Catalog

ekonomi@cumhuriyet.com.tr CMYB C M Y B PARA-META-PARA MUSTAFA SÖNMEZ Sokağa Geç Geldiniz, Ama Hoş Geldiniz… Kamu emekçilerinin genel grevi, Türkiye’nin ger- çek gündeminin ne olduğunu da ortaya koydu. So- kağa nihayet çıkıldı. Çoktan çıkılması gerekiyordu. Çoktan hayatın durması, demokrat maskelerin indi- rilmesi, toplumsal gerçeklerin herkese haykırılması gerekiyordu. Gecikmiş olsa da oldu... Devamı gel- meli... Küresel krizi en derin yaşayan ülkelerin başında ge- len Türkiye’de, resmi verilerde bile yüzde 15’lerde ke- mikleşen, gençler arasında yüzde 30’u bulan işsiz- lik nedense gündeme taşınamıyor. Kriz öncesi üc- retin korunması bir yana, işten atılmamak için eski ücretinden indirime bile razı olup yoksullaşmaya rı- za gösterenlerin gerçeği Türkiye’nin gündemine taşınamıyor. AKP, oluşturduğu yandaş medya ile, bo- razanı durumuna getirdiği devletin TRT’si ile gündemi iyi belirliyor ve iyi oyalıyor, herkesi de peşine iyi ta- kıyor doğrusu. Gündem, işsizlik, yoksulluk değil, gün- dem sözde açılımlar, sözde demokratikleşme, söz- de anti-militarizm, sözde darbeci avı... Bu maskeli baloyu sona erdirip maskeleri alaşağı etmeye bir genel grev denemesi yetiyor da artıyor bi- le... Bakın nasıl birden şahin kesildi Başbakan ve yar- dımcıları grev karşısında. Nasıl, asarız-keseriz teh- ditlerini savurmaya başladılar. İşte yapılması gereken bu. Yapılması gereken gerçek çelişkileri ortaya çı- karmak, sınıfsal kulvara çekmek ve maskeleri böy- lece alaşağı etmek. Sınıfsal sahaya çektikçe AKP ik- tidarının kimin iktidarı olduğu anında ortaya çıkıyor. Hayıflanılması gereken, kamu emekçilerinin bu tav- rı çok önceden koymamış, bu eylemliliği çok önce- den göstermemiş, sokaklara çıkmamış olması... Çünkü, sadece bu kriz döneminde değil, AKP ikti- darının başından bu yana, kamu emekçileri, memurlar ve kamu işçileri, büyüyen milli gelirden hak ettikleri payı alamadılar. Ekonomi büyürken, maaşlı ve ücretliler büyüyen pastadan o oranda pay alamadılar. IMF ile uyum için- de götürülen programın temel ayaklarından biri olan “mali disiplin”, bütçeyi büzmeyi, dolayısıyla büt- çeden ödenen maaş ve ücretlerin büzülmesini de ge- rektiriyordu. 2001 banka batıklarının bütçeye yıktığı borçları yıllarca bütçeden geri ödeten IMF, istediği “faiz dışı fazla” hedefini tutturması için AKP hükü- metine, eli sıkı bir personel politikası da uygulattı. Ar- tan nüfusa karşın kamu çalışan sayısı yeterince art- tırılmadı, topluma, daha az öğretmen, daha az dok- tor, hemşire, hâkim, savcıyla kalitesi hızla düşen bir kamu hizmeti layık görüldü, bu çalışanlara ödenen maaş ve ücretlerde de eli sıkı davranıldı. Nitekim milli gelir serilerine baktığımızda, 2009’un ikinci yarısından itibaren yıllıklandırdığımızda, eko- nominin son 7 yılda ortalama yüzde 5 büyü- düğünü, buna karşılık maaş ve ücretlerdeki artışın yüzde 0.3’te kaldığını görüyoruz. Demek ki, kamu ça- lışanları, AKP’nin iktidarda olduğu son 7 yılda, eko- nomide yaşanmış görünen büyümeden neredeyse pay alamamış, bu büyümenin dışında tutulmuşlar- dır. Bunun sonucu olarak da 2000’lerin başlarında mil- li gelir içinde yüzde 7.1 olan kamu çalışanlarının maaş ve ücret biçimindeki payları, yıllık yüzde 5 büyüme- ye rağmen artmamış, tersine, düzenli