Catalog

16 AĞUSTOS 2000 ÇARŞAMBA CUMHURİYET SAYFA' EKONOM / ekonomiM cumhuriyet.com.tr 13 Petpolde ani yüksebne • LONDRA(AA)- ABD'nin petrol stoklannın erimesi ve Petrol Ihraç Eden Ülkeler Örgütü'nün(OPEC) öyelerinden Venezüella'nın yüksek fiyaüann devammdan yana olduğunu açıkJamasının etkisiyle yükselişe geçen petrol fıyatlan. son 10 yılın en yüksek düzeyıne ulaştı. Londra piyasasında Brent türü petrolün varil fıyatı bir günde 78 sent artarak 32.26 dolara çıktı. If Bankatfndan 211 trilyon kâr • Ekonomi Servisi - Türkiye lş Bankasf nın bu yılın ilk yansındaki net kân, geçen yılın aynı dönemine oranla yüzde 55 artarak 211 triJyon lirayayükseldi. Bankanın 6 aylık performansını değerlendiren Genel Miidûr Ersin Özince, yeni ekonomik ortama ve gerçek bankacılık dönemine sağladıklan uyumla kârlılığm sürdürüldüğünü belirtti. TUPRAŞ'm zaranazaldı • ANKARA (ANKA) - TÜPRAŞ, 17 Ağustos depremi nedeniyle tzmit Rafınensi'nde çıkan yangın sonucu oluşan hasann 55-60 (38-40 milyar lira) milyon dolar düzeyinde oluşacağının anlaşıldıguu bildirdı. Daha önce 75-80 milyon dolar düzeyinde tahmin edılen hasarla ilgilj olarak, kesin hasar tespit çahşmalan ilerledikçe daha gerçekçi değerlendirmelere ulaşıldığı kaydedildi. Pamuk laboratuvart • GAZİANTEP(AA)- G&zffchtep Ticaret Borsası Başkanı Ömer Çelik, KOSGEB'indesteğiile oluşturulacak Pamuk Test Laboratuvan'nın 3 ay sonra hizmete gireceğini, Gıda Analiz Laboratuvan'nı da geliştireceklerini söyledi. Çelik, tekstıl sektörünün kentin can daman olduğunu belirterek laboratuvar sayesinde üreticilerin kaliteye yöneleceğıne dikİcat çekti. Verilen sözler havada kalırken değeri trilyonlarla ölçülen yepyeni bir deprem ekonomisi doğdu Depremle gelen rantRant ekonomisi neler dofiurdu: • Konut fıyatlan ve kiralar patladı. • Onanm ve hasar tespiti alamnda yeni bir sektör doğurdu. • Deprem düdüğünden çadınna ve kuşuna kadar birçok ürün piyasaya çıktı. • Fırsattan istifade tanm alanlan imara açıldı. • Prefabrike üreticilerine kâr kapısı açıldı. • Kalıcı konut ihalelerinde siyasi yakınJığı olan firmalar iş kaptı. Ekonomi Servisi - Yüzydın felaketi olarak adlandınlan 17 Ağustos depreminin üze- rindengeçen 1 yıl içinde, baş- ta hükümet olmak üzere bir- çok kesim tarafmdan verilen sözler havada kalırken deprem adeta bir rant ekonomisi do- ğurdu. Depremin hemen ar- dından çadır fiyatlannın pat- laması ile başlayan rant eko- nomisinin boyutlan tnlyon- larla ifade edilir duruma gel- di. 7.4 büyûklüğündeki dep- remin yaratnğı büyük can kay- bında arazi rantmın önemli rol oynadığı raporlarla kabul edilmişken deprem sonrasın- da aynı anlayış devam etti. Biryandan tanm arazileri ka- lıcı konut yapımı için yerle- şıme açıhrken diğer yandan da onanm ve hasar tespit çahş- malan alanında 600'ün üze- rinde firma tûredi. Hiçbir de- netıme tabi olmadan calışan bu firmalann çoğunun