Katalog

10 Dr. Nejat TARAKÇI İzmir Ekonomi Ünv. UAİ Bölümü [email protected] BD’nin yeni Irak stratejisi 11 Ocak 2007’de açıklandı. Baker raporuna rağmen taarruzi askeri stratejiye devam kararı alındı. Irak harekatının başlangıcından bu yana yaklaşık dört yıl geçmesine rağmen ABD, politik ve ekonomik hedeflerine ulaşamadı. Bu makalede dört yıllık başarısızlığın ve zorunlu yeni stratejinin nedenleri tartışılacaktır. Yeni ABD stratejisinin olası bölgesel yansımaları… C S TRATEJİ kısas uygulaması, namus ve iffet kavramlarının yeterince değerlendirilemediği anlaşılmaktadır. Nitekim, 1 Mayıs 2003’ te harekatın resmen sona erdiğinin açıklanmasından sonra, Saddam yanlılarının aranması ve yakalanması operasyonlarında televizyonlara da yansıyan, gece evlerin yatak odalarına girilmesi, kadın çocuk ve diğer aile fertlerinin gözü önünde aile reislerinin tekmelenmesi, aşağılanması olayları bu gidişatın ateşleyicisi olmuştur. Hem bu muameleye maruz kalanlar ve akrabaları, hem de bunları seyreden Irak halkının ABD’nin ülkesine demokrasi ve barış getireceğine artık bir daha inanmasının mümkün olamayacağı, ABD yetkililerince gözden kaçırılmıştır. Aynı uygulamalara pervasızca devam edilmiş, başlangıçtaki basit şiddet ve aşağılama olayları, Ebu Garip Cezaevindeki olaylarla dünyaya yayılan bir nefret dalgasına dönüşmüştür. Ne yapılırsa yapılsın, baskı ve korku ile bir takım uygulamalar kabul ettirilebilirse de, artık, ABD’nin Irak halkının hiç bir kesiminde müteakip uygulamalarının iyi niyetli olduğuna dair bir kanaat oluşturmasına imkan bulunmadığı düşünülmektedir. Irak’taki ABD uygulamalarının yanlışlığı en yakın müttefiki olan İngiliz ordusunda görevli Tuğgeneral Nigel Aylwin Foster tarafından ABD Kara Kuvvetlerinin yayın organı Military Review dergisinde yayınlanmıştır. Bu makalede General Foster; ABD’nin uygulamalarının, halkı koalisyondan uzaklaştırdığını ve sorunların yaşanmasına yol açtığını, askerin son derece ciddi bir cehaletle olaylara yaklaştığını, yaptıklarının doğru olduğuna inandırıldığını ve kötü yönetildiğini, ABD askerinin bulunduğu toprakların kültürüne karşı hassasiyet göstermemesinin ve hatta bunu kurumsal bir ırkçılığa dönüştürmesinin Irak’taki direnişin ateşleyicilerinden olduğunu ifade etmiştir. Başta ABD Başkanı Bush, Savunma Bakanı ve bütün yetkililer Ebu Garip hapisanesindeki olayları kınamışlar ve sorumluların cezalandıracaklarını söylemişlerdir. Bu örnek, ordunun yaptığı kontrolsuz uygulamaların politikacıları ve ülkelerini ne hale soktuğunun en çarpıcı ve acı bir örneğini oluşturmakta ve "Bir milletin şerefi cephedeki askerin sırtındadır " özdeyişini doğrulamaktadır. ABD hatalı strateji ve uygulamaları ile sadece Irak’ın değil tüm Ortadoğu’nun daha da istikrarsızlaşmasına neden olmuştur. Bugün gelinen aşamada, ABD’nin Irak’tan çekilmesi halinde sadece politik ve ekonomik hedeflerinden olmak bir yana, bölgedeki kuvvet dengeleri daha da bozulacak ve ABD’nin yeniden müdahelesini gerektirecek durumlar doğabilecektir. ABD’nin Irak’ta kalma nedenlerini oluşturan faktörler şöyle sıralanabilir. A JEOSTRATEJİK KONTROL İstikrarsızlık Irak dışına taşabilir İşgal planının öngürülen (18 ay) sürede bitirilememesi ve direnişin giderek artması ve genişlemesi nedeniyle kuvvet zafiyeti içine giren ABD ordusu, Irak’ta jeostratejik kontrolu kaybetmiştir. Özellikle başkent Bağdat ve civarındaki bu zafiyet hem Irak hükümetinin politik gücünü ortadan kaldırmakta hem de nüfus yoğunluğunun yüksek olduğu bu bölgede yaşamı olumsuz etkilemektedir. Her iki oluşum da Irak halkı üzerinde zorunlu olarak direnişe destek psikolojisi yaratmaktadır. ABD Ordusu bu gün tamamen belirli ücret karşılığında sözleşmeli olarak çalışan subay astsubay ve erlerden oluşmaktadır. Erlerin büyük çoğunluğunun ekonomik sıkıntılar veya ailevi nedenlerle orduya katıldığı ve temel eğitim düzeylerinin çok yüksek olmadığı açık kaynaklardan bilinmektedir. Yazar Jeffry E. Garten ABD’deki eğitim konusunda şunları yazmaktadır: ABD’deki kolejler ve üniversiteler hala dünya çapında büyük ilgi görürken, yüksek okulları bitirmeden terk edenlerin oranı yüzde 25’e yaklaşıyor (siyahlar ve İspanyollar arasında daha fazla). Bu