaıı önleyemiyoruz. Mantı ğın topu tüfeği yok. Ama hepsinden güçlü bir mülteliki var. /aman. Bunu da kimse unLitmasın. ldılialardaki çeli^kileri belirtmeden duıa mamak bende lıseyıllanndan itibaren huy halincgeldi. Bu huy sonıadan siyasctegirdiğimde, karşımdakı siyasctçilerlc yaptıgım fikir çarpiijmalarında en çok yararlandı^ım silah oldu. Yalnız şunu tla söyleyeyim ki, mantık ilkelerine sıkı sıkıya bağlı kalmak her gün vapılan siyaset mücadelesinde bazen aleyhime sonuçlar verdi. Kamuoyu cğilimlerinde göriilen gündclik degişimler duygusal ncdenlere dayanıyor. "Duyguların mantıgında"iseçelişkiye düşmemek diye bir ilke yok. Orada geçerli olan yaklaşım, o an egemen olan duygunun ötekileri bastırması. Kamıı oyu benzer olayları hırklı zamanlardaki duygtılarına görc tamamcn farklı değerlendiryor. Bu davranışı mantığınıza uygun bulmayıp aynı havaya girmezseniz, siyasctçi olarak etkiniz bir lıyor. Böyle olaylar yaşadım." Inönü, yaijadığı kimi olaylaıda, kusuru karşı tarafta aramanın adeta reflekshalinegelmış örncklcıini veriyor, sonra da üzerinde bir kuçük değerlendirme yapıyor: "Siyasette geçerli yol sorumluluğu ve kıısurları hep karşı tarafa atmaktıı. Siyasete gireıı herkes böyle davranması gerektiğini çabucak öğrcnir. Yalnız, bu davranışı zaten ilk egilim leri doğrultusunda kendiliğiden gösterenlc rin, bunun gerektigini düşünerek ve kendile rini zorlayarak böyle davrananlara karşı hep bir üstünlükleri olııyor. Sonıadan kaz.ınılmış özellikieı dogal özellikleı in yerini tam tutanıı yor. Basında yaptığı konuşmalarda butün kıısur vehatalaıı karşısındaki partilereen büyük rahatlıkla devreden Turgut Ozal, bu doğal tlavranışıen açıkşekildegösterensiyasetçileı den biriydi. Bu şekilde partisini eleştirilerden süıekli Koıuyan bir kalkan rolünü oynuyoı dıı. Şu da var ki, bu özellik siyasette ancak kısa erinıli, geçici bir iistünlük saglıyoı. Kalıeı iıstünlük gcne ıızun erimde olumlıı sonuç veıecek, akla dayanan davramşiar göstermeye bağlı. t latta bütün kusıırları doğal olarak karşı tarafta görenler, bu yüzdeıı kendi politikalarını ve tutumlarını değistirmc gereksinimı duymadıkları için sonunda başarısız oluyoılar ve üstelik niçin başarıya erişemediklerini anlayamıyorlar." Inönü anılarmda yolsuzluklara, aleyhinde söylenti cıkan sivasetçilerin hesap vcmek zorunda kalmamatarı karşısmda bu türdcn suçlamalara bağışıklık kazanmalarına örnekler veriyor. Siyasetçinin böylece korkusunun kavbolması,yolsuzluklaıın seıbestçekonuşulma sının caydırıcı ctkisinin ortadan kalkması gibi bir büyük sakınca üzerinde duruvor. Siyasetçinin kendi ahlak ve hizmet ilkelerinin yolsuzluk düşünmeye engel oluşturmaması ha linde çok büyıik bir tenlikenin ortaya çıktığına değiniyor, ö/etle şöyle devam ediyor: Mantık ilkelerine baglıhk Erdal Inönü'nün nödemleri Erdal Inönü öınegiıı ga/etcu olarak beni çok ilgilcndiren gözlemlerinde, gözünden kaçmadığından emin olduğum pek çok ayı bımızıömckleriylesaysaydı.