Katalog

12 C S PROJELER TRATEJİ Hazar petrolünün Akdeniz’e ulaştıran Yüzyılın enerji projesi Araz ASLANLI TUSAM Kafkasya Araştırmaları Masası Temmuz 2006’da, BaküTiflisCeyhan (BTC) Ana İhraç Boru Hattı’nın (AİBH) son durağı olan Ceyhan’daki Haydar Aliyev Petrol Terminali’nin resmi açılış töreni gerçekleştirilecek. Törene, ABD Başkanı George Bush, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Azerbaycan Devlet başkanı İlham Aliyev ile Gürcistan Devlet Başkanı Mihail Saakaşvili’nin de aralarında bulunduğu 15 devlet başkanı, aralarında İngiltere Başbakanı Tony Blair’in de bulunduğu yaklaşık 30 başbakan, 50’ye yakın enerji ve dışişleri bakanı davet edildi. Ceyhan’daki törenin bir gün öncesinde, 12 Temmuz 2006’da ise, İstanbul Çırağan Sarayı’nda Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer'in ev sahipliğinde, konuklara yönelik 800 kişilik bir akşam yemeği verilecek. 13 Temmuz’da devlet başkanları özel uçaklarıyla Adana İncirlik Hava Üssü’ne inerek, buradan törenin yapılacağı Ceyhan’a zırhlı araçlarla geçecekler. Diğer konuklar altı uçakla, Adana Şakirpaşa Havaalanı’na inip, buradan otobüslerle Ceyhan’a taşınacaklar. Açılış töreninde Cumhurbaşkanı Sezer’in, Başbakan Erdoğan’ın ve Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev’in konuşma yapması bekleniyor. Ceyhan’daki açılışın Türkiye tarihinin en büyük töreni olacağını anımsatmakta da yarar var. Peki, BTC nasıl ortaya çıktı, BTC’ye ilişkin hangi gelişmeler yaşandı? 13 Azerbaycan’ın bağımsızlığının ardındın petrolünün Türkiye üzerinden Batı pazarlarına ulaştırılmasının yalnızca ekonomik değil, siyasi anlamı da bulunuyordu. Zorlu süreçten sonra proje tamamlandı. SOVYETLER SONRASI YENİ Sovyetler Birliği’nin dağılması ve Soğuk Savaş’ın sona ermesi, güç merkezleri arasındaki dengenin tek taraflı olarak bozulması, eski Sovyet coğrafyasındaki enerji kaynaklarının yeniden paylaşımı sorununu gündeme getirdi. Bu paylaşımın, önemli petrol kaynaklarını denetleme yetisine sahip olan taraflara, 21. yüzyılda büyük küresel güç olma imkanını da sağlayacağı açıktı. Hazar Bölgesi’ne ilişkin gündeme gelen konulardan birisi, doğal kaynakların üretimi olduysa da, en az onun kadar önemli bir diğer konu da üretilecek doğal kaynakların uluslararası piyasalara ulaştırılması oldu. Bölgenin o sıralardaki boru hattı sistemi Sovyetler Birliği zamanında inşa edilmiş olup, günümüz petrol üretimini günümüz ihracat merkezlerine taşıyacak şekilde tasarlanmamış, temelde iç piyasa ve komünist Doğu Avrupa’nın beslenmesi hedeflenmişti. Fakat yeni dönemle birlikte, bölgedeki doğal kaynakların kimler tarafından üretileceği ve uluslararası piyasalara hangi yollarla ulaştırılacağı konularına ilişkin mücadelenin başlamasıyla birlikte, yeni boru hatlarının gerçekleştirilmesi kaçınılmaz bir ihtiyaç oldu. 1991’de bağımsızlığına kavuşan Azerbaycan, doğal kaynaklarını üretmek ve uluslararası piyasalara ulaştırmak için kendine özgü politikalar geliştirmeye başladı. Konuya ilişkin ilk ciddi adımları atan dönemin Azerbaycan Devlet Başkanı Ebülfez Elçibey, Cumhurbaşkanı Turgut Özal ile gerçekleştirdiği görüşmelerde Azerbaycan petrollerinin üretiminde Türkiye’ye ciddi pay vermeyi ve üretilecek olan petrolü uluslararası piyasalara Türkiye üzerinden nakletmeyi düşündüğünü aktardı. Boru hatlarına ilişkin ilk adım ise 9 Mart 1993’te Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi olan SOCAR ve TPAO’nun Azerbaycan petrollerinin BaküCeyhan boru hattıyla taşınması konusunda anlaşma imzalamasıyla atıldı. Ama bu hattın AİBH olarak kararlaştırılmasının pek de kolay bir süreç olmadığı sonraki dönemlerde görüldü. Haziran 1993’te dönemin Elçibey yönetimine karşı gerçekleştirilen darbe girişimi, konuya ilişkin ilk çalışmaların yarım kalmasına neden oldu. İktidara Haydar Aliyev geldikten sonra ilk olarak ülkede istikrarın sağlanması hedeflendi, ardından Azerbaycan petrollerinin üretimine ilişkin "Asrın Anlaşması" imzalandı, üçüncü aşamada ise Azerbaycan petrollerinin uluslararası piyasalara ulaştırılması konusundaki kararların alınması ve uygulanması süreci yaşandı. BTC hattı döşenirken... SEÇENEKLER VE BTC SÜRECİ Azerbaycan petrollerinin dünya gündemine girdiği günlerde, petrolün taşınması için 78 güzergahın gündeme gelmesine karşın bunlardan ilk başta yalnızca beş tanesi resmi olarak görüşülmüştü: 1Kuzey hattı: BaküNovorossiysk; 2Batı hattı: BaküSupsa; 3Güney hattı: Baküİran; 4Doğu hattı: Afganistan ve Pakistan üzerinden geçen hat; 5GüneyBatı hattı: BaküCeyhan. Bunlardan ikisi Baküİran ve BaküPakistan hatları gündeme geldikleri ilk günden itibaren tepki topladılar. Baküİran hattı ile Azerbaycan petrolünün İran üzerinden Basra Körfezi’ne ve oradan da tankerlerle dünya piyasalarına sevki önerisine neredeyse tüm güçler karşı çıktı. Özellikle Amerika, İran’a böyle bir koz verilmesinden oldukça endişe duydu. BaküPakistan hattının ise Afganistan’dan geçecek olan kısmının güvenlik sorunları taşıması nedeniyle bu iki hattın gerçekleşme