Catalog
Publication
- Anneler Günü
- Atatürk Kitapları
- Babalar Günü
- Bilgisayar
- Bilim Teknik
- Cumhuriyet
- Cumhuriyet 19 Mayıs
- Cumhuriyet 23 Nisan
- Cumhuriyet Akademi
- Cumhuriyet Akdeniz
- Cumhuriyet Alışveriş
- Cumhuriyet Almanya
- Cumhuriyet Anadolu
- Cumhuriyet Ankara
- Cumhuriyet Büyük Taaruz
- Cumhuriyet Cumartesi
- Cumhuriyet Çevre
- Cumhuriyet Ege
- Cumhuriyet Eğitim
- Cumhuriyet Emlak
- Cumhuriyet Enerji
- Cumhuriyet Festival
- Cumhuriyet Gezi
- Cumhuriyet Gurme
- Cumhuriyet Haftasonu
- Cumhuriyet İzmir
- Cumhuriyet Le Monde Diplomatique
- Cumhuriyet Marmara
- Cumhuriyet Okulöncesi alışveriş
- Cumhuriyet Oto
- Cumhuriyet Özel Ekler
- Cumhuriyet Pazar
- Cumhuriyet Sağlıklı Beslenme
- Cumhuriyet Sokak
- Cumhuriyet Spor
- Cumhuriyet Strateji
- Cumhuriyet Tarım
- Cumhuriyet Yılbaşı
- Çerçeve Eki
- Çocuk Kitap
- Dergi Eki
- Ekonomi Eki
- Eskişehir
- Evleniyoruz
- Güney Dogu
- Kitap Eki
- Özel Ekler
- Özel Okullar
- Sevgililer Günü
- Siyaset Eki
- Sürdürülebilir yaşam
- Turizm Eki
- Yerel Yönetimler
Years
- 2024
- 2023
- 2022
- 2021
- 2020
- 2019
- 2018
- 2017
- 2016
- 2015
- 2014
- 2013
- 2012
- 2011
- 2010
- 2009
- 2008
- 2007
- 2006
- 2005
- 2004
- 2003
- 2002
- 2001
- 2000
- 1999
- 1998
- 1997
- 1996
- 1995
- 1994
- 1993
- 1992
- 1991
- 1990
- 1989
- 1988
- 1987
- 1986
- 1985
- 1984
- 1983
- 1982
- 1981
- 1980
- 1979
- 1978
- 1977
- 1976
- 1975
- 1974
- 1973
- 1972
- 1971
- 1970
- 1969
- 1968
- 1967
- 1966
- 1965
- 1964
- 1963
- 1962
- 1961
- 1960
- 1959
- 1958
- 1957
- 1956
- 1955
- 1954
- 1953
- 1952
- 1951
- 1950
- 1949
- 1948
- 1947
- 1946
- 1945
- 1944
- 1943
- 1942
- 1941
- 1940
- 1939
- 1938
- 1937
- 1936
- 1935
- 1934
- 1933
- 1932
- 1931
- 1930
Our Subscribers Can Login And Read Original Page
I Want To Register And Read The Whole Archive
I Want To Buy The Page
Yunus Nadi Sosyal Bilimler Araştırma ödülü'nü alan
'Mimar Kemalettin1
kitapları
Tarihsel bir kişilik
Geçen yıl Mimarlar
Odası ve Vakıflar Ce-
nel Müdürlüğü'nün
ortaklaşa yayımladı-
ğı "üçü bir yerde"
Mimar Kemalettin
kitapları serisi bu yı-
lın Yunus Nadi Sos-
yal Bilimler Araştır-
ma ödülü'nü aldı. Bu
üç kitap Mimarlar
Odası'nın Kemalettin
Bey adına düzenle-
diği anma programı
çerçevesinde ger-
çekleştirilen bir dizi
etkinliğin ürünleri
olarak bir arada ya-
yımlandı (burada, en
alayisli etkinlik olan
sergiyi ve onun yan-
ürünü olarak yayım-
lanan Mimar Kema-
lettin Yapılan Reh-
bertni de anmak ge-
rekiyor). Bu girişimin
. ana hedeflerinden
biri Mimar Kemalet-
tin'in gerçekleştiril-
miş veya tasarım
aşamasında kalmış
projelerinin tam ve
kapsaml; bir dökü-
münü yapmak.
