Catalog

vardı. Bugün isc, şiir geldi sö/e dayandı, demek dogrıı bir saptama olıır. S.ııııu da ıınııtnıadan ki; imge, sö/eükkri alışilma mış biçinıde kııllanar.ık şaiıin ortak koy dıığu öznel yoruHKİıır... îjiiıin gelip söze (imgeyc) dayanmasında sonın vok kuşkusuz, hatta son clli yılııı şiiıi adına cn büyiik ka/.anımdır. Sıkıntı, ımgcnin, "şaırin orraya koyduğu Ö/IK'I sorıını" oldıığunun uıuıtulmasında. Bıı ui/dcn, Türkiye'dc "orı.ık" bir şiir >a/ıklığı söyleııi yor. 1 laila bıı durum "Şiriin Son Fotoğrafı" başlığı altında dizclcrc bik dökülii yor: "sckscn sonrau ozaııların toplıt fotoSrıifları oıııımdv bu dcnli ıızun kollcir hic^ıhıııcdinı bcıı kiıııin cli hinıiıı ccbiııdc aııla ıvıLiYtihilırscn" (//M,;// l'opçıı) Son yıllarda şiirinıize bir savrukluk da mı bulaştı? livet, öyle bir i/lcnimim, öylc bir algılamam da var. Sanırını bıı da şiire ycni bir sövlem, ycni bir "dil" arama gcrekliliğinden kaynaklanıyor. Çüııkü lıcr çağın, daha öncc de değindiginı gibi, yıllara dayalı her büyiik sosyoktılturcl değişimin kendine gözü bir sanai dili, bir şiir dili bıılnıa gereklüiği var. Haha doğrusu, böyleolması işlevsclliğinin gereğidir. Adı ncvse; u/.ay çağı, teknoloji çağı, bilgi çagı, bilgisayar çağı, internct çağı... işte şiir bugün bu çağa, kcndi çağına uygıın dilini arıyor. Ne ki, bilimin vc tckniğin sos yal yaşama yüklediği hı/lı dcvingenlik yüzüııdeiı, şiir olması gerckcn vcri yakala madayayakalıyor. Biıbiıini tutmayan tlc ğcrlendirmelerin havada uçııyor olması da bu çelişiklik yüzündendir... Korunması gcreken kimi insansal degerlcrin aşırımasını önlediğini varsayarsak, şiirin ya vaş cvrimleşmesinin yararlı okluğunıı bile düşünebiliriz. Kuşkıısuz .şiir değiştiri ci, dönüştürücü bir özelliğe sahiprir.öylc de kalmalı. Anıa, aklın rutucıılıı^unuan bizi sanatın kurtaracağını unutırıadan, bilimin atılımına sanatın ışık tuttuğunu anımsayarak... ()rtaya konulan iiriin savisı bakımın dan müthisj vcrimliligimiz 1W7 vılında da geıikmcdi. C icncldcki bcnzcrlik yanında özuiin, hatta sivri (,ıkı^laı da görüldü. Ycni bir bıılıış olmasa da Idnh (iiıııcrscfm dcrgilcrdc yayıtnlanan jjiirk'i i aykırılık rirl ncklcriolu^turdu... l W ' n i n şair/şiir«,"cvrcsindcki cn büyiik olayı isc "Opcra ()d/i ğıtıdti lîıı/s liatıır Şiiri" sempozyıımıı idi. Eııi\ /W///'ota^ının didikk'iıdigi scıııpoz yumda sunıılan biklirilı.r kıtaplaştırıldı da. I:ui\ Bti/ıır, başııulan bcri olandan f'arklı bir şiirin, bclki de birkaç şiirin pesinde. Başka bir bağlamda / Itivdcir liruiiloi\r\ son vıllarda oyle bir ^v^itiilik çanası iijindeolduğu biliniyor. Ancak lirviilcıı gelenekle aradaki köprüleıi tümüyle at nııyor. Bülur ise baska ijiır kültürlerine gönderınelcr yapnıakla liiılikle, ^iiıi gel digi yerde kırnıak istiyor. Bıı ıloğal