olarak azalmış ve 2 puan gerileyerek yüzde 5’e kadar düşmüştür. Bu, açık bir yoksullaşmadır. Bu yılın ilk 10 ayında 43 milyar TL’yi bulan ve yıl sonunda 63 milyar TL’ye ulaşacak olan bütçe açığı, 2010 için 50 milyar TL olarak hedeflendi ama, ora- da kalmayacak, 70 milyar TL’ye kadar çıkabilecek. Bu, bütçenin, toplumun ana tartışma alanlarından bi- ri olmayı önümüzdeki yıl da sürdüreceğini gösteriyor. Açıkları daraltmak için yine maaş-ücretlerde kısıtla- maya, kamu emekçi sayısını azaltmaya niyetlene- cekler, vergideki, harcamalardaki adaletsizliği sür- dürmeye devam etmek isteyecekler. Bu saldırıya karşı sınıfsal arenada daha hazırlıklı, daha atak olmalı, so- kağı terk etmemek gerekli... mustafasnmz@cumhuriyet.com.tr Beklentilerin tersine döndüğünü vurgulayan TİSK: Hükümet üretim ve istihdamõ destekleyici önlemler almalõ Ekonomi Servisi - Türkiye İşveren Sendikalarõ Konfederasyonu (TİSK) Genel Başkanõ Tuğrul Kutadgobilik, ekonominin henüz krizi aşma yönünde ciddi ve güçlü sin- yaller vermediğini, önümüz- deki aylarda en önemli soru- nun yine talep yetersizliği ve işsizlik olacağõnõ belirtti. TİSK’in aylõk ekonomi raporunda şu tespitlere yer verildi: 2010’da bütçe açõğõ nedeniyle enflasyon oranõ ve faiz oranlarõnda yükselme olasõlõğõ bulunmuyor. Beklentiler tersine dönerken, hükümet üretimi ve istihdamõ destekleyici yeni ted- birler almalõ. Türkiye, artõk “Kriz ne zaman bitecek” sorusunu sormaktan ve yanõt aramaktan usandõ. Sorunun sorulmasõndan öte doğru, uygulanabilir ve politika haline dönüşmüş yanõtlarõn hükümetimiz tarafõndan verilmesi gerekiyor. 2009 Türkiye iktisat tarihinde bütçe açõ- ğõ açõsõndan rekorlar yõlõ oldu. Yurtiçi özel tasarruflar açõğõ finanse etmeye yetmediği için yurtdõşõ tasarruflara başvuruldu. İktisadi değil politik kaygı var Sorunun kaynağõnda, iktisadi kaygõ- lardan ziyade politik kaygõlarla yapõlan kamu harcamalarõ ve kayõt dõşõlõkla müca- deleye yer vermeyen bir gelirler politikasõ olduğunu görmekteyiz. Kamu harcamalarõnda etkinliğin sağ- lanamamasõnõn yanõnda kriz nedeniyle büt- çe gelirlerinde de istenilen düzeye ulaşõla- mamasõ böyle bir bütçe açõğõ ile karşõlaş- mamõza neden oldu. Hükümetin sorunlara yönelik ekono- mideki tüm kesimlerle inandõrõcõ diyalog- lara girerek açõk bir tavõr sergilemesi, is- tihdam, sanayi üretimi ve iç talebi destek- leyici yönde yeni tedbirler almasõ çözümü kolaylaştõracak. Başta hükümetimiz ve Merkez Banka- sõ olmak üzere maliye ve para politikasõ ya- põcõlarõna iktisadi kesimlerin (birey, sana- yici ve çalõşanlarõn) beklentilerinin doğru- lanmadõğõnõ gördüklerinde, beklentilerini ve davranõş biçimlerini değiştirdiklerini ve uzun dönemli hata yapmadõklarõnõ anõm- satmak isteriz. Telekom bedava konuşturacak Türk Telekom, tüm müşterilerine bayramõn ilk ve ikinci günü kullan- malarõ için her iki gün 2’şer saat ol- mak üzere toplam 4 saat görüşme da- kikasõ hediye ediyor. Damat’ta World’e özel 7 taksit DS Damat 31 Aralõk’a kadar yeni sezon alõşverişlerde World’e özel her 250 TL’lik alõşverişe 100 TL değerinde he- diye çeki ve 7 taksit imkânõ sunuyor. Dedeman’dan indirim Kurban Bayram’õnda Kõbrõs, Özbekistan, Bul- garistan, Suriye ve Türkiye’nin dört bir ya- nõndaki toplam 22 otelinde birbirinden