• Ahmet ERSOY
I
^W~^l ürkiye'de geleneksel mi-
I nıarlık tarihi yazımının
I yerleşik anlatıları içinde
J L Mimar Kemalettin (1870-
1927) ve Vedad Tek'in (1873-
1942) temsil ettiği "milli" akım
kayda değer bir dönüm noktası
olarak kabul edilir. Osnıanh mi-
marisine dair kalıplaşmış ve müzmin al-
güar içinden değerlendirildiğinde impa-
ratorluğun son demlerinde parlayan bu
iki yıldız mimar geç dönem Osmanlı
kültürüne egemen olduğu varsayılan
SAYFA 18
ağır "yozlaşma"
illetinden mü-
nezzeh görünür.
Tarih boyunea
çeşitli Türk (ve-
ya Moğol) ha-
nedanlann ba-
niliğinde üreti-
len tüm mimari
eserleri Oıta ve
Güney As-
ya'dan Anadolu
ve Balkanlar'a
uzanan yekpare
bir yol bikâyesi
formatında bütünleştiren cesim "Türk
mimarisi" anlatısına göre Vedad ve Ke-
malettin Bey'ler Osmanlı kültürünü yok
olma noktasına getiren hayati bir buh-
ranın ertesinde mimariyi milli rayına ye-
niden oturtma ülküsüyle ortaya çıkar-
lar. 20. yüzyılın sonlarına kadar büyük
oranda geçerliğini koruyan bu standart
anlatıda, 16. yüzyılın "klasik" üslubu
kendine has Osmanlı yaratıcılığının ve
kültürel "saflığınm" şahikası olarak ni-
telendirirken, 19. yüzyıl mimarisi top-
lumsal / kültürel yozlaşmanın garpzede-
liğin ve siyasal iflasın bariz emaresi ola-
rak sunulur. Köklü çöküş paradigması-
na doğrudan eklemlenen bu söylem 19.
yüzyıl Osmanlı kültüründeki çarpıcı ve
kesif değişimi "taklit" ve "öykünme"
kategorisine indirgeyerek geç dönem
mimarisini Osmanlı kültüründeki çö-
zülme ve yıkımın somut bir ifadesi ola-
rak ele alır. Milliyetçi ötekileştirme ref-
lekslerinin devreye girmesiyle de bu yı-
kımın esas failleri belirlenir: Mimari
yozlaşmanın, ve arka planındaki mesle-
ki ve kurumsal çöküşün
esas müsebbibleri, mesleği
18. yüzyıldan itibaren ele
geçirmiş olan gayrimüslim
(Ermeni, Rum, Levanten)
ve yabancı (bu iki kategori
hep bir arada ele alınır)
mimarlardır. Doğup bü-
yüdükleri topraklarda
"yerli" olmadıklan ısrarla
vufgulanan gayrimüslim
kalfalar, basmakalıp mi-
marlık tarihi anlatılannda
Osmanlı kültüründe çö-
küşü hazırlayan yabancı
nüfuzunun esas simsarlan
ve estetik sömürgeleşme
sürecinin itaatkar aracılan
olarak takdim edilirler. Bu
meyanda Mimar Kemalet-
tin ve Vedad Bey'lerin or-
taya çıkışı Osmanlı mi-
marlığında kozmopolitli-
ğin (bu terim de tutarlı şe-
kilde negatif çağrışımlarla
yüklü olarak kullanılır) so-
nunu ve Uğur Tanyeli'nin
ifade ettiği gibi "mesleğin
yeniden fethi"ni, yani
Türkleşmesini muştulayan
önemli bir dönüm nokta-
sıdır. Burada, iki mimarın
en aktif ölduklan döneme damgasmı
vuran Ittihat ve Terakki rejimiyle Cum-
huriyet gündemleri arasında gözlemle-
nen karâbetin de etkisiyle, Vedad ve
Kemalettin Bey'ler sorunsuz ve mesnet-
sizce Türkçülük akımına eklemlenerek
bu ideolojinin mimarlık alanındaki ilk
bayraktarlan olarak ele alınır. Bu saye-
de de, örneğin Kemalettin Bey "devleti-
ne ve milletine hizmet etmiş" bir mimar
olarak T.C. banknotlannda (hakkıyla ve
sevindirici biçimde) temsil edilirken, Is-
tanbul'daki birçok anıtsal ve resmi ya-
pınm müellifi olan Balyanlar bir türlü
"bizim" mimarımız olarak anılamazlar.
"BÜYÜK ANLATI'YI AŞMAK
Bu normatif ve genelleyici tavır çok
çalkantılı bir dönemde yaşamış Vedad
ve Kemalettin Bey'lerin münferit çalış-
ma pratiklerini, değişen algılanm, iki-
lem ve çelişkilerini, onlara uzun vadede
yön veren çeşitli sâikleri ve birikimleri
irdelemeden kesin ve siyaseten kullanış-
lı hükümlere varmayı mümkün kılar.
