Katalog

alanında enerji güvenliğinin sağlanması için Karadeniz giderek ön plana çıkmaktadır. Söz konusu nedenler, Karadeniz’i Batı ile Doğu arasındaki nüfuz mücadelesinin merkezi durumuna getiriyor. KEİ CANLANDIRILABİLİR Mİ? Türkiye’nin yeni politikalarını oluşturabileceği ilk ve en sağlam zemin, kuruluşunda öncülük yaptığı ve 1 Mayıs31 Ekim 2007 tarihleri arasında 6 ay dönem başkanlığını yapacağı KEİ olabilir. Ancak, KEİ coğrafyasında başlangıç dönemindeki ile günümüzdeki şartlar oldukça farklıdır. Bölge ülkelerinin öncelikleri ve birbirleriyle ilişkilerinde köklü değişmeler oluştu. AB ve NATO’nun Karadeniz’e doğru genişlemesi ile Rusya Federasyonu dışında KEİ üyesi ülkelerin tümü AB ve NATO üyeliği özlemi duyuyor. Karadeniz’de dondurulmuş çatışma bölgelerini içeren ülkeler de (Moldova, Ukrayna, Gürcistan ve Azerbaycan) KEİ’de güvenlik konularının ele alınmasını istiyorlar. Türkiye ve Rusya Federasyonu ise KEİ’nin bir ekonomik işbirliği örgütü olduğunu, üyeler arasındaki bu tür sorunların KEİ’ye taşınmasının örgütü felç edebileceğini savunuyor. Avrasya’daki petrol ve doğal gazın hem güvenli biçimde ortak kullanımı, hem de Batı pazarına nakli, işbirliğini herkes için yararlı ve zorunlu kılıyor. Bu bağlamda, Avrupa Kömür ve Çelik Birliği’nin kuruluşuna benzer bir yaklaşımın KEİ coğrafyasında petrol ve doğal gaz nakline uygulanabileceği, böylece bölgede güven bunalımı yaratmakta olan bir konunun güven tesisine çevrilebileceği düşünülüyor. Ayrıca, 20 milyon km’lik bir alana yayılmış bulunan ve 350 milyonluk bir nüfusa sahip olan KEİ, bugün dünya ticaretinin yüzde 5'ini gerçekleştiriyor. KEİ ülkelerinin dış ticaret hacmi 650 milyar dolardır. Birbirleriyle dış ticareti toplam dış ticaretlerinin yüzde 10'undan azdır. Türkiye'nin KEİ ülkeleriyle dış ticaret hacmi ise 22 milyar dolardır. de ikili görüşmelerde belirtti. Ayrıca Karadeniz’de değişen güç izlememesini Putin, Hazar’a kıyıdaş beş ülkenin katılacağı adı altında ortak bir deniz gücünün dengelerinin ardından Ro "Casfor" oluşturulmasını istiyor. Putin’i rahatsız eden ve gündeme getirdiği diğer bir konu ise Rusya manya, Baltık ülkeleri, Ukray Bakü’de Federasyonu’nu devre dışı bırakılarak Kazak ihracını öngören ve ABD tarafından da naGürcistan yeni öneriler or petrolünün desteklenen AktauBakü Ham Petrol Boru Hattı Putin, BaküNovorosisk Ham Petrol taya attılar. Rusya gerileyen Projesi’dir. Boru Hattı’nın da daha fazla kullanılmasını da konumunu güçlendirmeye Bakü’den talep etti. çalışıyor. Türkiye’nin bölgede DEĞİŞİM SÜRECİNDE TÜRKİYE Türk Boğazlarındaki trafiği düzenleyen atağa geçmek için herkesten uluslararası belgelerin temeli "Boğazlar Rejimi Hakkında Montrö’de 20 Temmuz 1936 Tarihinde çok nedeni bulunuyor. İmza Edilen Sözleşme"dir. Sözleşmenin yürürlüğe öncülüğünü yaptığı ve bir anlamda Karadeniz Diyalog ve Ortaklık Forumu"na rakip olan "Demokratik Seçenek Topluluğu (The Community of Democratic ChoiceCDC)" daha gerçekçi temeller üzerine 12 Aralık 2005’de UkraynaKiev’de kuruldu. Demokrasi, insan hakları ve dondurulmuş çatışma bölgeleri üzerine çalışmayı amaçlayan, AB ve NATO ile yakın işbirliğini öngören CDC, ikinci toplantısını 910 Mart 2006’da GürcistanTiflis’te, üçüncü toplantısını 14 Mayıs 2006’da LitvanyaVilnius’da yaptı. girmesiyle, Uluslararası Boğazlar Komisyonu’nun yetkileri Türk Hükümeti’ne geçmiştir. Sözleşmenin boğazlardaki trafikle ilgili genel yaklaşımı, "geçiş serbestliği"dir. Geçişlerin kısıtlanabileceği durumlar ve kısıtlama biçimleri ayrıca gösteriliyor. Montrö’nün tartışıldığı günümüzde kalıcı güvenliği temin etmek için boğazların, geçen gemilerin kılavuz kaptan almalarının zorunlu olmasına imkan tanıyabilecek "Özel Duyarlı Deniz Alanı" olarak ilan edilmesi uygun bir çözüm olabilir. Boğazlar, AvusturalyaTorres Boğazı’nın bir bölümünü de içine alan mercan kayalıklarının korunması gibi, The International Maritime Organization (Uluslararası Denizcilik ÖrgütüIMO)’a başvurarak özel duyarlı deniz alanı kriterleri işletildiğinde "Özel Duyarlı Deniz