Katalog

kontrol etmek ve füze saldırısını önceden fark etmektir. Rusya, Nisan 2006’de Kazakistan topraklarında SSCB döneminden kalan askeri nokta ve merkezleri için imzalanan 1995 anlaşmalarında değişiklik yaparak yeniden düzenledi. Bunların arasında SarıŞagan’ın yanı sıra ikinci askeri poligon Emba’nın durumu da vardı. Anlaşmaya göre, Emba poligonu 10 yıllığına 4,694 milyon dolara kiralandı. Rusya’nın Kazakistan hükümetine bu poligonların kullanımı için kira vermesi Sibirya’da yeni poligonların kurulmasından daha hesaplı oluyor. Afganistan’daki ABD askerleri... C S TRATEJİ 15 sonra "Gansi Üssü"nde Danimarka ve Hollanda’ya ait 15 civarında "F–16" uçağı bulunuyor. "Gansi Üssü"nün 12 hektardan 300 hektara kadar genişletildiğine dair gelen haberleri ve yapılan anlaşmanın üssün ülkedeki varlığının her 3 yılda bir uzatılabileceğine izin verdiğini göz önünde bulundurursak, ABD’nin buradaki varlığını uzun vadeli kılmak isteğini görürüz. İki askeri üssü birden kendi topraklarında barındıran Kırgızistan’a gelince, "Ruslar bize ruhen, Amerikalılar ise ekonomik olarak yakındır" ilkesine göre davranıyorlar. ABD yetkililerinden gelen bilgilere göre, Gansi"nin ABD’ye yıllık maliyeti yaklaşık 14 milyon dolardır, kira dışında her uçağın inişkalkışı için 7 milyon dolar harcanıyor. Bunun dışında son yıllarda ülkeye 500 milyon dolar yardım yapıldı ve ülkenin BİO programı çerçevesindeki faaliyetleri arttırıldı. 2001’de ABD’de gerçekleştirilen saldırılardan sonra ABD Özbekistan’da açılan "Karşi Hanabad Üssü"nde Özbekistan’la 7 Ekim 2001’de yapılan anlaşmaya göre, 10 "Black Hawk" helikopter, C–130 askeri nakliye uçaklarıyla 1500 asker bulunmaktaydı. ABD üs için yıllık 10 milyon dolar kira ödemişti ve Özbekistan Andican olaylarına kadar ABD’nin Orta Asya’daki en yakın müttefiki konumundaydı. Temmuz 2005’te Özbekistan’ın ABD’ye üssün kapatılması için 6 ay süre vermesinden sonra askerler ve uçaklar "Gansi"ye nakledildi. O dönemde ABD Tacikistan ve Türkmenistan’dan sürekli üs açma girişimlerinde bulunmuş, ancak bir sonuç alamamıştı. Ülkede üs açmasa da ABD, Afganistan harekâtında kendisine destek veren Kazakistan’la ikili anlaşmalar ve NATO çerçevesinde işbirliği yürütüyor. 220 Kazakistan askeri ABD’nin Ulusal Savunma Üniversitesi gibi seçkin okullarında askeri eğitim alıyor. Savunma Bakanlığı yetkililerine göre, 2005 yılının ortasında Kazakistan Ordusuna yapılan askeri yardım 26 milyon doları aştı. Hatta Kazakistan’ın aşamalı olarak NATO yapımı silahlarına geçmesi ve Sovyet yapımı silahların imhası için 200 milyon dolara kadar yardım vaat edildi.(6) Ayrıca ABD ülkedeki Hava Güvenlik Sisteminin modernizasyonu konusu ile ilgileniyor. Bölge ülkelerindeki askeri üsler ve diğer tesisler ve askeri konularda yapılan yardımlar, ABD ve Rusya’nın Soğuk Savaş’tan kalan askeri gücünü arttırarak nüfuzunu sürdürme isteklerinden hala vazgeçemediklerinin bir göstergesidir. Doğrudan sıcak çatışmalara varma ihtimali düşük olsa da burada önemli olan bölgedeki rekabetin yeniden kızışmasıdır. ABD, Afganistan’daki harekata destek sağlamak ve kalıcı olmak amacıyla bölge ülkelerinde askeri varlığını sürdürüyor. ABD’nin bölge ülkelerinin askeri sistemleri için de yatırımları bulunuyor. kullanabilecek. Rusya’nın Orta Asya’daki askeri varlığı, ülkelerin savunma sanayinin büyük ölçüde Rusya’ya bağlı olmasından kaynaklanıyor. Örneğin Rusya ile dünyanın en uzun kara sınırına sahip olan Kazakistan’ın bu konudaki bağımlılığı 90’lı yılların sonunda yüzde 85’di.(5) Bu nedenledir ki Kazakistan hükümeti NATO’nun Barış İçin Ortaklık (BİO) programı çerçevesinde ve ikili ilişkilerinde bu bağımlılığı kırma gayretindedir. Rusya’nın yapılan anlaşmalarda öngörülen kira bedellerini silah ve diğer askeri malzemeler ve askeri yardımlarıyla ödemesi veya silahları KGAÖ çerçevesinde Rusya’daki ülke içi fiyatlarıyla satması da Rusya’nın Orta Asya ülkelerinin kendisine bağımlı kalmasını istediğini gösteriyor. Ancak şu da önemli ki, Rusya’ya olan askeri bağımlılıktan kurtulmak isterken ABD yapımı silah ve mühimmata yöneldiğinde bu sefer Batı kontrolü altında kalacaklardır. TACİKİSTAN 1990’ların başından beri Tacikistan’da bulunan Rusya’nın 201. Motorize Piyade Birliği, Orta Asya’daki ikinci Rus askeri üssüne dönüştürüldü. 