farklõ alternatifli Bayram Paketleri hazõrlayan De- deman Hotels & Resorts International, bayram süresince indirimler sunuyor. LC’den peşin fiyatına taksit LC Waikiki’de Kurban Bayramõ alõşverişleri için Aralõk ayõ sonu- na kadar Maxi- mum Kart’a özel peşin fiyatõna 4 taksit imkânõ su- nuluyor. Vodafone’den ‘İlk Adım’ Türkiye Vodafone Vakfõ, Anne Çocuk Eğitim Vakfõ ve Milli Eğitim Bakanlõğõ’nõn işbirliğiyle hayat bulan “İlk Adõm” projesi sayesinde mi- niklerin bayram neşesi bu yõl ikiye katlandõ. Bankalar bayramda faiz yarışına girdi İş Bankası: Bayram kredisini yüzde 0.55’e çekti. Banka, 10 bin lira limit ve 36 ay vadeli kredilerinde ise faizi 1.25’ten 1.20’ye indirdi. Halkbank: Kurban Bayramõ kredisi kul- lananlara 1 gram altõn hediye ediyor. Ay- rõca ilk taksiti de 2 ay erteleme imkânõ su- nan banka, 5 bin liraya kadar krediye yüz- de 0.50 faiz ve 12 ay vade uyguluyor. Şekerbank: 10 bin liraya kadar olan kredi faiz oranlarõnõ 3-12 ay vade için yüz- de 0.99’dan yüzde 0.69’a, 13-60 ay vade için yüzde 1.29’dan yüzde 0.89’a indirdi. Garanti Bankası 174 lira taksitli yüzde 1.09 faizli 5 bin lira kredi ya da yüzde 0.49 faizli 12 ay vadeli 3 bin lira kredi veriyor. Yapı Kredi: Bayram boyunca World- card’larda biriken puanlarõn istedikleri kadarõnõ sosyal sorumluluk projesine ba- ğõşlayan kullanõcõlarõn katkõ sağladõkla- rõ puan miktarõnõn beş katõ kadarõnõ Ya- põ Kredi bağõşlõyor. B A Y R A M N O T L A R I DAMPİNG DAVASI Çin’e koruma önlemigelebilir BEIJING (Reuters) - Çin’deki Avrupa Birliği Ticaret Odasõ, Çin- li imalatçõlarõn kapasite fazlasõ so- rununu çözemedikleri için, üretim fazlalarõnõ dünya pazarlarõna akõttõ- ğõnõ ve bu nedenle gelecek yõl ko- ruma önlemleriyle karşõlaşabile- ceklerini açõkladõ. Oda başkanõ Jo- erg Wuttke, “Bu süre göz önüne alındığında bence 2010’un ikinci yarısında maalesef Çin aleyhinde çok fazla sayıda damping davası açılmış olacak” dedi. Wuttke merkezi hükümetin yatõ- rõmlarõ kõsma çabalarõnõn, istihda- mõ ve vergi gelirlerini arttõrmak is- teyen yerel yönetimler karşõsõnda etkisiz kaldõğõna işaret ederek, “Yerel düzeyde korumacılık devreye giriyor. Dolayısıyla Bei- jing sorunu görüp çözmek iste- se bile, çoğu kez bölgesel politi- kalara yeniliyor” dedi. YENİ DELHİ’DE Çelebi, ikinci kez Hindistan’da Ekonomi Servisi - Çelebi Hava Servisi (ÇHS), Hindistan’õn en bü- yük iki havalimanõndan biri olan baş- kent Yeni Delhi’deki Delhi Indra Gandhi Uluslararasõ Havalimanõ’nda kargo hizmeti vermeye başladõ. Bir süre önce “Delhi Uluslararası Indra Gandhi Havalimanı’nda mevcut kargo terminalinin geliş- tirilmesi, modernizasyonu, fi- nansmanı ve 25 yıl süreyle işle- tilmesi” için açõlan ihaleyi kazanan şirket, bu doğrultuda yüzde 74 ÇHS iştiraki ile Hindistan Yeni Delhi’de kurulan “Celebi Delhi Cargo Ter- minal Management India Priva- te Limited”, 25 Kasõm 2009 iti- barõyla mevcut kargo terminalinin işletmesini devir alarak hizmet vermeye başladõ. ÇHS, temmuz- da da Mumbai Uluslararasõ Ha- valimanõ’nda yer hizmetleri ver- meye başlamõştõ. Esnafın yüzü gülmedi Ekonomi Servisi - Ye- ni elbiseler ve eşyalarla bayramõ karşõlama gele- neği, ekonomik sõkõntõlar nedeniyle bu bayram da bir kenara itildi. İstanbul’un en merkezi yerlerinden olan