Alanları" içine alınabilir. Boğazlardaki kazaların azaltılması için bu düzenlemeyle kılavuz kaptan alınması zorunlu hale getirilerek ve alınacak diğer önlemler ile birlikte bu bölgede meydana gelebilecek kaza riskleri azaltılabilir. Sovyetlerin dağılmasından sonra Karadeniz’de ağırlığını yıldan yıla yitirmeye başlayan Rusya Federasyonu’ndan doğan boşluk ancak Türkiye tarafından doldurulabilecek iken Türkiye uyuyan dev konumunu korumayı sürdürüyor. Karadeniz’de en uzun sınırı olan Türkiye’nin önümüzdeki on yıllarda bölgedeki ağırlığının ne olacağı belirsizliğini koruyor. Bu koşullar altında, AB, Kıbrıs ve Ortadoğu (Irak) gündemiyle yorgun düşen Türkiye’nin Karadeniz coğrafyasındaki tarihsel miras ve sorumluluğuna sahip çıkması, bu bağlamda Karadeniz’deki çıkar ve hedeflerini yeniden tanımlaması gereği her zamankinden daha çok öncelik arz ediyor. Çünkü, bir Karadeniz ülkesi olan Türkiye’nin Karadeniz halkları ile tarih, dil, din, kültür, etnik bağlara dayanan akrabalığı bulunuyor. Türkiye nüfusunun önemli bir yüzdesi Karadeniz’den (Balkanlardan, Kırım’dan, Kuzey ve Güney Kafkasya’dan) son iki yüz yıldır zorunlu göç ve soykırım sonrası göçenlerin torunlarından oluşuyor. Rusya Federasyonu’nun ardından bölgenin en büyük ekonomik ve askerî gücüne sahip ülkesi olan Türkiye, aynı zamanda bölgenin Batı’ya en entegre siyasî, ekonomik, askeri ve kültürel sistemine sahip ülkesidir. Türkiye’nin önemli gelişmelere gebe görünen Karadeniz’de yeni politikalar oluşturmasına ve uygulamasına gereksinim olduğu açık bir gerçektir. Türkiye, başta Rusya Federasyonu olmak üzere Karadeniz’deki bütün ülkelere ve ABD ile AB’ye yakın ve onların güvenine sahip bölgedeki tek aktör olarak bir orta yol bulabilir. Böylece, Karadeniz’de muhtemel bir bölünmenin önüne geçebilir. C S TRATEJİ 19 YENİ İŞBİRLİĞİ ARAYIŞLARI Türkiye’nin KEİ’yi yeniden canlandırıp canlandırmayacağı tartışılırken, Karadeniz ve Baltık ülkelerinin AvrupaAtlantik dünyasının da desteği ile yeni arayışlara girdiği görülüyor. Yeni işbirliği arayışlarının birincisi, Romanya’dan kaynaklanıyor. NATO üyesi olan ve 2007’de AB üyesi de olacak olan Romanya, AB üyesi olmayan Karadeniz ülkelerinin AB’ye açılan kapısı olmayı kendine misyon edinmek istiyor. Romanya, Türkiye’nin günümüz koşullarına göre Karadeniz için yeni politik açılımlar üretmekte geç kalması nedeniyle bölge liderliğine oynamaya başladı. Söz konusu bu çerçeve içinde Romanya, 2005 yılında "Karadeniz Diyalog ve Ortaklık Forumu" önerisini açıkladı. Karadeniz’de işbirliğine bir şemsiye olarak getirilmek istenilen, fazla kurumsal bir yapının düşünülmediği forum 5 Haziran 2006’de Bükreş’te düzenlenen zirveyle başlatıldı. Bu toplantı ile birlikte Karadeniz’de ağırlığını hissettirmeye başlayan Romanya, bölgedeki faaliyetlerine bir meşruiyet kazandırmaya başladı ve Karadeniz bölgesi ile iletişime geçmek için tek aracın KEİ olmadığını AB’ye göstermiş oldu. Karadeniz’de Romanya dışında ikinci yeni işbirliği arayışı GürcistanUkrayna ikilisinin girişimleri ile başlıyor. GürcistanUkrayna ikilisinin Yeni işbirliği arayışlarının üçüncüsü, Batlık ülkelerinden kaynaklanıyor. Baltık ülkelerinin kurmuş olduğu ve Litvanya’nın başkentinin adı ile anılan "Vilnius Groups", Baltıkların NATO ve AB’ye giriş sürecindeki deneyimlerini Karadeniz ülkelerine aktarmak arzusundadır. PUTİN ARAYIŞ İÇİNDE Rusya’nın tarihsel etki alanı olan Karadeniz ve Güney Kafkasya’da AvrupaAtlantik dünyasının nüfuzunu arttırması, Moskova’yı endişelendiriyor. Rusya, KaradenizGüney Kafkasya hattından çevrelenmesini ve İran’a yönelik olası ABD askeri operasyonunda Azerbaycan’ın da kullanılmasını engelleme gayreti içerisinde. Bu durum, Putin’in 2021 Şubat 2006 tarihleri arasında gerçekleştirdiği Bakü ziyaretine de yansıdı. İran’a operasyon düzenlenmezse bile Moskova, Azerbaycan’ın ABD ile askerî bir ittifak kurmasından rahatsız. Bu bağlamda Putin, Rusya Federasyonu karşıtı politika izleyen GUAM (Gürcistan, Ukrayna, Azerbaycan, Moldova) içerisinde Azerbaycan’ın aktif politika