17 Ekim 2004 tarihinde Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in katıldığı törenle açılan Tacikistan Rus askeri üssü Kırgızistan "Kant"tan sonraki Rusya’nın bölgede ikinci askeri üssü oldu. Burada 7500 kişilik tümen, 3 motorize alay (92.Duşanbe’de, 148.Kulyab’ta, 191.KurganTyube’de) konuşlandırılmış durumda. Ayrıca Duşanbe’de 998. Topçu Alayı, 1098. Uçaksavar Alayı, 670. Hava Bölüğü (5 Su–25 saldırı uçağı), KurganTyube’de de "Grad" Füze sistemiyle donatılmış özel tümen yerleşik durumdadır. Bu hava birliği Duşanbe'den 20 kilometre uzaklıkta bulunan "Ayni" Havaalanı'nda konuşlu bulunuyor. Rusya’nın Tacikistan’daki diğer stratejik varlığı, 2200 metre yükseklikte dağlık bir alanda konuşlandırılmış durumda olan "Nurek" uzay izleme istasyonudur. Bu istasyon, 2–40 bin kilometre uzaklıktaki nesneleri izlemekte kullanılıyor. Kapasite ve olanak açısından "Nurek", buna benzer ABD’deki istasyonlardan daha üstün durumdadır. Rusya’ya Çin, Hindistan, Pakistan, Afganistan ve İran’a yönelik istihbarat çalışmaları yürütmesine olanak sağlıyor. İstasyonun Tacikistan’dan Rusya’ya verilmesi 2006 Kasım ayında tamamlandı, bunun karşılığında Rusya Tacikistan’ın 242 milyon dolarlık borcunu sildi ve ülkeye 5 yıl içinde 2 milyar dolar yatırım yapma sözü verdi. İstasyonun bulunduğu toprak parçası Rusya’ya sembolik bir rakam karşılığında –yıllık 30 Amerikan sentine 49 yıllığına kiraya verildi. Daha önce AfganTacik sınırının güvenliğini sağlayan Rus askerleri 2004 yılında görevlerini Tacik askerlerine devrettiler. Sınırdan askerlerin çekilmesiyle Rusya Tacikistan’a askeri yardım sözünü verdi, ayrıca sınırda Rusya Federal Güvenlik Servisine bağlı küçük bir grup bulunuyor ve Tacik askerlerine üste askeri eğitim veriliyor. ABD VE NATO ÜSLERİ Güvenlik cephesinden bakıldığında, Afganistan’daki Amerikan Harekâtı açısından Orta Asya önemli bir konuma sahiptir. Özellikle de hava sahalarının kullanılması, yakıt ikmali gibi konularda bu ülkelere gereksinim duyuluyor. Bunun yanı sıra ABD, bölgede yasadışı uyuşturucu, silah ve insan ticaretiyle mücadelede de bu ülkelerle birlikte çalışıyor. Türkiye dahil (İzmir ve Adana) birçok ülkede askeri üssü bulunan ve 11 Eylül sonrası 19 askeri üs daha açan ABD, Orta Asya bölgesinde ikili anlaşmalar ve NATO çerçevesinde faaliyet gösteriyor. 1995 yılında BİO çerçevesinde Afganistan harekâtının başlamasından itibaren Orta Asya bölgesinde ABD ve NATO askeri varlığından söz etmek mümkün. ABD’li ağırlıklı olmak üzere NATO askerleri, askeri ekipman ve askeri üsleri Özbekistan, Kırgızistan, ve Tacikistan’da konuşlandırılmaya başlanmıştı. NATO’ya üye devletlerin askerlerinin çekilmesine rağmen günümüzde buradaki ABD’li asker sayısının 1500 civarında olduğu belirtiliyor. Kırgızistan’daki "Kant Üssü"nde bulunan Amerikan "A–10" hücum uçaklarıyla Fransız "Mirage–2000" avcı uçaklarının Afganistan’ın Bagram şehrine gönderilmesinden ÖZBEKİSTAN Belirtilenin dışında Rusya, 2005 yılında Özbekistan’la imzaladığı anlaşmaya göre, ülkenin Hava Savunma Sistemini modernleştirme karşılığında ülkenin "Navoi" havaalanını Dipnotlar: 1 12.05.2004 tarihinde onaylandı, <http://www.old.mil.ru/print/releases/2004/05/1210106140. shtml> 2 Bkz:< http://www.itartass.ur.ru/pub/?id=87> 3 http://www.rol.ru/news/misc/news/05/07/08095.htm 4 Fazılbek Mustanov, Dünyanın İlk Uzay Üssü Baykonur", <http://www.turkcuturancilar.com/bozkurt1/14/bozkurt14.pdf > 5http://www.armscontrol.ru/atmtc/Kazakhstan/WTSKaz.html 6 http://zonakz.net/articles/4print.php?artid=14572