Şişli ve Mecidiyeköy’de esnaf bayram öncesi düzenle- dikleri indirim kampan- yalarõna rağmen beklenen satõşõ gerçekleştirememe- nin üzüntüsünü yaşõyor. Ahmet Demir (Ayak- kabıcı): Arife günü olma- sõna rağmen sadece dört çift ayakkabõ satabildim. Fiyatlarõmõz ortalama 20 TL. Ancak insanlarda alõm gücü olmayõnca dükkâna giren de olmuyor. Bu dö- nemlerde eski ayakkabõlar tamir ettiriliyor. Hüseyin Güneş (Çorap- Mendil-Çamaşır Satıcısı): Bayram olmasõna rağmen diğer günlere göre satõşla- rõmõzda pek bir fark yok. Kriz öncesi arife günle- rinde en az 1000 TL ciro yaptõğõmõz dönemler olur- du. Her gelen bayram bir öncekini aratõyor. Hayati Özdemir (Hazır Giyim): Tabii ki ufak kõ- põrdamalar oluyor. Ancak beklentiler hayal kõrõklõğõna dönüştü diyebiliriz. 10 TL’ye etek, gömlek, 20 TL’ye pantolon satmamõza rağmen stoklarõmõz olduğu gibi duruyor. Bu mallar da- ha da ucuza satõlamaz zaten. Erkan Kurt (Hediyelik Eşya): Önceden bayrama bir hafta kala mevcut mal- lar biter, gider yeni ürün getirirdik. İnsanlara ürün yetiştiremezdik. Dükkân- larõmõz boş kalmõyor. Ha- reketlilik çok iyi, ama sa- tõş performansõmõz çok düştü. Kâr getiren ürünle- rimiz yerine en ekonomik eşyalarõmõz alõcõ buluyor. Pankobirlik Türkiye’de nişasta bazlõ şekerin fiyatõnõn iki katõ aştõğõnõ gündeme getirdi LONDRA (ANKA) - Ekonomi gazetesi Fi- nancial Times, “Türkiye’de Yatırım Yap- mak” başlõğõyla Türkiye ile ilgili geniş bir dosya yayõmladõ. Bankacõlõktan enerji, ilaç sa- nayi, turizm ve Türkiye-Irak ilişkilerine kadar bir- çok konunun incelendiği dosyada Türkiye’nin ge- nel ekonomik durumu da değerlendirildi. Gazete, küresel krizin, birçok ülkeyi IMF’nin kucağõna ittiği bir dönemde Türkiye’nin eko- nomik yönetimde yeni bir bağõmsõzlõğõ ortaya koyma şansõna kavuştuğu vurgulandõ. Gazete, daha önce gerçekleştirilen reformlar sayesinde Türkiye’nin krize sağlam bir banka- cõlõk sistemi ve güçlü kamu maliyesi ile girdiğini, istikrarlõ bir para birimi, gerileyen enflasyon sa- yesinde Merkez Bankasõ’nõn bir yõlda faizleri 10 puan indirebildiğini belirtti. Financial Times analizinde, “Daha yüksek vergiye gereksinim duyulması ve mali ku- ralların nasıl formüle edileceğine veya har- camaların nasıl kontrol edileceğine ilişkin de- taylı bilgi olmaması, planın inan- dırıcılığını azaltıyor” yorumunu yaptõ. En büyük risk siyasi Gazete, ekonomistlerin GSYH’nin bu yõl yüzde 5.5 civarõnda küçülmesini, gelecek yõl, IMF desteği olmazsa yüzde 3.5 büyümesini bekle- diklerine de dikkat çekti. Gazete, 2010 için bek- lenen büyümenin Türk standartlarõna göre düşük bir toparlanma olduğunu, iki haneli işsizliği azalt- mak için yetersiz kalacağõnõ da vurguladõ. Bütün bu faaliyetler için en büyük risklerin si- yasi olduğuna dikkat çekilen dosyada, halen şir- ketlerin, bölgesel istikrarõ pekiştirmek amacõy- la komşular ile daha yakõn ticari ilişkileri teşvik eden AKP’nin, hiper aktif dõş politikasõndan ya- rarlandõğõ belirtildi. Gazete, Doğan Grubu’na getirilen “rekor” ver- gi cezasõnõ da “Siyasi gerginliklerin şirketle- re sıçramaya başladığının bir işareti” olarak değerlendirdi. Türkiye’de yatõrõm yapmak konulu bir dosya yayõmlayan FT’ye göre, detaylarõn azlõğõ programa güveni azaltõyor. Gazete gelecek yõl için öngörülen