Catalog
Publication
- Anneler Günü
- Atatürk Kitapları
- Babalar Günü
- Bilgisayar
- Bilim Teknik
- Cumhuriyet
- Cumhuriyet 19 Mayıs
- Cumhuriyet 23 Nisan
- Cumhuriyet Akademi
- Cumhuriyet Akdeniz
- Cumhuriyet Alışveriş
- Cumhuriyet Almanya
- Cumhuriyet Anadolu
- Cumhuriyet Ankara
- Cumhuriyet Büyük Taaruz
- Cumhuriyet Cumartesi
- Cumhuriyet Çevre
- Cumhuriyet Ege
- Cumhuriyet Eğitim
- Cumhuriyet Emlak
- Cumhuriyet Enerji
- Cumhuriyet Festival
- Cumhuriyet Gezi
- Cumhuriyet Gurme
- Cumhuriyet Haftasonu
- Cumhuriyet İzmir
- Cumhuriyet Le Monde Diplomatique
- Cumhuriyet Marmara
- Cumhuriyet Okulöncesi alışveriş
- Cumhuriyet Oto
- Cumhuriyet Özel Ekler
- Cumhuriyet Pazar
- Cumhuriyet Sağlıklı Beslenme
- Cumhuriyet Sokak
- Cumhuriyet Spor
- Cumhuriyet Strateji
- Cumhuriyet Tarım
- Cumhuriyet Yılbaşı
- Çerçeve Eki
- Çocuk Kitap
- Dergi Eki
- Ekonomi Eki
- Eskişehir
- Evleniyoruz
- Güney Dogu
- Kitap Eki
- Özel Ekler
- Özel Okullar
- Sevgililer Günü
- Siyaset Eki
- Sürdürülebilir yaşam
- Turizm Eki
- Yerel Yönetimler
Years
- 2024
- 2023
- 2022
- 2021
- 2020
- 2019
- 2018
- 2017
- 2016
- 2015
- 2014
- 2013
- 2012
- 2011
- 2010
- 2009
- 2008
- 2007
- 2006
- 2005
- 2004
- 2003
- 2002
- 2001
- 2000
- 1999
- 1998
- 1997
- 1996
- 1995
- 1994
- 1993
- 1992
- 1991
- 1990
- 1989
- 1988
- 1987
- 1986
- 1985
- 1984
- 1983
- 1982
- 1981
- 1980
- 1979
- 1978
- 1977
- 1976
- 1975
- 1974
- 1973
- 1972
- 1971
- 1970
- 1969
- 1968
- 1967
- 1966
- 1965
- 1964
- 1963
- 1962
- 1961
- 1960
- 1959
- 1958
- 1957
- 1956
- 1955
- 1954
- 1953
- 1952
- 1951
- 1950
- 1949
- 1948
- 1947
- 1946
- 1945
- 1944
- 1943
- 1942
- 1941
- 1940
- 1939
- 1938
- 1937
- 1936
- 1935
- 1934
- 1933
- 1932
- 1931
- 1930
Our Subscribers Can Login And Read Original Page
I Want To Register And Read The Whole Archive
I Want To Buy The Page
g mümkün. Burada, derlenen malze-
^ * meyi ayrıntılı ve kullanılabilir bir
katalog formatmda düzenleyen Gül
Cephaııecigil'in de emeğini ve çabasını
takdir etmemek mümkün değil. Katalo-
ga entegre edilmiş yapı envanterini var
olan binalarla karşılaştırdığımız zaman,
Osmanlı mimarhk tarihi açısından bu
kadar zengin olan bir belge koleksiyo-
nunun bile aslında ne kadar eksik, bir-
çok binanın nasıl kayıtsız ve belgesiz
kalnıış olduğunun da farkına varıyoruz.