bireyleııitlir. ^iir, dcj*i<jcn ve geli^en diijiiııccler, dııyıı^lar, dıırıı^lar, algılamalar ik algılatmaların dayattığı giTcksiııınclcr ncdeniylc cski ijiirin a^mdıgı u u l e n kırılarak yenilenir. Düşıintliıgünü tam olarak gerçckleştiremcse bile Yıib\<ı Kemat'm yaptığı da bııdur, Nâzı»/1 lıhıııcf'm başardığı da. I Fatta Canpçdcriıı, Ihiııci Yenicılcrın ve onların i(,inde liıc Ayhtin'm belirgin olarak pcşindc oklııgıı da... I'ekrar BattırA bakacak oluısak; onun, şiiri tümüyle kırınak istediğini, en a/.ından Opc ra örnegindc şiiri "imleı" destcğindc oir tür "mctin"c döniiştürnu peşindc olduğunıı söylemek yanlı^ mı olıır? Ve de şiirin varması gereken yer orası mıdır? Yaşayan görccelc!.. Poctik birikimlerin yenickn ortaya konulması bakımından 1 W7'nin önemli ka zanımlanndan biri de, Mıızaffcr llhuiı îlrdost'un "Ikiııcı Ycni Yazıl(irı"m bir kitapta toplaması idi. "tkıııa V(v//"başlıgını Erdost, ilk kez 19 Ağııstos 1956 günü Son CUMHURİYET KİTAP SAYI 441 Kırdmak istenen şiir / Invadıs gazetesinde yayımlanan yazısında kııllanmış. Bilineccği gibi, Ikinci Ycni harekcti o güne dek üriinlerini vermeyc başlamıştı. Ancak, onccdetı tasarlanan bir çıkış dcğildi ve dogal olarak bir adı cla yoktu. Yavgın olarak, sonradan; "toplıım sal sorunfardan kaçış şiiri" olarak nitclenen bu şiiri, kitabına vazdığı "Oniinc" başlıklı sunuş vc dcğcrlendirmc yazısın da ErdoU. şöyle algıladığını söylüyor: "() gün de. bugün dc anlaşılması htcnnıeycn şcy şıı: Ikinci Yeni, toplumsal sorunlardan kaçış şiiri değil, olmadı da. Şiirin içsel ya pılanmasında geçirdiği dcğişimdi sözkonusu olan. Bir bakıma şiir, yazm (edcbi yat) tiirü ile dörüt (sanat) türü arasında kendine ycni bir ycr arıyordu. Bu, yapay bir arayış değil, şiirin geleneksel işlevselliğini yitirmcye başladığı vc yeni işlcvselliklcr aramaya yönckliği bir dönemin doğal sonucuydu. Bir başka deyişle, sorun, doyulmuş cstctikleri aşmak, yeni doyumlar sağlayacak cstetikler üretmekti. Bu da, şiirin özgürlcşmcsine, yani alışılagelmiş kosteklcrindcn kurtulmasma bağlıydı." Evet, diin geçerli olan bu bakış açısı, bu gün de gelccekte şiirin kcndini ycnilemesi için tek doğrıı yöntemdir. [irdost şöyle sürdüriıyor sözlcrini: "Anıa, bıı clönüşümii kavı amaktan ve açıklanıaktan yoksun ölçütlcrlc, yani şiiri şiirin kendi ölçütleriyle değil de, 'konıı' ya da 'anlam' açısından değerlendirnıek, bir çeşit soıgulamaya dönüştü. Anlamsı/a kadar özgür olnıak, anlamsı/.