kişiler hiç bir mesleki eğitim görmüyorlar. Okulu terk edenlerin yüzde 50’si işsiz ya da sosyal yardım görüyor. Bunlardan 17 yaşındaki Amerikalıların yüzde 13’ nün okuyamadığı, yazamadığı, toplama çıkarma bilmediği anlaşılmıştır. Yetişkin nüfus içinde fonksiyonel cehalet daha yüksektir. Günümüzde 5 Amerikalı çocuktan biri yoksulluk içinde yaşamaktadır. ABD ordusunun 2005 yılında, Irak ve Afganistan’daki birliklerini yenilemek için, 101 bin 200 yeni personele ihtiyaç duyduğu açıklanmıştı. Bunun anlamı ordudaki 7.500 askere alma memurunun her ay en az iki kişiyi oduya girmek için ikna etmesini gerektiğiydi. Ordu asker alma hedeflerinde son 5 yıldan bu yana ilk defa 2004 yılında aksama başlamıştır. Deniz piyade alımlarındaki hedeflerde de ilk defa Ocak 2005’te aksama meydana gelmiştir. Irak Savaşı nedeniyle, orduya girme konusunda yaşanan isteksizlik, askerliğe kabul kriterlerinde de gevşemeye neden olmuştır. 1998’den bu yana ilk defa standartlar düşürülerek askere alım yaşı 39’a çıkarılırken, lise diploması olmayan binlerce kişinin orduya alınmasına da başlanmıştır. Irak savaşının hukuki altyapı eksikliği, İngiltere dışında Irak savaşına politik ve askeri destek veren ülkeleri başlangıçta çok sınırlı sayıda tuttu. Daha sonra savaşın içinde yaşananlar ise destek vermeyen ülkelerin ne kadar haklı olduğunu ispatlarken, destek veren ülkelerin önemli bir kısmı da pişmanlık duydular. İşte olumsuz uygulamalardan sadece basına yansıyan bir kısmı: Harekatın sona ermesinden bir yıl sonra Irak’ta Felluce bölgesinde, kontol altına alınamayan olaylar sonrasında, bölgede 24 saatten fazla süren bir bombardıman gerçekleştirmiştir. Aynı ateş gücüne Necef’teki hedeflere karşı 1415 Mayıs 2004 günleri de başvurulmuştur. Daha sonra Türkmen bölgesi Telafer’deki kontrolsuz güç kullanımı, Ebu Garip hapishanesindeki insanlık dışı uygulamalar bunları takip etmiştir. İşgal edilen bir ülkede barışı yeniden kurmanın tek ve en önemli şartı halkın güveninin İşgal planının öngörüldüğü gibi 18 ayda bitirilememesi ve direnişin giderek artması ile kuvvet zafiyeti içine giren ABD ordusu, Irak’ta jeostratejik kontrolü yitirdi. Özellikle başkent Bağdat ve çevresindeki bu zafiyet, Irak hükümetinin politik gücünü ortadan kaldırırken, direnişe de destek psikolojisi yaratıyor. kazanılmasıdır. ABD’nin taarruzi doktrini çerçevesinde harekatın başlangıcında uygulanan ağır bombardıman, Irak’taki su, elektrik, ulaşım, barınma gibi alt yapıyı büyük oranda kullanılamaz hale getirmiş, harekatın başlamasından bu yana dört yılı aşkın bir zaman geçmesine rağmen halkın fiziki ihtiyaçları hala tam anlamıyla karşılanamamıştır. Bu yetersizlik işgale karşı ilk tepkilerin ateşleyicisi olmuştur. Irak harekatı, ABD tarihinde Müslüman bir ülkeye karşı yapılan ilk işgal harekatıdır. Harekat öncesi şüphesiz ülkenin, sosyokültürel, demografik, dini, etnik, coğrafi analizleri detaylı olarak yapılmıştır. Yalnız bu analizlerde, Irak halkının tarihsel, dini, yaşam kültürü ve aile yapısından kaynaklanan çok ince ancak çok önemli bazı bilgilerin gözden kaçırıldığı tahmin edilmektedir. Bunlardan, aile içindeki erkeğin konumu, evin, ailenin, kadının ve kızların mahremiyeti, Musevilik ve Hristiyanlık’ta olduğu gibi İslamiyetteki Gates’in Ortadoğu ziyareti... BÖLGESEL GÜVENLİK Irak’ta 1920’de Kral olarak ilan edilen Mekke Emiri’nin oğlu Faysal’dan bu yana, yani 86 yıldır Sünni kökenli bir idare mevcuttur. Çoğunluğu Şii olan Irak’taki bu mezhebe dayalı yönetim, bir yandan Sünni Suudi Arabistan ve diğer Körfez ülkelerinin güvenliği için bir sigorta fonksiyonu yaparken, diğer yandan çoğunluğu Sünni olan Suriye’nin Şii yönetimine ve İran’a karşı da politik bir denge sağlamaktaydı. Saddam’ın devrilmesi ve Şii çoğunluğa dayalı bir yönetimin iş başına geçmesi, Ortadoğu’daki 86 yıllık bu mezhebe dayalı politik dengeyi tam merkezden bölmüştür. ENERJİ GÜVENLİĞİ ABD, Irak’taki varlığı ile İran hariç tüm Ortadoğudaki petrol kaynaklarını kontrol edebilecek jeostratejik bir pozisyon kazanmıştır. ABD, Vietnam’da komünist ideolojiye karşı nüfuz mücadelesi verdi. Vietnam’ın, stratejik önemi dışında, ABD’nin yaptığı masrafları karşılayacak kaynakları yoktu. Irak’ta ise