Katalog

22 Bakiyev’in eski yandaşları muhalif oldu C S TRATEJİ ‘Devrim’in iktidarı’ zorda Gürol KIRAÇ TUSAM Türkistan Araştırmaları Masası [email protected] K ırgızistan’da devrimden bu yana bir türlü sağlanamayan istikrar ortamına yeni darbeler vurulmaya başlandı. 24 Mart 2005’te devrimin gerçekleştiği AlaToo Meydanı’nda şimdi "Bakiyev istifa" sesleri yükseliyor. Halkın, Askar Akayev yönetimine karşı gösterdiği tepkiler, şimdi de Bakiyev iktidarına yönelmiş durumda. Halk, ülkede isimler dışında hiçbir şeyin değişmediğini ve ülkedeki olumsuzlukların artarak devam ettiğini haykırıyor. Bakiyev iktidarında ise tedirginlik gözleniyor. Ülkede her an yeni bir devrimin yapılacağı söylentileri, şu an için gerçeklikten uzak görünse de insanları tedirgin ediyor. Muhalefet tek bir blok altında toplandı ve Bakiyev’e karşı dişini göstermekten çekinmiyor. Muhalif bloğun içerisinde yer alan siyasetçilerin birçoğu devrimde Bakiyev’le kol kola yürüyen isimler. SÜRECİN BAŞLANGICI Devrimle birlikte ülkede hakim olan olumlu hava Haziran 2005’ten itibaren meydana gelen milletvekili cinayetleriyle kayboldu. Curgalbek Surabaldiev’in 10 Haziran’da, Bayaman Erkinbayev’in 22 Eylül’de ve son olarak da Tınıçbek Akmetbayev’in 20 Ekim 2005’te öldürülmeleri, ülkede istikrarın sağlanması yolunda atılan ya da atılacak olan adımların önünü bıçak gibi kesti. Bu cinayetler zinciri öncesinde Bakiyev, sınırlı iletişime sahip olduğu parlamentoyla, olayların ardından çok ciddi siyasi krizler yaşamaya başladı. Bir yandan bu süreç devam ederken, Bakiyev’in altı erkek kardeşi ve iki oğlu hakkında da çeşitli iddialar gündeme gelmeye başladı. Bu sürecin ilk kıvılcımı 13 Eylül 2005’de, Bakiyev’in devlet başkanlığı seçimlerindeki en ciddi rakibi olarak görülen Tursunbay Bakir Uluu tarafından yapılan açıklama oldu. Uluu, iktidarın akrabalarını devlet kademelerine atamaya bir son vermesi gerektiğini belirten açıklamasıyla Bakiyev’e yönelik yeni bir tartışma konusunu da gündeme taşıdı. Bakiyev’in kardeşleri Yusuf Bakiyev ve Canış Bakiyev’in devletin üst düzey makamlarına atanmaları ve Bakiyev’in oğlu Maksim Bakiyev’in ünlü mafya lideri ve ölen milletvekili Tınıçbek Akmetbayev’in kardeşi Rısbek Akmetbayev’le birlikte çalıştığı iddiaları gündeme taşınmıştı. Maksim Bakiyev’in 9 Aralık 2005 tarihinde Kırgızistan’da faaliyet gösteren Piramida Televizyonu’na 15 kişiyle birlikte kanunsuz bir şekilde el koyduğu iddiası Kırgızistan basınında bomba etkisi yaptı. Bu iddia milletvekili Kabay Karabekov’un "Tüm ülke, televizyonu kimin ele geçirmek istediğini biliyor. Olayların arkasında Maksim Bakiyev’in olduğunu herkes biliyor" açıklamasıyla desteklendi. Olumsuzluklar 2006 yılında da hız kaybetmeden devam etti. 8 Şubat 2006 tarihinde, o zamanki Meclis Başkanı Omurbek Tekebayev’in istifa etmesi ülkede yeni bir şok etkisi yarattı. Ardından ülkedeki mafyanın siyasileşmesi konusundaki tartışmalar, 9 Nisan 2006’da yapılan ara seçimlerde mafya lideri Rısbek Akmetbayev’in ağabeyinin yerine milletvekili seçilmesiyle doruğa ulaştı. Bu seçimlerden bir gün önce Edil Baisolov önderliğindeki Demokrasi ve Sivil Toplum İçin adlı örgüt "gangsterlerin olmadığı bir Kırgızistan istiyoruz" sloganıyla bir protesto gösterisi düzenlemişti. Ancak Edil Baisolov’un seçimlerin hemen ardından 12 Nisan’da bir saldırıya maruz kalması ve ağır şekilde yaralanarak hastaneye kaldırılması, ülkedeki mafya gruplarıyla ilgili tehdidin üst seviyelere ulaştığının göstergesi olarak değerlendirildi. 