ın mııtlaklaştırılnıasına, toplu mıın ve toplumsal soı unların şiirden dışlanmasına değip genişlctildi. Bu yaklaşım, özclliklc sosyalizmin siyasal olarak yığınları dcvindirnıcyc başladığı, geııçliği coş turduğu dO'lı ve 70'li vıllarda belirleyici oklıı." Cumhuriyet döncnıi şiirinıize baktığımızda; yüzyıllaıca kullanıla kullanıla aşındırıları cstetik ve insansal değeıleri, başka çabaların oldıığunu ıla ıınııtnıadan, l)ir noktada kırarak, vcni bir şiir dcvinimıni Nıîzım I lıhnıvt'm başlattığını görüyoruz. Bu konu ile ilgili olarak; "Kalc vc liozkır" adlı kirabımdaki " liirh Şiir Sanatımn Cınnhurıyvli" başlıklı yazımda sunları söylemiştim: " Bu şiriin ycniliği, ilk kez bilinçli olarak, sosyalist gerçckçiliğin Türkiye şii rine konıı edilmesi ve bıı izlcğe uygıın 'serbest şiirin' biçim olarak scçilmesindcdir. Ancak, 'scrbest şiir', şiirden yak nızca ölçünün (veznin) atılması değil, uyak düzeninin de büyük ölçüdc dcğişi me uğratılması, kırılması vegüzelduyusal anlamda her şiirin az çok kendine özgü bir yapısal yenilik kazanır olmasındadır. Bu çıkışla sözcıik, şiirde tcmel değer ol maktan çıkaıılmış, sözün anlatım olanağı özgiirlüğüne kavuşmustur." Ancak sosyalist ger^ekçi şiir, şiirdışı baskılar altına alınmak istenince, lldlk^iırı ve Dıvan $/ıri/ıdc/t süregelen aşınmışlığa, yozlaşmava karşı başKa yeıii kırnıa eylemlerinin oldıığunu söylemiştim. ()nlardan biri olan darıp şiirini kısa sürede tüketen Ikıncı Ycni şiiri, kuşkusuz öteki şiirdevinimlerinindekatkılarıyla,şiirimizi 1997'nin büyiik karmaşasına kadargetirdi... tşte bu noktada ben; şiirin, çağının dilini ya da "karşı dil" olnıa niteliğini bulamamasının bir aşınına, tıkanma noktası olduğıınu söylcyegelirken, c,ok unıııt verici bir varsıllık i(,inde okluğumuzıı da görüyorum... İA'er, 19X()sonrası şiirimiz, farklı telseli görüşlcıin izinde, değişik estctik algılamalarla varsıl poctik gralikler çiziyor. Kimi yoksunluklara karşın şiirimiz, kcndi içjerinde tutarlı, özgür üıüıv leıin de yazıldığı bir yerde. Bu bağlamda örneğin liııvcr limın'ın "(îcçtiği Hcr ijcyiÖpiiyorZaman" kitabını, 1997 ^jiiri'nin damak tadı olarak hcp dııyumsayacağız. Toparlayacak okasak, uıkaııda şiirin kuşkulandıııcı olnıa özelliğine değinnıiştiııı. Anıa biz, "kuşku" dcnilincc karıkoca arasındaki güvensizliği anlayan bir toplumıın insanları olarak, şiirin bu özelliğini özgürlükyü oluşuma a<;ılan aydınlık bir kapı önü gibi algılayamıyoıuz ne yazık ki!.. Yine daha öncc dcğindiğim (,ağcıl söylemi şaiıier, bin yılların deneyiminden geçc geçc siızülmüş, incelmiş, varsıllaşmış şiirin saflıgından yola çıkarak bulacaktır. Çok zor iş, bclki hcsapla kitapla da olacak şcyleı değil. Lirızm, humour, ironi vc imgc yinc de hcr yeni şiirin omurgasını oluştııracak. Bir anlık şimşck parıltısı olarak bclleğimize düşen şiirsel imgc, şiirin rümünc vayılarakokııyamn içindcbir aydınlık iz olarak kalacak hcr zaman. Bııgiin yazılaıı kimi siirlerin, elimize aldığııııızda hari harf, ncce hccc, sözcük sözciik, dize ıli/c, bölünı böliim dökiılüyor olması; şiirin bu dcğismez ve ölmez öğeler bütünlüğünün ciudiye ahnmamasındandır. Yine dc şiirimiz