yüzde 3.5’lik büyümenin, iki haneli işsizliği çözmede yetersiz kalacağõnõ yazdõ. KONYA/ÇORUM (Cumhuriyet) - Pancar Ekicileri Kooperatifleri Birliği (Pankobirlik), Türkiye’de nişasta bazlõ şeker (NBŞ) fiyatlarõnõn dünya piyasala- rõnõn iki katõnõ aşan fiyattan satõlõdõğõnõ, dünya fiyatlarõ ile aradaki iki katõ aşan fark- tan oluşan rantõn kimleri zenginleştirdiğini gündeme getirdi. Birlik tarafõndan yapõlan açõklamada, da- hilde işleme rejimi kapsamõnda, ihracatçõ- imalatçõlara dünya borsa fiyatõndan şeker verildiği hatõrlatõlan açõklamada, “Mısırın ton fiyatı, New York Borsası’nda 302 dolar, Türkiye’de 331 dolar. Dünyanın en büyük üretici ülkelerinde NBŞ fiyatı 250-500 dolar, Türkiye’de 1200 dolar- dır. Hammadde fiyatındaki yüzde 10’luk farkın, NBŞ’de Türk tüketicisi- ne bu denli katlanarak yansımasının ge- rekçelerini bilmek, hem gıda sanayi- mizin hem de milletimizin hakkıdır. Şu sorular yanıtlanmalıdır; dünyada en pa- halı yüksek fruktozlu mısır şurubu tü- keten ülke Türkiye midir? NBŞ paza- rı açısından dünyada en yüksek kâr marjlı pazar Türkiye midir? Şekerlemelerde, şekerli maddelerde, unlu mamullerde, baklavada, helva- da, dondurmada, re- çelde, alkollü alkol- süz içeceklerde ve sa- kızda kullanılan NBŞ’lerin ton fiyatı, ni- hai tüketiciye ulaştığın- da 1200 dolara gelmek- tedir. Dünya fiyatları ile aradaki 2 katı aşan fark- tan oluşan rant, mısır fi- yatları aynı olduğuna ve üreticinin cebine girmedi- ğine göre, kimleri zengin- leştirmektedir?” denildi. TİSK’in raporunda, krizin ne zaman biteceğine ilişkin sorulara, hükümetin uygulanabilir ve politika haline dönüşmüş yanõtlarõ bir an önce vermesi gerektiğinin altõ çizildi. Bõktõk usandõk, tık yok tık Beklenen büyüme, istihdamı çözmeye yetmez 27 KASIM 2009 CUMA CUMHURİYET SAYFA EKONOMİ 13 Şeker değil NBŞ pahalıDünya borsalarõnda benzer fiyatlarõn verilmesine karşõn Türkiye’de fiyatõn ikiye katlandõğõnõ dile getiren birlik, bundan kimlerin zengin olduğunu sorguladõ. KAMU ÇALIŞANLARININ MİLLİ GELİRDEKİ PAYI (1998 SABİT FİYATLARIYLA, Milyon TL) Maaş-ücret Dönem Maaş-ücret Değ.% GSYİH Değ,% Payı,% 2000/3-2001/2 4957 69401 7,1 2001/3-2002/2 5001 0,9 74451 7,3 6,7 2002/3-2003/2 5006 0,1 80138 7,6 6,2 2004/3-2005/2 5005 0 86594 8,1 5,8 2005/3-2006/2 4996 -0,2 93786 8,3 5,3 2006/3-2007/2 5033 0,8 99352 5,9 5,1 2007/3-2008/2 5063 0,6 103592 4,3 4,9 2008/3-2009/2 5069 0,1 96899 -6,5 5,2 Kaynak: TÜİK veritabanı ANTALYA (AA) - Antalya Büyükşehir Bele- diyesi’ne bağlõ Antalya Su ve Atõk Su (ASAT) Ge- nel Müdürü Fethi Yalçın, kamuoyunda Manavgat Barõş Suyu projesi olarak bilinen Manavgat İçme Suyu Temini Tesisleri’nden Libya’ya su vermeye hazõr olduklarõnõ söyledi. Libya’nõn Manavgat’tan su taşõmak için tanker- ler aldõğõnõ öğrendiklerini kaydeden Yalçõn, “Edin- diğimiz bilgiye göre, Libya su alımı için tankerler satın almış. Su alımı işini de en kısa sürede ger- çekleştirmek istiyormuş. Bize, Libya’nın günlük 250 bin ton ham su istediği söylendi. Bu mikta- rı verebilme şansına sahibiz” dedi. Manavgat Libya’ya su verecek Bir yõldõr krizin derin etkilerini yaşayan piyasalarda, bayram umudu da boşa çõktõ. Dört gözle bayramõ bekleyen esnaf, arife günü olmasõna karşõn mallarõnõ satamadõ. Fotoğraf: Murat GÜLDEREN