Katalogun bir diğer önemli katkısı da
Mimar Kemalettin'in Evkaf ldaresi baş
mimarı olduğu dönemde kurum bünye-
sinde üretilen başka projelerden seçki-
lere yer verilmesi. Burada özellikle Ke-
malettin Bey'in yanında inşaat müdür
muavini olarak çalışan (ve onunla bera-
ber 1926 yılında Fenn-i Mimari isimli
kitabı yazmış olan) Ali Talat Bey'in pro-
jelerini görmek okuyucuya o dönemde
Vakıflar bünyesinde oluşturulmuş çalış-
ma ortamını ve tasanm yaklaşımını bir
nebze olsun değerlendirme imkânı veri-
yor.
Üçlemenin ikinci kitabı Mimar Ke-
malettin üzerine en yetkin isim olan Yıl-
dırım Yavuz'un monografîk çalışması.
Aslında merakbsına bu çalışma çok da
yabancı değil - Yavuz'un 1981 yılında
yayımlanmış ve çoktan baskısı tükenmiş
olan Mimar Kemalettin ve Birinci Ulu-
sal Mimarhk Dönemi adlı kitabının yeni
belgeler ışığında (Vakıflar, ÎTÜ ve aile
arşivlerinden ve dönem gazetelerinden
edinilmiş bulgular) ve zengin .görsel
malzeme ile genişletilmiş ve güncellen-
miş yeniden basımı. Kitap iki bölümden
oluşuyor. "Mimar Kemalettin ve Sabiha
Hanım" başlıklı ve ek niteliğinde olan
ikinci bölüm 1925-27 yıllan arasında
Ankara'da olan mimarla ikinci eşi Sabi-
ha Hanım'ın birbirlerine yazdıklan 116
mektuptan oluşuyor. Sabiha Hanım'ın
ancak ölümünden sonra yayınlanmasına
izin verdiği ve ilk defa okuyucuyla bu-
luşan bu mektuplar o dönemde yeni
imar edilen Ankara'daki yaşam koşulla-
n ve mimari üretimi etkileyen sosyal ve
siyasal dinamikler üzerine duyarlı göz-
lemler banndınyor; aynı zamanda da
kısa bir ömre çok iş sığdıran hünerli bir
mimann gündelik heyecanlanna, tasala-
rına, özlemlerine ve son demlerinde ya-
şadığı derin yalnızlığa yakından tanıklık
etmemizi sağhyor. Kitabın birinci bölü-
münde ise Mimar Kemalettin'in yaşamı
ve tasanm yaklaşımı değerlendirümiş.
Burada öncelikle mimarın tasanmları-
nın kurgusal ve yapısal açıdan detaylı
olarak irdelendiği ve projelere ilişkin
belgelerin katalog formatmda sunuldu-
ğu son kısım dikkat çekiyor. Özellikle
Vakıflar Arşivi'nden gelen malzeme bu
noktada kitabı zen-
ginleştiriyor; örne-
ğin bu kısımda Ke-
malettin Bey'in bel-
gelenmiş en eski
projesini (1899 yı-
lında Almanya'day-
ken lstanbul için
yaptığı bir cezaevi
tasarmıı) veya eski
hocası (ve Sirkeci
Garı mimari) Jas-
mund'a nazire ya-
parcasma katıksız
bir Oryantalizm ile tasarladığı Evkal-ı
Hümayun binası projesini (1911) bul-
mak mümkün. Kitabm belgesel değeri-
ni arttıran bir başka unsur da Vakıf-
lar'ın Abide ve Yapı îşleri Dairesi Arşi-
vi'nden alınmış ve Kemalettin Bey'in
kendi objektifinden çıkma, önemli bir
CUMHURİYET KİTAP SAYI 1058
kısmı tstanbul'a ait çok sayıda fotoğraf. I
BİR MİMARİ ANLAMANIN
EŞİĞİNDE
Yıldırım Yavuz'un kitabı kuşkusuz
Mimar Kemalettin ve dönemiyle ilgile-
nen herkes için temel ve vazgeçilmez
bir nirengi noktası olma niteliğini taşı-
