Katalog

20 Arapİsrail çatışmaları ve Filistin sorunu (4) C S TRATEJİ Karşılıklı terör çıkmazı Em. Büyükelçi Turhan FIRAT B aşarısız Camp David Zirvesi’nden sonra Ortadoğu Dörtlüsü (ABD, AB, Rusya ve BM) tarafından 2002 yılı sonlarında Yol Haritası olarak bilinen plan hazırlandı. Yol Haritasının hazırlanmasında Washington öncü rol oynadı. Hazırlanan plana göre 2005 yılı sonlarında İsrail ile Filistinliler arasındaki sorun nihai ve tam bir çözüme kavuşturulacaktı. 1397 sayılı Güvenlik Konseyi kararında barış ve güvenlik içinde yaşayacak iki devlet öngörülüyordu. Bu düşünce 242 sayılı (1967) Konsey kararında da vardır. Yol Haritasında iki devletin gerçekleşmesinin, bir başka ifadeyle Filistin devletinin de kurulmasının şiddet ve terörün son bulmasıyla mümkün olacağı belirtiliyordu. Yapılacak çalışmalar 3 döneme ayrılmıştı: A) Birinci dönemde Filistinlilerin yaşamının Arapİsrail sorununa çözüm arayışı, Camp David’den sonra Ortadoğu dörtlüsü olarak adlandırılan ABD, AB, Rusya ve BM’nin girişimleriyle gündeme gelen ‘Yol Haritası’ ile sürdü. Bu girişim iki devleti temel alıyor, aşamalı olarak barışı öngörüyordu. Başarı şansı olmadı. SYKESPİCOT PAYLAŞIMI Önce Filistin’in yakın tarihine ve nüfus yapısına kısaca göz atalım. Ortadoğu’daki Osmanlı toprakları 1916’da İngiltere ve Fransa’nın yaptıkları gizli SykesPicot anlaşmasına göre bu iki ülke arasında taksim edilmiş, (bakınız harita 3) Rusya da başka bölgelerde tatmin edilerek Ortadoğu’nun bölüşülmesine onay vermişti. 1916 mutabakatı birkaç yıl sonra uygulamaya kondu. Bölgedeki toprakların (Suriye, Irak, Lübnan, Filistin) bir kısmı İngiliz bir kısmı da Fransız işgaline ve etki alanına girdi. Filistin İngiliz idaresi altına alınmıştı. 19201948 yılları arasında İngiliz idaresinde kaldı. 1918 yılında Filistin’in nüfusu 700.000 idi. Bunların 574.000’i Müslüman, 70 bini Hıristiyan Arap, 56 bini Yahudi’ydi. 1945 yılına geldiğimizde nüfus 1.800.000’e çıkmıştı. Nüfusun üçte biri yani 600.000 kişi Yahudi’ydi. İsrail’in kuruluşu ile birlikte ülke Yahudi göçü almaya devam etti ve bugünkü 6.700 binlik nüfusa ulaştı. Arapların nüfusu da artmaya devam etti. Bugün İsrail nüfusunun üçte biri Arap’tır. Devamlı savaş, güvensizlik, zor şartlar yüzünden Filistinli Arapların bir kısmı başka ülkelere göç ettiler. Halen yeryüzünde 6 milyondan biraz fazla Filistinli yaşadığı, bunlardan 400.000 kadarının Filistinli Hıristiyan olduğu tahmin edilmektedir. 1996 verilerine göre Gazze ve Batı Şeria’da yaşayan Filistinli Hıristiyanların sayısı 50.000 civarındadır. Ayrıca İsrail’de yaşayan Hıristiyanlar da 125.000’dir. Böylece, toplam 175.000 Hıristiyan’ın bölgede yaşadığını söyleyebiliriz. Harita 3 Filistin seçimlerinden sonra başlayacak ve üç beş ay sonra Filistin devletinin kuruluşu ile bitecekti. Bu arada Dörtler uluslararası bir Konferans toplayacaklar ve seçimlerden hemen sonra Filistin’in ekonomik kalkınması ve "geçici sınırlara" sahip Filistin devletinin kurulması için süreç başlatılacaktı. C) Üçüncü Dönemde Filistin kurumlarının kuvvetlendirilmesi ve 2005’te devamlı bir statü sağlamak için İsrail ile Filistin arasında görüşmeler yapılacaktı. 