son yıllarda lıem ılcğişmcgclişme yolunda küçiik scrüvcnler yaşadı, hem dc küçiik serüvcnlcrin yazıldığı bir kimliğe büründü. Daölardaki kar criyip gittiktcn sonra, kendi halincc akan dcrelcrin küçiik çağıltısını dııyar oldıık şiirlerde. Büyük şaşırtıcılıkların, büyük umutların şiiri yazılamıyor artık. Dalların arasından sızan güneş ışınlarının parıltı Küçiik seriivenlerin şiiri larını görüyoruz şiirin sütünde. Büyük atılımlar, sarsıntılaıolnıadı son yılların şiiri nde, pek olacak gibi dc gözükmüyor. Kcndi içindc ycr yer derinleşen şiirimi/ de bol üriinlü yıllar yaşarulı kalitcli, kalitesiz... 1990'lara doğrıı tüm dünyada de mokratik savaşımın gcriletilmesi şiirin kentli içine dönıne eğilimini öne çıkardı. Bu sürcçtc yazmayı bırakanların yerini kimsc doldııramadı anıa, şair sayısı hiçbir zaman bu döncnıde okluğu kadar da çoğalmadı. Şiir, kıstırılmış zanıanların sıgı nağı olduğıınu bir kez daha gösterdi. F.ılcbiyat tarihimize cn çok şair bıı yıllardan kalacak. Kimlcr m\.V lıısan sıcaklığını yaşanı gerçeğindc yakalamış olan şairlcr, yi nc dc poctikayı tiimdcn günlük polirikaya ycclirıncyen şairlcr. C")te yandan Batı şiiıi, doymuşluktan kaynaklanan bıınalımın özgürlüğünü (!l yaşama peşindc koşaı kcn, Türkiyc'ılc kimi şairlerin dizclcrinc cinsellik, cşcinsellik ağıyor. Bir bakıma, doymanıışlığın si iri ürctiliyor bizim ccnahra... Bıı yoldaki her iki şiirin de çağcıl sanat sorunsalının ve izlcğinin dışıncla aktığını düşünüyoruın. Kasgck nıi dcnulı!. Benim bıı söylctliklcıımin ne derccc isabetli ve yerinde okluğu bir yana; I99S Şiir Coğraryamız'ın çalışma grııbundaki arkadaşlarımızın titiz incelemelcri bir ara yagcldiğinde, 1997 yılı ile birlikte son yılların Tüıkiyc şiiri üzerine genişçe bir dc ğerlcntlirmcnin ve dökümün ortava cıktığı yadsınamaz. Arkadaşlarımı/ın niı bir leriııdcn habersiz olarak yaptıkları değcr lcndirmeler, birbütünün narçalarını, bir mozayiğin gözalıcı bütünlüğiinü scrgiliyor. Ayrıca her biri özgiın vc yetkin biıeı çalışmanın ürünüılür kanısindayını. /99.V Şiir Cofcrıify<ıınız\\i\\ seçiciler kıırulundaki yetli sairyazann değerlendir nıelcri, inceledikleri altnıış kadar dcrgi üzerine görüşlcrini de içcriyor. Ayrıca; 1997 yılında dcıgilcrde yayımlanan bir söyleşi (Cahit Külebi) vc üç kapsanılı ya zı ycr alıyor. 1997'ılc yayımlanan şiir kilapları, incelemearaşlırma kitapları, çe viri şiir kitaplanantolojiler, dcıgilcrde şiir üzerine yayımlanan yaz ve söyieşilcrin tamamına yakınınm dökümii veriliyor. Arkasından da ikiyüz altı şairdcn scçilen birerşiiryıllığınomurgasınıoluşturııyoı... /VüıS' Siir (.ojijrafyan/ızm, en a/.ından mcıaklıları .için, önemli bir kaynak ol duğıınu düşünüyorum. • 1998 Şiir Coğrafyamız/ Editör: Ostmın Bolı/lıı/ Dıinıar Yayınları/ 360 v. Bir kaynak kitap SAYFA 1 1