şüphcsizdcdikodu merakımızı besler, çarpıcı izler de bırakabilirdi. Ama gazetecilerin gazetecilik mesleğinin etik değerlerine aykırı, kötü alışkanlıkla rını öylesine önemsiz gibi görünen örnekler le, öyıesine ince eleştiriyle ele alıyor ki, kös clinlemişlerbelki duyamazlarbile. Bira/ utan ması kalmış olanlar için ise, geldiğimiz noktanın vahametini gösterme anlamında fazlası ile dijşündürücü, dcrs verici. Erdal tnönü'nün belli ki kişiliğinden kaynaklanan, kitabının bütününe yansıyan özellik, en tartışmadığı, taral oltluğu olaylaıda bile karşı tarafa yönelik yatgılamalarının çok insancıl, hoşgörülü, karşı tarafın bakış açısını anlamaya, hak vermeye çalışan vurgulamalarla dolu olması. Işte galina asıl bu nedenle kitabın pek çok bölümünün çok dikkatle, bir darta bir daha okunmasında yarar var. Ancak bütün satır ara larının hakkı verildiğinde, taşlar daha doğru yerlerine oturuyor. Kabaca söylen nıeıniş sözlerle kastedilenlerin boyutları ortaya çıkıyor. Inönü'nün anılarında, Baba Inönü'nün sofrasından pek çok önemli olayın perde arkasımn ayrıntılarına ışık tutan komışmalara geniş yer ver miş. Çt)k partili döneme geçişin sancılarını, Baba Inönü ve çcvresinin düşüncelerini, yorumsuz tliyaloglardan öğreniyorsunuz. Ciününıüzcle vine çok polemiği yapılan, demokıasinin langıcı ilan eılilen Dc mokrat Paıti lıareketinın kaynağının, toprak relormuna SAYI 44 1 Yolsuzluk iddlaları "Çok partih demokraıık yaşamımızın özellikle 1983'tensonrakiaşamalarıııda böyle ters sonuc veren bir gelişme yaşandı. Birçok yolsuzluk iddiası basında ortaya atıldı, nıuhalcfet tarafından Meclise getirilip tartışıldı, ama sonunda iktidar partisi çoğunluğunun oylarıyla varılan sonuca göre yolsuzluk olmadığı ilan edildi ve iddialara muhatap olanlar yerlerinde kaldılar, ya da hatta demokrasimizin işleyişi içinde zamanla devletin daha üst kauemelerine geldiler. Bu durumların birçok kcz art arda ve birden fazla partinin iktidar dönemlerinde ortaya çıkması, kamuoyunda yolsuzlukları yapanların yanına kâr kaldığı izlenimini doğurdu. Bunun bir soııucu da, yolsuzluk iddialannın muhalefet tarafından Mecliste dile getirilmesi kavgısının caydırıcılık etkisini kaklırmak ve böylece babamın beklentisini boşa çıkarmak oldu. Ancak kamuoyundaki bugünkü izlenimin geçici olduğunu, enincle sonunda çok partili demokratik düzenin Batı demokrasilerinde örneklcrini gördüğümüz gibi, tek parti düzenine göre daha etkili bir denetim sağlayacağını kabul etmek, kuşkusuz, daha doğru bir yaklaşımdır. Bugün bu noktaya varmış olmamız demokrasimizin hâlâ olgunlaşmamış olnıasının birsonucudur. tiu olgunluğa elbet varacağız. Ama bu kendıliğinden ol maz. Ozel çabalar göstermeye devam etmek zorundayız. Sadece bıçimsel ola rakçokjıartilidüzenegeçmişolmak. demokratik düzenden beklenen bütün toplumsal taydaları bir tepsi üzerinde ülkeye sunıııu Imtiyaz Sahibi Berin Nadi o Basan ve Yayan: Yeni Cün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.ş. • Cenel Yayın Yönetmeni: Orhan Erinc Cenel Yayın Koordinatörü: Hlkmet Çetinkaya o Yazıişleri Müdürü: Ibrahim Yıldız v Sorumlu Müdür Fikret llklz Yayın Yönetmeni: Turhan Günay Crafik Yönetmen: Dllek llkorur • Reklam: Medya c Anılar ve Düşünceler/ lirJıi/ hidiı/ı ' Yoruııı KıtdpLm / SAYFA 3 CUMHURİYET KİTAP