Katalog

10 Irak hükümetinin programı, ülkenin toprak bütünlüğü ve siyasi birliğini tehlikeye sokuyor... C S TRATEJİ Şii ve Kürt çıkarları ön planda Bahadır Selim DİLEK Araştırmacı I rak’ta yeni kurulan hükümetin programında, Şiiler ve Kürt grupların çıkarları ön planda tutuldu. Türkiye’nin Irak’ın toprak bütünlüğü ve siyasi birliği ile Kerkük konusundaki hassasiyeti ise dikkate alınmadı. Kerkük konusunda Kürtlerin talepleri hükümet programında ayrıntılı olarak yer bulurken, federatif yapının güçlendirilmesi öngörüldü. Program, komşu ülkelerin Irak’ın içişlerine karışmamasını da isteyip, Türkiye’ye özellikle Kerkük ve PKK konularında Ankara’nın çok hoşuna gitmeyen mesaj göndermiş oldu. görev süresi, Irak hükümetinin isteği veya kararın kabulünün üzerinden 12 ay geçtikten sonra gözden geçirilecek. Saddam Hüseyin politikalarının ortadan kaldırılması hükümetin hedefleri arasında. 7. maddede, "Tek başına karar alma, diktatörlük, baskı uygulama, sindirme, mezhepçilik ve şövenistliğin her çeşit ve şeklinin yasaklanması" isteniyor. Ancak Irak’ın genel siyasi yapısı liderlik üzerine kurulduğundan, bu maddenin uygulamada çok fazla şans bulması zor görünüyor. KERKÜK Hükümet programının 12 ve 13. maddeleri, kapsamlı bir kalkınma ve imar planı hazırlanmasını öngörüyor. Savaşta yıkılmış ULUSAL BİRLİK HÜKÜMETİ Program bir ulusal birlik hükümetinin kurulmasını öngörüyor. Ancak, 2. maddenin ilk paragrafında seçim sonuçlarına atıf yaparak, sandıktan çıkan oyların da dikkate alınacağı imasında bulunuyor. Bu da her kesimin temsil edileceği bir hükümet yerine, oy oranının dikkate alınmasını isteyen bir yaklaşımı ortaya çıkarıyor. Türkmenler ile Hıristiyanlara verilen birer bakanlık da bu yaklaşımın en önemli göstergesi. Kaldı ki, bu noktada, Türkmenlerin siyasi kadrolarından değil de, Şii listesinden bağımsız aday olarak parlamentoya girmiş bir ismin bakan yapılması da dikkat çekici. Hükümet programının 4. maddesi, teröre karşı kararlılık gösterisi niteliğinde. Ancak, bu maddede, PKK’ye yönelik bir atıf olmaması gözden kaçmıyor. Başkalarının kafir addedilmesinin reddedilmesini de isteyen 4. madde, terörle mücadele yasalarının etkin biçimde ve yargı yoluyla uygulanmasını öngörüyor. Bu madde bir taraftan hukuk devleti mantığını yerleştirme çabasını ortaya koyarken, diğer yandan da "terörle mücadele" adı altında silahlı milislerin varlığını devam ettirme girişimlerini açığa çıkarmayı hedefliyor. Ancak peşmerge güçleri, yasal olarak zemin buldukları için, bu maddenin sözkonusu imasının kapsamı alanına girmediklerini düşünüyorlar. Hükümet, programının 4. maddesinde ise, "Irak’ın egemenliğini korumak, Talabani bağımsızlığını ve bütünlüğünü pekiştirmek için çaba harcamak, çok uluslu güçlerin Irak’ta bulunmaları konusunu Güvenlik Konseyi’nin 1546 no’lu kararı doğrultusunda görmek, Irak Silahlı Kuvvetleri’nin anayasa çerçevesinde yapılandırma planlarına hız vermek, bu yapılanmanın mesleki ve ulusa bağlılık temelleri üzerinde inşa etmek, güvenlikle ilgili sorumluluk ve yetkilerin Iraklı ordu, polis ve güvenlik güçlerine devredilmesine hız vermek, Irak silahlı güçlerinin güvenlik konularını eksiksiz şekilde ele alıp, çok uluslu güçlerin belirli bir zaman dilimi içerisinde görevlerini tamamlaması ve ülkelerine geri dönmesi konusunda Irak ve çok uluslu güçlerle işbirliği yapma ilkesi üzerinde durulması"nı öngörüyor. Güvenlik Konseyi’nin 8 Haziran 2004 tarihli 1546 sayılı karar uyarınca, 16 Ekim 2003 tarih 1511 sayılı kararla kurulan Irak’taki işgalci güçlerin Irak’ta seçimle işbaşına gelen ilk ‘normal hükümet’ göreve başladı. TÜRKİYE’YE ÖNLEM MADDESİ ‘Ulusal birlik’ 19 madde ise Türkiye’nin hem PKK’ye hükümeti olarak ilişkin sıcak takip isteminin hem de Kerkük hassasiyetlerinin sunulmasına karşın konusundaki karşılanmasının önünü keser nitelikte. 