yaptı- ğı onanm çalışmasının stan- dart dışı olduğu belirlense de bu alandaki yağmanın önüne de geçilemedi. '600bürovar' Deprem ekonomik ve sos- yal boyutunu gözler önüne seren raporlanyla dikkat çe- ken Türk Mühendis ve Mi- mar Odalan Birliği (TMMOB) Yönetim Kurulu Oyaşındaki Yusuf Akpınar, Kocaetifuar alanında çiklet saüyor. Körfez ilçesinde kirada olduklanev yıkılmış. Evlerinin yakınlanna kurduklan çadırda yaşıyoriar. Depremden önce de çiklet satarnuş. Deprem sonrasmı anlaarken "Değişen bir şey yok" diyor. DÖrt kardeşler, babalan boyacL, anneieri 'setpak' saüyor. (Fotoğraf: HATICE TUNCER) Sosyal Sigortalar Kurumu kayıtlarına göre 150 bin kişi işini kaybetti Her 5 depremzededen biri işsizEkonomi Servisi - Türkiye GSMH'sinin yüzde 40"ının üretıl- diği deprem bölgesınde yaşanan sorunlar bir yıl geçmesıne karşın çözüm beklerken ışsızlık de kat- merlenerek büyüyor. Her 5 dep- remzededen bınnın ışsız olduğu belirtilırken SSK kayıtlanna gö- re deprem bölgesınde sıgortah ça- lışan 150 bin kışınin tşsız kaldı- ğı görülüyor. Kayıtdışı isçiük göz önünde bulundugunda bu raka- mın iki katına çıktığı. deprem böl- gesindeki yurttaşlann yüzde 42'sı- nin de sıfir ile 100 milyon lira ara- sında gelir elde ettiğı belırtiliyor. Deprem bölgesınde mılyonlar- ca insan çaresızlik içinde yaşa- mını sürdürmeye çalışırken işsiz- lik, yoksulluk ve maddi kayıpia- n giderecek somut çözümler hâ- lâ ortaya konulamadı. Deprem il- leri olarak Boiu, Eskışehır, Istan- bul. Izmıt. Adapazan. Yalova ve Zonguldak Türkiye"dekı toplam iş- yennin yüzde 48.3'ünü, istihda- mm da yüzde 47.4'ünü banndı- • Bolu, Eskişehir, Istanbul, Izmit, Adapazan, Yalova ve Zonguldak Türkiye'deki toplam işyerinin yüzde 48.3'ünü, istihdamın da yüzde 47.4'ünü banndınyordu. nyordu. Deprem nedeniyle bölge- deki imalat sanayiı işyerlerinin, dükkânlann birçoğu yucıldı ya da kapatılmak zorunda kalındı. Türk Mühendis ve Mimar Odalan Bir7 liğinm <TMMOB) "DoğuMar- mara ve Depremleri ve Türkiye Gerçeği'' raporunda, 12 Kasım depremınden sonra aktif sigorta- lı sayısının 51 binden 30 bine düş- tüğü Bolu'da 25 bin insanın ken- ti terk etmek zorunda kaldığı vur- gulanıyor. Raporda, üretim orta- mından tamamen uzaklaştınlan insanlann, el açar, yardımlarla ya- şar hale geldiğine dikkat çekile- rek '*Üretimlerine devam eden fabrika patronlan, depremin in> kânsıznk \ aratnğını gerekçe gös- tererek işçilerin işine son veriyor- lar.Tazminatbilevenneden süren işten çıkarmalar, sendikasızlaş- manm araa olarak kullanıhyor" denildi. SSK kayıtlanna göre dep- rem bölgesinde çahşan 150 bin ça- lışanın ışsız kaldığı anımsanlan ra- porda, kaçak ışçi çahşnrma ora- nı dikkate alındığında bunun çok daha fazla olduğu kaydedildi. Is- tanbul Üniversitesi Iktisat Fakül- tesi ile Mezun Derneği'nin hazır- ladığı "Depremin Ekonomik ve SosyalEtldİeri" raporuna göre de 10 