Katalog

14 (AB) üye ülkeler ise en uygun hat olarak BaküSupsa’nın üzerinde durmaktaydılar. Uzun süre bu üç hat arasında kesin bir karar verilememesinin nedenlerinden birisi de, alternatif boru hatlarının hiç birinin problemsiz olmamasıdır. Ekim 1995’te BaküNovorossiysk hattı erken petrol boru hattı olarak seçildikten sonra, Rusya bu hattın ana ihraç boru hattı olması için büyük çaba gösterdi. Rusya Bakü ile Novorossiysk limanı arasında zaten bir boru hattı olduğunu ve ayrıca bu hattın hem ucuz hem de hızlı bir biçimde gerçekleştirilebilecek tek alternatif olduğunu sürekli savundu. Rusya, Mart 1996’da Kazakistan’ın Tengiz sahasından bir boru hattının Novorossiysk’e ulaştırılabileceğini ilan ettiğinde daha da güçlenmişti. 1440 kilometre uzunluğundaki 2,2 milyar dolar maliyetli bu hatla her yıl 67 milyon ton Kazakistan petrolünün Novorossiysk’e taşınması öngörülmüştü. Bu hattın yapılmasının ardından Rusya Azerbaycan yönetimine ve konsorsiyum üyelerine baskısını artırarak, Azerbaycan petrollerinin de BaküNovorossiysk hattıyla taşınmasını istemekteydi. Ama, bu hattın AİBH olması konusuna Azerbaycan yönetimi başta olmak üzere ABD, AB devletleri, Türkiye ve Gürcistan karşı çıkmaktaydılar. Neden olarak dört tez öne sürülüyordu: ? Birincisi, yıllık beş milyon petrol taşıma kapasitesi olan bu hattın, 15 milyon maksimum taşıma kapasitesine ulaşması için yapılacak yatırım miktarı BaküCeyhan’ın maliyetini geçiyordu. ? İkincisi, BaküNovorossiysk hattı sırasıyla, Müslüman Kuzey Kafkas halklarının özerk cumhuriyetler halinde yaşadıkları istikrarsızlık potansiyeli yüksek topraklardan geçiyordu. Bu nedenle boru hattı Ekim 1995’te açıldığı tarihten itibaren bir ay içinde tam üç kez kapanmıştı. Bu hattı en çok zora sokan etkenlerden biri ise Çeçenistan Savaşı’nın 1999’da yeniden alevlenmesidir. ? Üçüncüsü, eğer Hazar petrolleri tümüyle Karadeniz’e çıkarılacaksa, bu hattın 70 milyon ton petrolü taşıması sorunu bir yana, bu kadar petrolün İstanbul ve Çanakkale Boğazlarından geçmesi de mümkün değildi. Bunun için de, Türkiye, Kazakistan ve Azerbaycan petrollerinin Karadeniz’e getirilmesi planına ilişkin ciddi uyarılarda bulunmuştu. Hatta, Türkiye bununla da kalmayıp, Boğazlar mevzuatında yeni düzenlemeler kabul ederek 1994 yılında uygulamaya koydu. Rusya, 1936 Montrö Antlaşması’nı ileri sürerek bu düzenlemelere karşı çıktı. Türkiye ise Montrö Antlaşması’ndan günümüze 62 yıl geçtiğini, bu süre içerisinde Boğaz trafiğinin oldukça artığını, bu nedenle Boğazların kontrol ve düzenleme altına alınmasının şart olduğu kozunu masaya getirdi. ? Dördüncüsü, diğer Orta Asya Türk Devletleri gibi Azerbaycan’ın da siyasi ve ekonomik yönden tamamen bağımsız olmak ve Rusya’nın gölgesinden çıkması için büyük gayret göstermesi ileri sürülüyor. Azerbaycan, petrolünün tamamen Novorossiysk hattı ile taşınması ile enerji kaynaklarının kaderini Rusya’nın eline bırakmak istememektedir. C S TRATEJİ hattın sorunlu Gürcistan’ın tüm sorunlu bölgelerinden geçiyor olmasının olumsuz etkileri ilerleyen dönemlerde hissedilebilme ihtimali yüksekti. Bu üç güzergah arasında doğal olarak en gerçekçi görüneni BaküCeyhan güzergahı olmuştu. BaküCeyhan hattına başlangıçtaki itirazların iki temel nedeni vardı. Bunlardan birincisi, Rusya’nın devamlı ön plana çıkardığı BaküCeyhan hattının Türkiye’den geçecek olan coğrafyalarda PKK (KADEK/KONGRAGEL) terör örgütünden kaynaklanan tehditlerdi. Bu sorun günümüzde tam olarak olmasa bile büyük ölçüde ortadan kaldırılmış durumdadır. İkincisi ise, AIOC’e pay sahibi olan büyük petrol şirketlerinin ısrarla üzerinde durduğu BaküCeyhan hattının diğer iki hatta oranla daha pahalıya mal olması konusudur. Bu konuda ortaya bazen çok abartılmış rakamlar da konmaktaydı. Maliyetle ilgili tereddütler, özellikle hattın Türkiye kısmının yapımına ilişkin oluyordu. BTC Türk yetkililer hatta protokollerinden ilişkin önemli biri imzalanıyor... anlaşmanın imzalandığı AGİT İstanbul zirvesi öncesinde yapılan görüşmeler ve varılan mutabakatlarla, hattın Türkiye’den geçecek olan kısmının öngörülen maliyeti aşması halinde aradaki farkı kendisinin üstleneceğini garanti ettiler. Bu şekilde, ikinci tereddüt de ortadan kaldırıldı. Uzunluk: 1776 kilometre. 