Katalog

10 Dr. Eren EROL TUSAM Ortadoğu Araştırmaları Masası 70’lı yılların ortasında petrol fiyatlarındaki ani yükseliş ve sanayi ülkeleri ile petrol üretmeyen ülkelerin petrole ihtiyacının artması sonucu, petrol üreten ülke olan Irak’ın ekonomisinde eşi görülmedik bir iyileşme yaşandı. Irak, söz konusu yıllarda petrolden elde ettiği gelirin yüzde 90’ına yakınını silahlanma programına harcadı. Bu gelişme Irak’ı nüfusuna orantılı olarak bölge ülkeleri arasında kara kuvvetleri bakımında en güçlü ülke haline getirdi. 1948, 1967 ve 1973 yıllarında patlak veren Arapİsrail savaşı sırasında Irak ordusunun oynadığı etkili rolden dolayı İsrail için önemli bir tehdit unsuru oluşturdu. 1979 yılında, Batı yanlısı İran Şahı’nın Ayetullah Humeyni önderliğindeki İran İslam Devrimi tarafından tahtan indirilmesiyle birlikte Irak, Körfez bölgesindeki en etkili güç odağı haline geldi. Bölgeye yeni sıkıntılar getirmesi kaçınılmaz… C S TRATEJİ konusunda bilgi verenler, ABD yetkililerinin düşünce tarzlarına paralel hareket ettiler. Dolayısıyla, bu inançla Irak’ı işgal etmeyi kararlaştıran ABD idaresi, maddi ve beşeri kayba uğramadan ülkeyi kontrol ederek, planladığı projeleri kolayca uygulayabileceğini düşündü. Bu bağlamda, 2003 yılının Mart ayında ülkeyi işgal etmesiyle birlikte ABD’nin Irak’ı üçe bölme projesi, Irak’ın sivil yöneticiliği görevine getirilen emekli General Jey Garner ve halefi olan Pual Bremer tarafından uygulanmaya çalışıldı. Buna dayanarak ABD, Irak’ın yeni siyasal denkleminin etnikmezhep (Sünni, Şii ve Kürt) temelleri üzerine kurulmasına özen gösterdi. Ancak ABD idaresi, bu planın pratikte uygulanabilir hale getirilmesinin sanıldığı kadar kolay olmadığını zamanla anladı. 19 Parçalanmış Irak çözüm değil IRAK’IN BÖLÜNMESİ Körfez bölgesinde ortaya çıkan bir güçlü Irak’tan kurtulma planları üzerinde çalışan İsrail ve ona sonsuz destek veren ABD, Irak’ın bölünmesi projesi üzerinde yoğunlaştılar. Çünkü Irak’ın zayıf düşmesi Körfez Bölgesi’nin parçalanması anlamına geliyor. Bu bağlamda, Irak’ı üçe bölme projesi, 1982 yılında ilk defa açık bir şekilde İsrail tarafından ortaya atıldı. Daha sonra aynı tema 1995 yılı sonlarında Dayton’da gerçekleştirilen toplantıda, Irak’ın bağımsızlığına kavuşmasından 1958 yılına dek ülkedeki iktidarı elinde tutan Haşimi Ailesi’nin bir ferdi olan dönemin Ürdün Kralı Hüseyin Bin Talal tarafından tekrar gündeme getirildi. Bill Clinton’ın ilk başkanlık döneminde de ABD Kongresi’nde Saddam’ın Irak muhalefeti tarafından devrilmesi kararı onaylandı. Böylece Irak muhalefetinin başını oluşturan Sünni kökenli Hasan ElNakip, Şii kökenli Muhammet Bahril Ulum ve Kürt asıllı olan Mesut Barzani’den oluşan bir üçlü konsey tarafından Saddam rejiminin devrilmesi ABD Kongresinde kararlaştırdı. Üçlü konseyin oluşturuluş biçimi de ABD’nin Saddam sonrası Irak’ı Sünni, Şii ve Kürt bölgelerine ayırmaya niyetli olduğunu gösteriyordu. Bu gelişmelere paralel olarak, Irak’ın bölünmesini kolaylaştıran projeler üzerinde uzun yıllar çalışmalar yapan ve ABD