21 Nisan 2006’da ise Sanayi, Ticaret ve Turizm Bakanı Almazbek Atambayev’in istifası yeni bir kriz dalgasının ilk işaretiydi. Atambayev, ülkede yolsuzluk, adam kayırma ve mafyanın ülke siyasetine nüfuz etmesi engellenmiyor gerekçeleriyle istifa ederek ülkedeki Bakiyev karşıtı grubun elini güçlendirdi. açıklamayla yeni anayasa taslağının Ağustos 2006’ya kadar hazırlanacağını duyurdu. Kurulan anayasa komisyonunun üç değişik hükümet modeli üzerinde çalışacağı belirtiliyor. YANGINI SÖNDÜRME ÇABASI Bakiyev 29 Nisan’daki kitlesel tepkinin ardından ülkedeki suların durulması için yoğun çaba sarf ediyor. Protesto gösterilerinin ardından 2 Mayıs 2006’da kabinedeki 13 bakanın istifa edeceklerini açıklamaları Bişkek’te soğuk duş etkisi yarattı. Parlamentonun, bu kitlesel tepkilerden de güç alarak Bakiyev ve kabinesine yönelik eleştirilerine maruz kalan bakanlar daha sonra Bakiyev tarafından ikna edilerek görevde kaldılar. Ancak Bakiyev devrimin ilk dönemlerinden bu yana sık sık karşı karşıya geldiği parlamentonun bu tavrına 2 Mayıs’ta yaptığı sert bir uyarıyla gözdağı vermeye çalıştı. Bakiyev, parlamentonun bu tutumunu sürdürmesi halinde parlamentoyu feshetme yetkisini kullanabileceğini duyurdu. Parlamentonun Bakiyev’e cevabı ise gecikmedi. Milletvekili Kubatbek Baibolov, "Bakiyev demokrasi adına reform çağrılarımızı kulak arkası ederse, 27 Mayıs 2006’ta 20 bin kişinin katılacağı protesto gösterisiyle kendisinin ve Başbakan Kulov’un istifasını talep edeceğiz" dedi. BAKİYEV’İ ZOR GÜNLER BEKLİYOR Bakiyev, içte bir türlü gideremediği siyasi istikrarsızlıktan kaynaklanan sıkıntıları, dış politikada gerçekleştirdiği açılımlarla hafifletme çabasında. Bu bağlamda, Bakıyev’in Moskova’ya biraz daha yaklaşarak Rusya’da yaşayan Akayev’in bu sürece müdahil olmasını kısmen engellemeye çalışma çabası dikkat çekici bir gelişme. Yine bu doğrultuda, ülkedeki ABD üssüne yönelik çıkışın temelinde Moskova’yla daha yakın ilişkiler kurma çabası yattığı açık. Bişkek yönetiminin, önünde aşması gereken zorlu bir yol bulunyor. Bakiyev kendini eleştiren blokun sözüne kulak vermeli ve olaylara geçici çözümler bulmak yerine devrimle başlayan reform sürecini ileriye taşımalıdır. Çünkü halkın yakınmaları ve kafalarındaki soru işaretleri giderilmezse, Akayev’e gösterilen tepki bu kez Bakiyev için söz konusu olabilir. Şayet Bakiyev bu süreci az hasarla atlatamazsa ve anayasal reformları gerçekleştiremezse "demokrasi"yle gelen bu iktidarın ömrü tahmin edilenden daha kısa olabilir. PROTESTOLAR BAŞLADI Takvimler 29 Nisan 2006’yı gösterdiğinde devrimin yapıldığı meydanda sayıları 20’yi bulan siyasi parti ve sivil toplum kuruluşunun bir araya gelerek oluşturduğu "Demokratik Güçler Birliği", 10 bin dolayında kişinin katıldığı, ülkenin bugüne kadarki en geniş çaplı protesto gösterisini düzenledi. Eski meclis başkanı Omurbek Tekebayev, milletvekilleri Kubatbek Baibolov, Temirbek Sariev ve Melis Eshimkanov önderliğindeki hareketin ülkede istikrarsızlık yaratan konuları protesto ettiği gösteride, Bakiyev’in vaat ettiği anayasa reformunu bir an önce yapması gerektiğinin altı çizildi. Bakiyev’le parlamento arasında uzunca bir süredir tartışma konusu olan anayasa reformu ülkedeki siyasi krizin temel nedenlerinden birini oluşturuyor. Bakiyev yönetiminin göreve geldiği ilk günden bu yana devlet sisteminde değişikliğe gidileceğine ve devlet başkanın yetkilerinin azaltılıp parlamentonun siyasal sistem içerisindeki etkinliğinin artırılacağı bir modelin yürürlüğe konulacağına ilişkin vaatlerini gerçekleştirmemesi, krizin büyümesine neden oluyordu. Ancak, yapılan son protesto gösterisinden sonra Bakiyev bu konuda önemli bir adım attı/atmak zorunda kaldı ve 3 Mayıs 2006’da yaptığı bir Tekebayev Avrasya’da ‘renkli devrimlerin’ son halkasını yaşayan Kırgızistan’da hükümet zor durumda. Bakiyev iktidarına ilk başta destek veren çok sayıda siyasetçi şu anda muhalif pozisyonunda. Rusya’nın etkisini bilen Bakiyev, destek amacıyla bu ülkeyi ziyaret etti. Bişkek’i zor bir dönem bekliyor. Bakiyev