Katalog

vesilelerle dile getirmiştir. 1990 ve 2000’li yıllar boyunca TürkiyeABD ilişkilerine baktığımızda stratejik ortaklık tanımının içini dolduracak somut ve her iki tarafın da ortak olarak yararına yönelik bir uygulamaya rastlandığını söylemek olanaklı değildir. 1993’te ABD Kongresi NATO’ya yönelik tehdidin kalkmış olduğu gerekçesiyle Türkiye ve Yunanistan’a verilen ve Türkiye için de büyük anlam taşıyan Dış Askeri Satış kredilerinin hibe kısmını kaldırmış ve bu satışları piyasa faizleri üzerinde belirlenen kredili satışlara dönüştürmüştür. Her ne kadar Türkiye’ye Güney Kanat Yardımı ve İhtiyaç Fazlası Malzeme programları çerçevesinde verilen malzeme oranlarında artış olduysa da ABD Türkiye’ye yapılacak askeri yardımları Kıbrıs konusu ve Türkiye’deki Kürtlerin durumunu ilgilendiren koşullarla ilişkilendirerek ve bunu belli yıllık raporlara da yansıtarak Türkiye’nin rahatsızlık duymasına da yol açmıştır. Ayrıca bu rahatsızlık Türkiye’nin ABD’li silah firmalarını Avrupalılara yeğlemesine engel olamamıştır.1990’lardan bu yana yapılan alımlardan da anlaşılabileceği üzere Soğuk Savaş’ın bitmesi Türkiye’nin silah gereksinimini de alımlarını da azaltmamıştır. C S TRATEJİ Gül ve Rice... 17 kalemleri içerisinde en önemlilerinden biri olan Ermeni soykırımı yasa tasarısı yüzünden Türkiye kan kaybetmeye devam etmektedir. Dışişleri Bakanı Gül’ün ziyaretinde ele alınan bir başka yaşamsal konu Irak’ın kuzeyi. Bu konu Ortak Vizyon Belgesi’nde yer almaktadır. Bu konuda bugün fiili olarak bir yönetim değil, bir devlet oluşturulmuştur ve bunun son rötuşları atılmaktadır. ABD’den Türkiye’nin bekleyeceği hiç bir şey kalmamıştır ama öyleymiş gibi davranılmaktadır. Gül, ABD ziyaretine başladığı sırada ABD’nin en büyük medya kanallarından American Movie Classics (AMC) Geceyarısı Ekspresi filmini hem de "primetime" kuşağında yayına sokmuş, yine gezi sürerken ABD’nin Avrupa ve Avrasya’dan Sorumlu Dışişleri Bakan Yardımcısı Dan Fried, bir video konferansta Türkiye’nin sınır ötesi bir operasyonun sonuçlarının sorumluluğunu iyi tartması gerektiğini söylemiştir. Günümüzde, Ermeni iddiaları, Kıbrıs ve Irak’ın toprak bütünlüğü önde gelen sorunları oluşturuyor. Bu sorunlar nedeniyle oluşan olumsuz bakış açısı devlet yöneticilerinin ziyaretlerine dahi yansıyor. gölgesi, Ermeni soykırımı iddiaları ve ABD Kongresi’nin özellikle Demokrat Parti ağırlığında takındığı tavır, Türkiye’nin sürekli komşuları Suriye ve İran’la yeni komşusu ABD’nin ilişkileri, tekstil ihracatındaki sorunlar, Türkiye’nin ekonomik sorunları ve IMF’yle ilişkilerine yansıyan ABD etkisi bunların önde gelenleridir. Açıktır ki, TBMM’nin 1 Mart 2003’te ikinci tezkereyi onaylamayışı ABD tarafından dostane bir tavır olarak algılanmamıştır. ABD askeri ve sivil unsurları Irak’a yerleştikten sonra uygulamaya konulmasına çalışılan Büyük Ortadoğu Projesi içinde Türkiye’ye de bir rol biçildiği ortadır. Fakat, ABD Başkanı Bush’un "ya teröristlerlesiniz ya da bizimle" yaklaşımı bir çok dost ve müttefik ülkenin olduğu kadar Türkiye’nin de bu projeye yaklaşımını, içeriğindeki belirsizlik ve çelişkilere paralel olarak, olumsuz yönde etkilemiştir. 5 Temmuz 2006’da imzalanan kısaca Ortak Vizyon Belgesi olarak adlandırılan ve tam adı TürkAmerikan Stratejik Ortaklığını İleriye Götürmek İçin Ortak Vizyon ve Yapılandırılmış Diyalog Belgesi olan metin çerçevesinde görüşmelerde bulunmak üzere ABD’ye giden Gül, hangi konularda ne görüşmüş, Türkiye adına ne elde edilmiştir sorularına yanıt vermek için henüz erken. Her sene 24 Nisan yaklaşırken Türkiye, acaba bu sene sözde Ermeni soykırımı üzerine bir yasa tasarısı yasalaşacak mı kaygısını yaşamaktadır. Ermeni sorunu TürkiyeABD ilişkilerinde pürüzlü konulardan biri olmakla birlikte en önemlisi değildir. Ama, eğer Temsilciler Meclisi bu tasarıyı yasalaştırmakta bir adım atarsa o zaman bu konu en önemli konu haline gelebilir ve gelmelidir de. Eğer bu tasarı ABD’de yasalaşırsa diğer devletlerin önünde bir engel kalmaz fakat aynı zamanda Türkiye’nin bu konuda tezini anlatıp kabul ettirme umuda da nerdeyse hiç kalmaz. ABD Temsilciler