19. komşu ülkelerin Irak’ın iç işlerine federal sistemi temel madde, karışmamasını istiyor. Türkiye açısından belki de en kritik konu 21. maddede ele alan politikalar alınıyor. "Hükümet, Geçici Dönem için Devleti Yönetim Yasasının 58. gözlerden kaçmıyor. Irak maddesine dayanan anayasanın 140. uygulamakla yükümlüdür. Bu PKK’nin takibi ve maddesini bağlamda adı geçen 58. maddenin tüm fıkraları uygulamaya konacaktır. Bu Kerkük’ün nüfus maddenin uygulanması Kerkük ve ihtilaflı normalleştirme, sayım ve yapısının değiştirilmesi bölgelerde; referandum olarak üç aşamalıdır. Hükümet, 29 Mart 2007 tarihinde bitmek üzere konusunda Kürt Kerkük’e önceden bağlı olan ilçe ve nahiyelerin iade edilmesi dahil grupların avantaj normalleştirme uygulamaları için gereken adımları atar. Sayım 31 Temmuz 2007 sağladığı tarihinde başlar ve son aşama olarak referandum 15 Kasım 2007 tarihinde gözlemleniyor. tamamlanır" ifadeleriyle düzenlenen bir ülke için bu normal gibi görünse de, İmar Bakanlığı’na Kürt kontejanından bir ismin atanmış olması, özellikle Kerkük’e yönelik Kürt göçünün alt yapısını hazırlar nitelikte. Bütün imar, arsa ve arazi tahsisi konularının Kürt kökenli bakandan onay alacak olması, Kerkük gibi bir bölgenin yapısını Kürt gruplar lehine kolayca değiştirebilecek. 15. maddede petrol gelirlerinin dağılımı düzenleniyor. Bu madde, vilayetlerin haklarını garantiye alacak yasaların çıkarılmasını öngörüyor. Yani, Kürt vilayetleri çıkarılacak yasaya dayanarak, Irak’ın petrol gelirlerinde daha fazla hak iddia edebilecek. Türkiye, Irak’ın yer altı kaynaklarının tüm Irak halkı arasında eşit paylaştırılmasını istiyordu. Ancak, ortaya çıkan düzenleme, Kürtlerin talebini ön plana çıkarıyor. Aynı şekilde, Şii ağırlıklı vilayetlerin hakkı da çıkacak bu yasa çerçevesinde garantiye Kerkük konusuna ilişkin ortaya konan bu takvim, Ankara için oldukça önemli bir rahatsızlık unsuru. Türkiye, Kerkük’ün özel statüde olmasını istiyor ve istemini de hemen her platformda hem Iraklı hem de ABD’li yetkililerin önüne koyuyor. Böylesine kesin takvimin öngörülmüş olması ise Ankara’nın şimdiye kadar izlediği Irak politikasının çok da fazla sonuç vermemiş olduğunu ortaya koyuyor. Ülkenin yönetiminde sorumluluk ve yetkilerin dağıtımında devlet daireleri, ordu, polis, emniyet güçleri ve elçiliklerde memur atamasında denge sağlama ve yeterlilik ilkelerinin uygulanmasını isteyen yeni hükümet, programında harcamaların kontrolünü, idari ve mali yolsuzlukların giderilmesi için etkin mekanizmaların tesis edilmesini, bu bağlamdaki anayasal maddelerin faaliyete geçirilmesi ve bu hususlara bağlı olacağının taahhüt edilmesini öngörüyor. Ancak, ülkenin genel durumu göz önüne alınınca uygulamada neler olacağı kestirilemiyor. alınmış olacak. Bir taraftan vilayetleri merkeze bağlama yönünde bir zamk görevi yapacak olan bu yaklaşım, orta ve uzun vadede vilayetlerin ekonomik olarak Bağdat’tan kopabilme gücünü elde etmelerine neden olabilecek. Programda en dikkat çekici noktalardan biri, Ulusal Birlik Hükümeti olmasına karşın, öngörülen politikaların federal sistemi güçlendirecek nitelikte olması. 18 ve 20. maddeler, merkez ile vilayetler arasındaki ilişkilerin düzenlenmesini öngörüyor. Bu bağlamda, 18. maddede, "Federal Hükümet, federasyon ve ademi merkeziyet ilkelerini güçlendirerek federal ilişkileri geliştirecek şekilde, bölge hükümetleri, meclisler ve vilayetler arasındaki ilişkileri düzenler" ifadesine yer verilirken, 20. madde bunu güçlendirici bir nitelik taşıyor. 20. maddede, "Oluştuğunda, bölgeler ve il meclislerinin temel rollerinin güçlendirilmesi, il meclisleri için özgür ve dürüst seçimlerin düzenlenmesi, vilayet ve bölgelerin yönetiminin bu meclislere tevdi edilmesi ve merkezi hükümetle olan ilişkilerin anayasa ve bu hususla ilgili yasalarla düzenlenmesi" öngörülüyor. 15, 18 ve 20. maddeler, hem siyasi hem de ekonomik açıdan Irak’ın bütünlüğünü zedeler nitelik taşıyor.