ve daha fazla işçi çahştıran imalat ve sanayi işyerlerinde dep- remden sonra karşılaşılan hasar yaklaşık 264, üretim kaybı da 319 trilyon lira olarak saptandı. Yalo- va Belediye Başkanı Yakup Ko- çal Yalova'da deprem öncesi yüz- de 8 oranında olan işsizliğin yüz- de 10-15'lere çıktığını belirterek 'Diğer ilkrin sanayisi çöktü. Ya lova'da ise küçük esnaf ağırtıkh. Bunlann çoğu dükkânlarmı kapat- o. Bazılan da yanında çalışanJan işten çıkarmak zorunda kaldı. Arap turizmi ve iç turizm de dep- remden etküendi. Ekonomik dur- gunluğu ünhersite açarak aşma- yı düşünüyoruz" diye konuştu. Adapazan Ticaret Odası Baş- kanı ErolÖznırk, depremin esnaf, tüccar ve sanayiciye darbe vurdu- ğunu, işsizliğin halkın belini bük- tüğünü kaydetti. Adapazan'na özel kalkınma modeli öngörüldüğünü anımsa- tan Öztürk, "Bugüne kadar 11 trilyonfirahkkredi verildL Ancak kayıp tutar 100 trilyon lira. tşsiz- Kk nrmanryor. Teşvikler veröerek istibdam sağlanmalı. Sakarya yı- kılnnş,yannmcı geinüyor. GÖç bu yılda devam edecek. 3 yüiçin ver- gj muafiyeti verilmelL Aksi halde sanayi topaıianamaz" değerlen- dirmesini yaptı. üyelennden Celal Beşiktepe, 17 Ağustos ve 12 Kasım Düz- ce depremlerinden sonra böl- genin adeta yağmalandığını söyledi. Beşiktepe, sadece Avcılar'da 350 konutun otu- rulmaz duruma geldiğini anımsatarak, "Ancakağn-ha- sarnlan orta, orta hasarhlan da az hasarhya çeviriyorlar. Çünkü devletağır hasartrya 6 milyar,orta hasarfaya 2 mirvar, az hasariıya da 600 mihon li- ra onanm parası vernıek zorunda. Böyle yaparak insanlann yaşamını teb- diteden bir tasarrufuygu- laması yapıldığı gözleni- yor" diye konuştu. Beşiktepe, hasar tespit ve onanm bürolannın ger- çek yüzünü şöyle anlattı: "Hasar tespiti için çab- şan 600 büro var. Bunla- nn sadece 300*ü fstan- bul'da faaliyet gösteriyor. Devlet onanm için daire başma 2 milyar kredi ve- riyor. Bu firmalar bazen yetmezdiyeparatakp edi- yorlar.'' Üzfim bağına konut Bu arada ihalesi tamam- lanan toplam 18 bin kalı- cı konut için belirlenen 17 farklı yerin konumu da dikkat çekiyor. Genelde tanm alanlannı kapsayan bu seçimde yine arazi ran- tının rol oynadığı iddia ediliyor. Depremde 350 binin üzerinde konutun oturulrnaz hale geldığı ra- porlarla tespit edildiği hal- de kalıcı konut sayısının 18 binde kalması ise çö- zümün ne kadar yüzeysel olduğunu ortaya koyuyor. Depremde ağır hasar gö- ren sanayi tesislerinin ha- len yaürımlannı bu bölge- de tutması ve devletin de bunu özendirici uygula- malara gıtmesi dikkat çe- kiyor. .