yor. Titiz ve uzun soluklu bir araştırma-
nın ürünü olan bu kitap yeni ulaşılan
birincil kaynaklar ve etkileyici görsel
malzemenin de eklemlenmesiyle doyu-
rucu şekilde genişletüip yenilenmiş. An-
cak, belgesel açıdan bu derece zengin-
leştirilmiş çahşmanın beUi yerlerinde,
muhtemelen orijinal metnin kurgusu ve
merkezi anlatınm özündeki mukayemet
dolayısıyla, yeniden tartışılıp ele alınma-
sı gereken kimi tespit ve önermeler sor-
gulanmadan yerinde bırakılmış gibi gö-
rünüyor. Örneğin Kemalettin Bey'in
mimarlık kariyerinin Türk milliyetçili-
ğiyle birebir ilişkisinin yazar tarafından j
koşulsuz olarak varsayılması kaynaklar- i
da hissedilen çeşitliliğin tek yönlü bir
tartışma mecrasında mühürlcnmesine
yo açıyor. Oysa, tttihat ve Terakki dö-
neminde imparatorluğun bekasıru he-
defleyen birçok farklı siyasi projenin ve
kimlik tasavvurunun girift şekilde örtü-
şüp bir arada var olduğu düşünülürse,
burada mimarlık-milliyetçilik bağlantı-
sının muğlak ve değişken olana vurgu
yapılarak açılması metni çok daha ve-
rimli tartışmaların odağına taşıyabilirdi.
Yine aynı kabullerle bağlantıh olarak,
metinde tepkisel olarak ortaya çıktığı
varsayılan "ulusal" mimari akımın ken-
dinden önce gelen seçmeci ve tarihselci
yaklaşımlardan ne derece aynştırılabile-
ceğinin de daha ucu açık bir tartışma
ekseninde ele alınması mümkündü. As-
lında yazar metnin belli yerlerinde bu
tür akışkanlıklara ve nüanslara dikkat
çekmiyor değil, ama kitabın genelinde
orijinal anlatınm dokusu hep baskın ka-
lıyor. Yıldırım Yavuz'un temel anlatısı
1980'lerden sonra mimarlık tarihi ala-
nında edinilmiş birikimler ve günümüz
kültür tarihi yazımmdaki yeni algı ve te-
mayüller göz önünde bulundurarak da-
ha derinlikli olarak güncelleştirilebilsey-
di, klasik olarak addedilmesi gereken
bu çalışma özellikle mimarlık alanı dı-
şındaki okuyucular için etkisini ve cazi-
besini daha da arttırabilirdi.
Serinin sonuncu kitabı 2008 yılında
gerçekleştirilen "Mimar Kemalettin ve
Çağı" adlı sempozyumun Ali Cengizkan
tarafından derlenen bildirilerinden olu-
şuyor. Bu derlemeye katkı yapmış olan
birçok araştırmacı, bir önceki paragraf-
taki tespitler ekseninde, Kemalettin Bey
dönemindeki mimari üretimin Türkçü-
lükle ilişkisini sorunsallaştırmak gereği-
ne dikkat çekiyor — bu bağlamda özel-
likle tlhan Tekeli ve Uğur Tanyeli'nin
makaleleri öne çıkıyor. Bunun dışmda,
Oya Şenyurt'un son dönem Osmanlı in-
şaat örgütlenmesi ile ilgili çalışması, Ya-
vuz Sezer'in de 20. yüzyıl dönümü ls-
tanbul'undaki "atîkacı" temayüller (an-
tiquarianism) üzerine yazdığı makale-
sinde örneklendiği üzere, son dönemde
beliren yeni yaklaşımlar ve bulgularm
bize Mimar Kemalettin döneminin dü-
şünsel ve profesyonel iklimine dair çok
farklı ve çarpıcı perspektifler kazandır-
PAftATORLUIOAN
CUMHURİYtTTE
MİMAR KEMALETTİN
1870-1927
MİMAR KEMALETTİN
Vf. ÇAĞ!