Meclisi’nin Demokrat Partili Başkanı Bayan Nancy Polesi’nin Gül ile görüşme talebini kabul etmemesi hafife alınmamalıdır. Üstelik, Ermeni lobisine karşı Yahudi lobisinin desteğini almaya çalışan Türkiye’nin bu konuda da başarılı olamadığını anlamak zor değil. Türkiye’nin taşıma suyla değirmen dönmeyeceğini anlayarak ve kendi lobisini ve lobicilik faaliyetlerini güçlendirmek için her türlü musluğu sonuna kadar açması gerektiği ortadadır. Ortak Vizyon Belgesi çerçevesinde yer almayan ama, Gül’ün görüşme ZİYARETLERİN OLASI SONUÇLARI Görüşmelerde ele alınıp alınmadığı veya ne boyutta konuşulduğu henüz netleşmeyen ama Ortak Vizyon Belgesi’nde yer alan başka konular da vardır. İran’ın nükleer programına, enerji güvenliği, kaynak ve güzergahlarına veya insan ticaretine, Yüksek Düzeyli Savunma Grubu’nun, Ekonomik Ortaklık Konseyinin, Ticaret ve Yatırım Çerçeve Anlaşması’nın işleyişine, tekstil üreticilerine ve daha başkalarına ve aynı zamanda Türkiye bütçesine katkıda bulunacak Nitelikli Sanayi Bölgeleri’nin kurulmasına, Türkiye’deki ABD şirketlerinin enerji yatırımlarına ilişkin olarak Gül’ün nasıl haberlerle döneceği bilinmiyor. Öyle görünüyor ki, Vecdi Gönül ile başlayıp Genelkurmay başkanı Orgeneral Yaşar Büyükanıt’ın gezisiyle bitecek olan ABD turları dizisi başka gelişmelerin de habercisi olabilir. Türkiye’den Irak’ta 3 yıl görev yapmak üzere 10 binden fazla asker istendiği sır değil. AKP hükümetinin danışmanlarından Ahmet Davutoğlu German Marshall Fund adlı düşünce kuruluşunda Kuzey Irak’a NATO askeri gönderilmesine Türkiye’nin karşı olduğunu söylemiş. Oysa Türk askeri için düşünülen görev yeri Kuzey Irak değil zaten. NATO veya BM’den bir karar çıkarılması durumunda TBMM’de bir başka tezkerenin daha tartışılmasına gerek kalmadan Türk askeri yeni bir maceraya itilebilir. Türkiye ABD’nin karar ve isteklerini dikkate almadan bir politika oluşturamaz ama, bu kesinlikle Türkiye’nin bu kararlara tabi, koşulsuz uyan taraf olacağı anlamına gelmez ve böyle anlayanlar varsa derhal bunu bir kez daha düşünmelidirler. Türkiye çok geniş bir yelpaze üzerine yayılmış çeşitli ağırlıkta ve öncelikte sorunlarla ilgilenmek ve bunları kendi çıkarlarına uygun olarak değerlendirmek yeteneğine ve gücüne sahip bir ülkedir. Hiç şüphe yok ki, sıradan vatandaşı ve tüm karar alma mekanizmalarıyla bir bütün olarak Türkiye uluslararası hukuka, ulusal çıkarına ve maceradan uzak durmaya bağlılık ilkeleri doğrultusunda ABD ile ilişkilerini ayarlayabilir. Başka bir deyişle, Türkiye Vizyon Belgesi’nin gerçek anlamda bir "ortağıdır", ortada kalanı olmamalıdır. SERMAYE İLİŞKİLERİ 2000’li yıllarda ABDTürkiye arasındaki ticari/parasal ilişkilerin genelinde bir artış olmuş ve ABD Türkiye’ye giriş yapan yabancı sermaye miktarının içindeki payını artırarak ilk 5 arasına girmiştir. ABD Türkiye’nin ihracatında ikinci sıraya kadar yükselmiş ve ithalatta da ilk 5 arasındaki yerini korumuştur. Türkiye’nin ABD’ye ihracatının büyük bir bölümünü sanayi ürünleri oluşturmaktaysa da burada çok önemli ve sorunlu konuya değinmek gerekir. Türkiye ABD’ye tekstil ihracatının kapısını bir türlü aralayamamakta, Türk tekstil firmaları haksız rekabetle ve kotalarla karşılaşmaktadır. Dünya Ticaret Örgütü’nün çizdiği genel kurallar tablosuna göre oluşturulan istisnalardan ve serbest ticaretin önündeki en büyük engellerden biri olarak tekstil ihracatı alanındaki kısıtlamalar sorunu aşılabilmiş değildir. Burada belirtilmeden geçilmemesi gereken noktalardan bir tanesi de Türkiye’nin son gelişmeler doğrultusunda ABD’den KKTC ile ilişkilerin rahatlatılması konusunda aldığı sözlerin henüz içinin doldurulmamış olduğudur. GÜNCEL SORUNLAR TürkiyeABD ilişkilerinde bugün çok ciddi pürüzler vardır. Üstelik Türk kamuoyu belki de her zamankinden daha hassas bir şekilde konuya yaklaşmaktadır. İlişkideki en sıkıntılı konulardan birisi Kıbrıs sorunu olmakla birlikte, Türkiye’nin çok önem verdiği Irak’ın toprak bütünlüğünün korunması, bölgede sınırlarötesi bir sorun niteliği taşıyan Kürt sorununa ilişkin ABD’nin kendi bildiğini okuyan tavrı, Kafkasya ülkeleriyle ilişkiler üzerinde ABD