\ Depremkararnamesİ ile 27 ilin deprem bölgesi ka- bul edılmesi bu alanda da bilinçsiz yaklaşımlann sürdüğünü gösteriyor. Bu- nun siyasi bir rant yakla- şımı olduğunu ifade eden ban çevreler daha sonra- ki yıllarda söz konusu il- lerin bizi bu kararmane kapsamından çıkann diye baskı yapabileceğini ve bunun da siyasi çevreler tarafından rahatlıkla kul- lanılacağına işaret ediyor- lar. DEPREMİN ARDINDAN EN BUYUK ACININ YILDONUMU • DEPREM HAFTASI BOYUNCA ÖZELYAYINLAR SEKA arazisi tahsis edildi Fay hattı üstüne serbest bölge izni www.ntvmsnbc.com 14- 18 AĞUSTOS GÜN BOYU EkonomiServisi-BaştaAdapazan, Düz- ce, Kocaeli, Gölcük, Yalova ve Istanbul ol- mak üzere özellikle sanayinin geliştigi böl- geleri etkileyen 17 Ağustos depreminden gerekli dersler alınmadığı, hükumetin ver- diği "serbest bölgeEni" ile resmıleşn. Dep- remin Izmit'teki sanayi kuru- luşlannda yarattığı ağır hasa- ra karşın 24 Haziran 2000 ta- rihinde Izmit'te, daha önce SEKA'ya ait olan 700 dönüm- lük arazi üzerinde serbest böl- ge kurulmasına izin verildi. Birçok tedbiri almada ağır davranan hükumetin serbest bölge konusundabudenh' hız- Iı karar alması, "Sanayinin deprem bölgesinin dışma kay- dınhnasıyönündekisözlerin" gerçek ifadelen yansıtmadı- ğını da ortaya koydu. Deprem sonrasında temel- leri dağılan Koç-Ford Oto- motiv Fabrikası'nın yanında- ki SEKA'ya ait arazi, bundan 6-7 ay önce Hazine'ye devre- dildi. 17 Ağustos depremin- den önce yapılan serbest böl- ge başvunısu değerlendirile- rek söz konusu arazinin bu amaçla tahsis edilmesine ka- rar verildi. Serbest bölgenin işlermesi. Izmıt Sanayi Oda- sı Başkanı Yrimaz Kanbak' ın başkanlığında 72 ortaklıkla kurulan Kosbaş adh firmaya devredildi. Bölgenin geleceğine yöne- lik herhangi birproje ounadı- ğı gibi, mevcut siyasi karar- lann devam ettiği gözlenir- ken konuyla ilgili görüştüğü- müz Izmit Sanayi Odası Ge- nel Sekreteri Hamdi Doğan söz konusu serbest bölgeyi savundu. Doğan bu bölge- nin daha çokdepolama amaçlı olacağını ifa- de ederek "Ağırimalatsanayii yerahnaya- cak. Bu alan daha çok teknotoji ve bflgi De- tişün sistemlerineyöneükdüşünükhı" dedi. Parası olana dayanıklı konut Ekonomi Servisi - Marmara Bölgesi'nde büyük ölçüde eddli olan 17 Ağustos depremi ts- tanbul'da depreme da- yanıklı böîge ilan edi- lenyerlerde konut ve ki- ra fiyatlaruıda ilk etap- ta patlamaya neden ol- du. Deprem korkusu ile başta Sanyer olmak üzere zemini sağlam bölgelere kayış görülür- ken bu bölgelerdeki fi- yatlar da üçe-dörde kat- landı. Deprem önce- sınde 100 metrekare konutun kira bedeli Acıbadem'de 120-250 milyon liraarasında de- ğişirken depremin üze- rinden geçen bir yıl içinde bu rakam 300- 450 milyon liraya çık- tı. Emlak Yatınm Uz- manı Reha Medin, Is- tanbul'un deprem son- rasında kendi içinde yer değiştirdiğini belirtir- ken özelüklekiralık ko- nuta olan talebin mak- simum seviyelere çüc- tığını anımsattı. Medin, müstakil ev- lerin de yeniden cazip hale geldiğini beürterek şu açüdamalarda bu- lundu: "tstanbul içinde ar- sabuhnakimkânsızot- duğu için fiyatlar da anormaJsevrvetereçık- n. Istanbul Anadohıya- kasında Izmif e, Avru- pa yakasında ise Çor- îu'ya doğnı genişjedL Zeminin sağlam oldu- ğu söylenen Zekeriya Köy veSanyer'de arsa buhnak mümküıu an- cak bu Ud yerin Istan- bul'un en pahab semt- leri haline geldiğini anunsatmakta fayda ÇtFTÇt DOSTU SADULLAH USUMI Fındığa Verilen Fiyat Mafyayı Sevindirdi... 