Savunma Bakanlığı’na bağlı olan stratejik araştırmalar merkezi Rand Corporation da 1990’lı yılların ortasında, Irak’ın üçe bölünmesi üzerinde odaklandı. Bu araştırma merkezinin düştüğü hataların tamamı Irak’taki ABD askerleri... ABD’nin federal yapıda Irak’ı üçe bölme HESAP TUTMADI girişimi bu ülkeye ve bölgeye istikrar Irak’taki siyasi ve askeri kurtulma yollarını getirmekten uzak. Bu yaklaşım, Irak’ın bazı başarısızlığından arayan ABD, bu defa Irak’ı üçe bölme açık bir şekilde ABD bölgelerinin tamamen ABD’nin kontrolünün projesini Kongresi tarafından gündeme taşıdı. Kongresi’nde oylamaya sunulan, dışına çıkmasını getirebilir. Komşuların karşı ABD petrol gelirlerinin denetim merkezinin hükümetinde kalması şartıyla çıkması kuzeydeki yapılanmanın zorluğunu Bağdat Irak’ın Şii, Sünni ve Kürt bölgeleri olarak üçe bölünmesi tasarısı 23 red ortaya koyuyor. oyuna karşı 75 oyla onaylandı. Bu bugün ABD idaresinin düştüğü hatalarla aynıydı. Bir başka ifadeyle, gerek Rand Corporation’ın Irak’la ilgili yaptığı araştırmaların esasını, gerekse ABD idaresinin Irak’a yönelik çalışmalarının temelini uzun yıllardan beri Irak dışında yaşayan Iraklı muhalif gruplardan edinilen bilgiler oluşturdu. Bu muhalif grupların amacı, Irak’ın ABD tarafından işgal edilmesi ardından ülke yönetiminin başına gelmek olduğu için, ABD yetkilileri ve akademisyenlerine, Irak’ın işgalinin kolay olduğu dahası da Irak kentlerine girecek ABD askerlerinin Iraklılar tarafından çiçeklerle karşılanacakları izlenimini empoze etmeleri kolay oldu. Çünkü külfetsiz ve kolay yöntemlerle gerçekleşen büyük projeler arayışında olan ABD yetkililerine Irak’ın işgal edilmesi tasarının baş mimarı olan Demokrat Senatör Joseph Biden, tasarının Irak’taki ABD askerlerinin çekilmesi için en sağlam yol haritası olduğunu ileri sürüyor. Ancak, bu tasarının gerçekleşmesi halinde Irak’ın güneyinde bulunan dokuz Şii ağırlıklı kent birleşir, "Güney Irak Federal Bölgesi" ortaya çıkar ve tamamen İran’ın kontrolü altında olur. Öte yandan, "Irak bölünürse biz de bölgemizde İslam Devleti’ni kurarız" diye defalarca açıklamalarda bulunan Sünni İslam Ordusu’nun aktif olduğu Irak’ın orta kesiminde bir Sünni devleti ortaya çıkar. Irak’ın kuzeyinde ise, bölge ülkelerinin karşı olduğu bir oluşum meydana gelir. Bu oluşumların yol açacağı gelişmeler sadece Irak için değil tüm bölge için ciddi bir kaosu beraberinde getirir. Bazı ABD’li yetkililer, Irak’ın bölgelere ayrılmasının ülkede patlak veren etnikmezhep çatışmalarını sona erdirecek en ideal çözüm olduğunu ileri sürüyorlar. Ancak, Irak’taki gelişmeler bu çözümün Irak gerçekleriyle uzaktan yakından alakası olmadığını gösterdi. Bir başka deyişle, tamamen Sünni olan Ramadi kenti ve Irak’ın güneyinde yer alan Şii ağırlıklı dokuz şehirde ortaya çıkan çatışmalar, ABD’nin ileri sürdüğü gerekçenin doğru olmadığını gösterdi. Dolayısıyla Irak’taki çatışmaların giderilmesi, Irak’ı parçalara bölmekle değil, Iraklıların iradesine tercüman olacak bir yönetimin ülke başına gelmesiyle sağlanacaktır.