440 kilometrelik bölümü Azerbaycan’dan, 260 kilometresi ÜRKİYE Gürcistan’dan ve 1076 kilometrelik bölümü ise İÇİN ANLAMI Türkiye topraklarından geçiyor. Mevcut kapasite: Yıllık 50 milyon ton Tüm bunlara karşın, Artırılarak ulaşabilecek kapasite: Yıllık 75 BaküCeyhan milyon ton. Hattın dolması için gerekli miktar: 10 güzergahında karar milyon ton kılınması için Ceyhan’daki Haydar Aliyev Deniz ABD’de eski Sovyet teye Terminali’nde her biri 1 milyon varil kapasi coğrafyasını ve uyor sahip olan 7 adet depolama tankı bulun Rusya’nın arka üpe metrek n milyo bunların toplam kapasitesi de 1 bahçesi olarak gören karşılık geliyor. Ceyhan Limanı’ndaki iskele aynı Dışişleri Bakan anda iki geminin yüklenebileceği şekilde tasarYardımcısı Strobe landı. Yükleme kolları ve uçucu karbonların Talbott’un toplanması kolları, iskelenin her iki tarafına sağlı tutumunun değişerek sollu konuşlandırılmış durumda. ABD’nin bu sürece % Konsorsiyumdaki ortaklar: BP (İngiltere) desteği, Türkiye ve ) (ABD l 30,1, SOCAR (Azerbaycan) % 25, Unoca Azerbaycan 6,53, % TPAO % 8,9, Statoil (Norveç) % 8,71, yönetimlerinin Eni (İtalya) % 5, TotalFinaElf (Fransa) % 5, kararlılığı büyük rol Itochu (Japonya) % 3,4, Inpex (Japonya) % 2,5, oynadı. AİBH ConocoPhilips (ABD) % 2,5 ve DeltaHess konusunda son (ABD) % 2,36. kararların alındığı BTC yalnızca Azerbaycan petrollerinin yönünü değil, Hazar havzasının petrollerinin izleyeceği yol için de ciddi bir alternatif oluşturuyor. Kazakistan’ın petrolünün bir kısmını bu hattan taşıma isteği bunun ilk işaretlerini veriyor. Teknik Bilgiler T ÇEKİNCELERİN AŞILMASI AB’ye üye ülkeler ise en çok BaküSupsa hattının üzerinde durdu. Bunun da nedenleri şöyle sıralanabilir: a) BaküTiflisCeyhan hattının tam anlamıyla gerçekleşmesi durumunda Türkiye bölgede çok güçlü bir duruma gelecek ve bu Batılı güçler tarafından çok da arzulanır bir durum değildir; b) BaküNovorossiysk’in tercih edilmesi durumunda bölgedeki petrol ve doğal gaz ihracatı Rusya’nın tekelinde kalacaktır. Halbuki, Batılı güçlerin temel amaçlarından birisi de bölgedeki doğal kaynakların uluslararası piyasalara ulaşımının hem tek bir devletin kontrolü altında olmaması, hem de bölgenin Rusya’ya bağımlılığının mümkün olduğu kadar azaltılmasıdır. Ama, BaküNovorossiysk hattında olduğu gibi, BaküSupsa hattı da sorunsuz değildi. Öncelikle, bu hattın kapasitesi artırılarak en fazla yılda 15 milyon tona yükselebiliyordu. Bunun da Azerbaycan petrolünü taşıması mümkün değil. Ayrıca, en ucuza mal olacak hat (1,5 miyar dolar) olarak gösterilen BaküSupsa hattına 15 milyon tona ulaşması için yapılacak ek yatırım neredeyse, BaküCeyhan’a harcanacak olan miktara denk gelmekteydi. İkinci olarak, petrolün Karadeniz’e çıkarılması ile iş bitmiyordu. Zira, BaküNovorossiysk hattı için dile getirilen Boğazların aşırı kapasitesi sorunu BaküSupsa hattı için de geçerlidir. Üçüncü olarak, bu dönemde Türkiye ile Azerbaycan arasındaki yoğun ziyaret trafiği, BP ve diğer şirketlerin ekonomik gerekçeler ileri sürerek karşı koymalarını yendi ve BaküCeyhan’ın Gürcistan üzerinden, yani BTC olarak gerçekleştirilmesi kararlaştırıldı. BTC kararının alınmasıyla; Türkiye’nin Gürcistan ve Azerbaycan ile ortaklığı, bu güzergah üzerinden Türkistan bölgesiyle kuracağı iletişim, Türkiye’nin dünya enerji ulaşımı açısından önemini her geçen gün artırması ve böylece kendi güvenliğini, başkaları içinde önemli hale getirmesi konularında önemli bir aşama başlamış oldu. Bu aşama, Türkiye’nin projeden elde edeceği yıllık yaklaşık 300 milyon dolarlık geliri bile gölgede bırakacak kadar önemliydi.