2000 yılı ürünü fındık alım fıyatlan açıklandı. Tam bir fiyasko. Maliyeti 1 milyon 272 bin lira olan fındığa hüku- metin verdiği alım fıyatı 1 milyon 100 bin lira. Bu duruma göre, üretici kilo başma 172 bin lira zarar edecek... Eğer kredi faizlerini ve emeğini de hesap edersek zarar belki de 500 bin lirayı bulacak... Doğu Karadeniz Bölgesi'nde dün sabahtan beri tam bir matem havası esiyor. Geçimini fındıktan sağlayan 8 milyona yakın insanımız, fıyat ilan edil- diği anda "şok"a girdi. Hükümet, Cottarelli'den daha acımasız çıktı. IMF, tanm üainlerine yüzde 25 ile yüzde 30 arasında zam yapılmasını öneımişti. Türk hükümeti ise yüzde 8 zam yapmakla yetin- di. Geçen yıl 1 milyon 20 bin lira olan alım fiyatı, bu yıl 1 milyon 100 bin lira olarak beliriendi. Fiyatı bu yıl Fiskobirlik Genel Müdürü Cevat Ay- dın açıkladı. Ama karar, hükumetin katkısı, hatta önerisi ile alındı. Eğer iyi bir fiyat verilecek olsaydı, her yıl olduğu gibi gene hükümet açıklayacaktı. Ancak, tepki gö- receği bilindiği için açıklama Fiskobirlik'e bırakıldı. Işin en acı yanı, Fiskobirlik tarafından yapılan açık- lamada peşin para garantisi verilmedi. Eğer Fiskobirlik ürün bedellerini peşin olarak öde- mezse veya peşin ödeme garantisi veremezse. üre- ticiler gene tüccar kapılanna dayanacak... Peşin paraya ihtiyacı olduğu için, fıyat 1 milyon 100 bin lira olduğu halde, fındığtnı 600 bin, hatta 550 bin liradan satmak zorunda kalacak... Böylece, hükumetin ve Fiskobirlik'in uygulama- lan, üreticiler yerine fındığın mafyasını ve alivreci tüccan sevindirmiş olacak. Nitekim, geçen yıl da hükümet 1 milyon 20 bin li- ra fıyat verdiği halde, Fiskobirlik peşin ödeme yap- madığı için üreticiler fındığını tüccara 600 ile 650 bin liradan satmıştı. Üretici bu yüzden emeğinin ve masrafının karşı- lığını alamamıştı. Bankalara ve esnafa olan borçla- nnı ödeyememişti. Daha da kötüsü, kredi borçları- nın faizleri ikiye katlanmıştı. • • • Milyonlarca üretici henüz geçen yıl yediği darbe- nin yaralannı sarmaya vakit bulamadan yeni yıla da kötü haberierle başladı. Zira, aşın sıcaklar, fındık ağaçlannın kurumasına neden olmuş.. tanelerin de beklendiği gibi gelişme- sini engellemişti. Temmuz ayında yetkililerin yaptıkları araştırmalar sırasında bu acı gerçek ortaya çıkmış ve rekoltenin çok düşük olacağı anlaşılmıştı. Fiskobirlik ve tüccar kesıminın. rekoltenin ısrarla 550 ile 560 bin ton arasında gerçekleşeceği iddiala- nna karşılık, üreticiler 400 bin tonu geçmeyeceğini iddia ediyorlardı. Nitekim, bahçelerde fındık toplama işlemi başla- dığı anda, üreticiler haklı çıktı. 