2005’te ikinci bir uluslararası konferans toplanması da öngörülmüştü. Konferansta yol haritası uygulamasının üçüncü yılında nihai çözüm üzerinde durulacak, sınırlar, Kudüs’ün statüsü, mültecilerin durumu ve Yahudi yerleşim yerleri konularının çözümlenmesi planlanmıştı. Ayrıca İsrail’in Suriye ve Lübnan’la ilişkilerinin düzeltilmesi gerekiyordu Böylece Filistin devleti kurulacak, İsrail ve bölge ülkeleri yan yana ve meşru ve tanınmış sınırlar içinde yaşayacaklar, İsrail komşularıyla barış antlaşmaları yapmış olacaktı. Filistin devleti de bağımsız, egemen, demokratik, barış ve güvenlik içinde İsrail ile yan yana yaşayabilecekti.(1) Dörtlerin hazırladığı yol İsrail’in nokta atışıyla vurduğu Şeyh Yasin ve Rantisi... haritası da sonuca ulaştırılamadı. normalleşmesi ve Filistin kurumlarının hazırlanıp, 2002 yılında barışçı çözüm çabaları çerçevesinde gerçekleştirilmesi planlanmıştı. Filistinliler şiddete son Suudi Arabistan’ın öncülüğünde Arap Barış Girişimi’ne verecekler, İsrail tarafı da bu tutumu destekleyici de şahit oluyoruz. Suudi Arabistan Prensi Abdullah’ın önlemler alacaktı. Filistinliler ayrıca parlamenter açıkladığı ve Arap ülkelerinin de kabullendikleri bu demokrasiye dayalı bir anayasa hazırlayacaklar ve girişime göre İsrail tanınacak ve diplomatik ilişki serbest seçimler yapılacaktı. İsrail, El Aksa Camisi’ne kurulacak, bu ülkeyle ticaret normalleştirilecek ve yapılan saldırıdan beri 28 eylül 2000 tarihinde işgal ayrıca İsrail’e güvenlik bakımından da garanti edip kontrol altına aldığı yerlerden çekilecekti. İsrail’in verilecekti. Bu açılımlara karşılık İsrail de 1967 öncesi yeni yerleşim birimleri inşası veya mevcutların sınırlara çekilecekti. İsrail bu öneriye ilgisiz kaldı. genişletilmesi durdurulacaktı. Filistin liderliği bir bildiri yayınlayarak İsrail’in yaşama hakkını kabul edecek ve 15 SAYILI KARAR şartsız ateşkesi benimseyerek şiddete son verdiğini açıklayacaktı. Aynı şekilde İsrail de iki devletin 19 kasım 2003 tarihli kararın önemi İsrailFilistin mevcudiyetini kabul edecek ve şiddete son verecekti. anlaşmazlığı hakkında Dörtlerin hazırladığı ve iki Dörtler (Quartet) bu gelişmelerin uygulamasını kontrol devletli çözüm için "Yol Haritasını" Konseyin edeceklerdi. Filistin’in devlet olma yolundaki hazırlık benimsemesi ve Ortadoğu sorununun çerçevesini çizen faaliyeti çerçevesinde anayasa hazırlanması ve seçim 242, 338, 1397 sayılı kararları vurgulamasıdır. Ayrıca yapılması dışında, başbakan atanacak, hükümet İsrail’in Suriye ve Lübnan ile anlaşmaya varması kurulacak, çeşitli alanlarda reform hazırlıkları gerekliliğine de dikkat çekilmektedir. yapılacaktı. İsrail tarafı da Batı Şeria’da ve Gazze’de *** kontrol noktalarında insan ve mal geçişlerini Yazımızın bundan sonraki bölümünde Filistinlilerin kolaylaştıracak, sokağa çıkma yasağını hafifletecekti. durumu, İsrail’in Batı Şeria ve Gazze’deki Bu gelişmelerden sonra ikinci dönem başlayacaktı. uygulamaları, Dörtlerin çabaları, Filistin devletinin B) İkinci Dönemde "geçici sınırlara" sahip bağımsız kurulma şansı ve Türkiye’nin Filistin sorununa bakışı Filistin devleti kurulacaktı. Devlet, işleyen bir konuları üzerinde duracağız. demokrasi hüviyetinde ve teröre karşı olacaktı. Dörtler her iki tarafı da kontrol edeceklerdi. İkinci dönem 15 BATI ŞERİA VE GAZZE Bugün kısmen İsrail askeri işgali, kısmen de sıkı güvenlik kontrolü altında yaşayan Gazze ve Batı Şeria’daki Arapların durumuna gelince: Batı Şeriadaki başlıca şehirler Kudüs, Ramallah,