îlk bakışta taltif edici görünse de aslın-
da bu yaklaşım söz konusu mimarlann
gerçek tarihsel aktörler olarak algılan-
masını engeller ve onların ürünlerini de
derinliksiz ye tekdüze okumalara mah-
kûm eder. Özellikle 20. yüzyılm son
çeyreğinden itibaren birçok araştırmacı-
nın gayretiyle mimarlık tarihindeki bu
pürüzsüz ve kendini sürekli teyid eden
"büyük anlatı"nın ciddi oranda aşüdığı-
nı söyleyebiliriz; tabii belli müziç kahn-
tılan ve lokal direniş cephelerini bir ke-
nara bırakırsak. Vedad ve Kemalettin
Bey'ler söz konusu olduğunda, son dö-
nemde yaymlanan bazı önemli çalışma-
Aftfe Batur
larla birlikte (örneğin îlhan Tekeli ve
Selim llkin'in Mimar Kemalettin 'in
Yazdıklan (Ankara: Şevki Vanlı Mimar-
lık Vakfi, 1997) adlı kitabı veya Afife
Batur'un hazırladığı Af. Vedad Tek:
Kimliğinin îzinde Bir Mimar (İstanbul:
Yapı Kredi Yayınlan, 2003) başlıklı in-
celeme) öncelikle bu iki mimann birbi-
rinden ayrıştırılarak, titiz belge çalışma-
larından ve yeni kuramsal yönelimler-
den ivmesini alan derinlikli bir perspek-
tif içinde, ayn ve kendine özgü fertler
olarak ete kemiğe büründürüldüğünü
görüyoruz. Bu çalışmalar, tarihsel dö-
nemlerle mimari üretim arasmda öngö-
rülen kalıpsal ve kolaycı örtüştürmelere
iltifat etmeden, mimarlann hareketleri-
ni, sözlerini ve eserlerini dikkatle belir-
lenmiş tarihsel bağlamlar çerçevesinde,
kendi ufuklan ve gündemleri dahilinde,
münferit referanslanyla anlamak ve sor-
gulamak yolunda önemli bir mesafe
kaydettiler. Diğer bir değişle, son dö-
nemde yaymlanan bu tür monografik
| çahşmalarla birlikte bahsi geçen iki mi-
marın da hayatlarını ve işlerini dakik bir
şekilde tarihselleştirmek adına çok cid-
di adımlar atılmış oldu.
Bu yeni yaklaşımın son örneklerinden
biri de geçen sene Mimarlar Odası ve
Vakıflar Genel Müdürlüğü'nün ortakla-
şa yayınladığı "üçü bir yerde" Mimar
Kemalettin kitapları serisi. Bu üç kitap
Mimarlar Odası'nın Kemalettin Bey
adına düzenlediği anma programı çer-
çevesinde gerçekleştirilen bir dizi etkin-
liğin ürünleri olarak bir arada yayımlan-
dı (burada, en alayisli etkinlik olan ser-
giyi ve onun yan-ürünü olarak yayımla-
nan Mimar Kemalettin Yaptlan
Rehberi'ni de anmak gerekiyor). Bu gi-
rişimin ana hedeflerinden birinin Mi-
mar Kemalettin'in gerçekleştirilmiş ve-
ya tasarım aşamasmda kalmış projeleri-
nin tam ve kapsamlı bir dökümünün
yapılması olduğu anlaşılıyor. Bu düşün-
ceyle, projeye ortak olan Vakıflar Genel
Müdürlüğü'nün de katkısı sağlanmış ve
îstanbul Bölge Müdürlüğü Arşivi'nden
envanter kayıtlanna ve daha önce yaym-
lanmamış birçok projeye ulaşılarak Afi-
fe Batur yönetiminde detaylı bir katalog
hazırlanmış. Bahsettiğimiz üçlü serinin
bir parçası olarak yaymlanan kitapta
Edirne'den Medine'ye birçok Osmanlı
kenti için tasarlanan farklı türde binala-
nn detaylı şekilde belgelendiğini görü-
yoruz. Vakıflar Arşivi'nde muhafaza
edilmiş projeler
arasmda, örneğin
İstanbul Arap Ca-
mii veya Gureba
Hastanesi gibi ya-
pılar için yapılmış
eskizler veya de-
taylı uygulama
projeleri gibi tasa-
rımm çeşitli safha-
larını yansıtan bir-
çok özgün ve ilgi
çckici belgeye
rastlamak
MİMAR KB
PROJE KATAL<
n •
C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 1058