2 bin veya 3 bin kilo fındık bekleyen bazı üreticiler 500 kiloyu geçeme- diler. •< Terme'del Ordu'da bazı bahçelerde fındıklar ge- reği gibi oluşamadığı için toplama masrafjnı bile karşılayamayacağı gerekçesi ile kaderine terk edil- di. Milyonlarca fındık üreticisi bu yıl tam bir doğa fa- ciası yaşıyor. Haklı olarak bu durum karşısında hü- kumetin desteklemesini ve normalden fazla fiyat vermesini ve hatta, prim sistemi uygulamasına ge- çilmesini bekliyorlardı. Ama, beklentilerinin tersine bir de hükümetten darbe yediler. Alacaklan yüzde 8 zam da yüzde 9'u bulan stopaj ve diğer kesintilerie gen alınacak... - • • • Ordu Ziraat Odası Başkanı Cemal Cengiz barut fıçısı gibi: "Şokgeçiriyonızşok... Üretici dışlandı. Mafya ve alivrecilenn istediği oldu. Karadeniz bitmiştir. Eko- nomisi de bitmiştir. Zira, fındık 8 milyon insanın tek geçim kaynağı- dır. Bu insanlann başka bir tek kunış geliri yoktur. Sıcaklar vurdu. Şimdi bir de hükümet vurdu. Eğer ödemeler de peşin yapılmazsa 8 milyon in- san aç kalacaktır. Geçinebilmek için göç etmek zo- runda kalacaktır." Işte... 2000 yılının acıklı hikâyesi böyle... Kısacası, IMF'den daha acımasız çıkan Türk hü- kümetinin aldığı karar, 8 milyon fındık üreticisini bir kezdahayaktı... Fındıkçtya IMFdarbesi AHMETŞEFİK NtHATTTĞLI TRABZON/GİRE- SUN - Fındık alım fiyat- lannın dolar bazında ge- çen yılki fiyatın yüzde 37 gerisinde açıklanması milyonlarca fındık üre- ticisini şoka uğrattı. IMF'nin kilogram başı- na 900 bin lira, hüku- metin 1 milyon 300 bin lira önerdıği fındıkta 1 milyon 100 bin lira dü- zeyinde anlaşıldı. Fın- dık, özel statülü ürünler içinde açıklanmasına karşın Türk Lirası üze- rinden yüzde 7.8'le en az zam gören ürünlerden biri oldu. Türkiye'nin en önem- li ihraç maddelerinden biri olan, 8 milyon yurt- taşımızı etkilediğı behr- tilen fındıkta üretici açı- sından büyük bir hayal kınklığı yaşandı. Fisko- birlik'in geçen hafta so- nu açıklayacağı bekle- nen fındık fiyatının. IMF'nin itirazı üzerine pazartesi açıklandığı öne sürüldü. Bölgeden ge- len baskılar sonucunda hükumetin ilk planda 1 milyon 300 bin liradan fiyat açıklamayı düşün- düğü, ancak IMF'nin bu fiyata itiraz ettiği. fiya- tı 900 bin liraya çekmek- istediği iddia edildi. Bu-.' nun üzerine ara bir for-l mülle tombulfindıkalım' fiyatının 1 milyon 100* bin lira olarak belirlen- diği belırtildı. Fiskobirlik Genel Mü- dürü Cevat Ayhan tara- fından önceki gece fi- yat açıklanırken bırliğin 113 bin tonluk deposu- nun boş bulunduğu. pe- şin ödeme yapılacağı öne sürüldü. Fiskobirlik kay- naklanndan alınan bılgi-' lere göre hükumetin bir- liğe 115 trilyon lira kay- nak sağladığı. bu kay- nakla da ancak boş de- polann doldurulabılece- ğı belırtildi. Oysa rekoltenin 450- 500 bin ton dolayında olması beklenıyor. Yani yaklaşık 350 bin tonluk fındığın çok büyük bir miktannın açıklanan fi- yattan çok daha az veren tüccara gideceği vurgu- lanıvor.