M«nniii'v/To)*jmwl YAvvn /Pofıuh.ı
n
dığı gözlemlenebiliyor. Bu derlemede
Kemalettin Bey'in çalışma ortamı ve
çevresiyle ilgili en özgün malzemeyi
kapsayan çalışma ise Ali Cengizkan'ın
Mehmet Nihat
Nigisberk(1880-
1945) üzerine yaz-
dığı makale. Bu
yazı, Kemalettin
Bey'in Evkaf lda-
resi'nde şantiye iş-
lerinden sorumlu
muavini olan
Mehmet Nihat
Bey'in yazışmaları,
anıları, fotoğral ve
projelerini kapsa-
yan zengin kişisel
arşivi üzerine Cengizkan'ın yürüttüğü
araştırmanm ilk etabıni tenısil ediyor.
Varoluş mücadelesi veren bir impara-
torluğun ürettiği türlü vakıt projeleri
peşinde Istanbul'dan Anadolu'ya, Ku-
düs'e ve Mekke'ye uzanan bir coğrafya-
da bitmeyen bir telaşla hareket eden bu
miman yakından takip edebilmek, dö-
nemin tasarım pratikleri, kurumsal pro-
tokolleri ve mesleki dönüşümleri hak-
kında okuyucuya derinlikli olarak dü--
şünme imkanı tanıyor.
Bu arşiv çalışmasmın en kayda değer
tarafı, geleneksel tarih yazımmda şöh-
retlerin ve muktedirlerin tantanası ara-
smda sesi duyulmayanlardan birine,
Cengizkan'm tabiriyle Kemalettin
Bey'in etrafındaki "ikinci halka"yı tem-
sil eden tanınmamış bir ferde söz hakkı
vermesi. Bu vesileyle, bir taraftan Evkaf
Idaresi'nde örgütlenme ve işbölümü-
nün sistematiğine dair fikir yürütebili-
yor ve Mimar Kemalettin'in kurumsal
bir ekolü nasıl oluşturduğuna şahitlik
edebiliyoruz. Diğer taraftan da, Ali
Cengizkan'ın dikkat çektiği gibi, Mimar
Kemalettin ye Mehmet Nihat arasında
zaman zaman yüzeye vuran çatışmalar-
dan ve nükseden gerginliklerden, Va-
kıflar bünyesindeki mimarlarm tasarım-
lardaki katkı seviyelcri ve projelerin
müelliflik hakları konusunda ortada
belli çelişki ve belirsizHklerin olduğunu
çıkarsayabiliyoruz. Son tahlilde, Mimar
Kemalettin üzerine yayınlanmış bu üç-
lemenin en önemli katkılarından biri de
kesin ve basmakalıp kabullerin teyidiyle
yetinmeyerek bu tür çelişki ve müp-
hendikleri tartışmanm merkezine taşı-
yabiliyor olması. Yani bu konuda ken-
dimizden emin olmadığımızı görmek
rahatlatıcı ve bu da daha bereketli bir
tartışma ortammm habercisi. Eğer ta-
rih, değişmez doğruların onaylanıp ni-
hai olarak sabitlendiği bir mahkeme de-
ğil, gerçek anlamda kamusal, açık ve
güncele ilişkin bir tartışma alanı ise, o
zaman bu kitaplar Kemalettin Bey bah-
sinde doğru yolda ilerlediğimizin delili
olmalı. •
Afife Batur (der.), lstanbul Vakıflar
Bölge Müdiirlüğü Mimar Kemaleddin
ProjeKataloğuiAnknra: TMMOB Mi-
marlar Odası ve Vakıflar Genel Müdür-
lüğü, 2009). 340 sayfa.
Ali Cengizkan (der.), Mimar Kema-
lettin ve Çağı: Mimarlık / Toplumsal
Yaşam /Politika (Ankara: TMMOB
Mimarlar Odası ve Vakıflar Genel Mü-
dürlüğü, 2009). 251 sayfa.
Yıldırım Yavuz, Imparatorluktan
Cumhurivete Mimar Kemalettin, 1870-
1927 (Ankara: TMMOB Mimarlar
Odası ve Vakıflar Genel Müdürlüğü,
2009). 536 sayfa.
SA Y FA 19