Katalog

6 ‘Okyanuslardan derin, dağlardan yüksek’ PakistanÇin ilişkileri… C S TRATEJİ Pekin, savunma çemberi kuruyor Arş. Gör. Barış ADIBELLİ A.Ü. SBF Uluslararası İlişkiler Bölümü 19 51’de kurulan ÇinPakistan diplomatik ilişkilerinin elli beşinci yıldönümünün anısına geçtiğimiz günlerde, Pakistan Devlet Başkanı Pervez Müşerref, 19–23 Şubat 2006 tarihleri arasında Çin’e bir ziyaret gerçekleştirdi. Oldukça yoğun geçen gündemin ardından Müşerref, Halkın Günlüğü Gazetesi’yle yaptığı söyleşide, Pakistan’ın Çin’le ilişkilerinin okyanuslardan derin, dağlardan yüksek olduğunu söyledi. Çin Devlet Başkanı Hu Jintao ise, Pakistan’ın Çin’in kadim dostu olduğunun altını çizdi. Pakistan Devlet Başkanı, Pekin’de birçok üst düzey Çinli yetkiliyle bir araya gelerek, önemli kararlar alındı. EKONOMİK ORTAKLIK Ziyaret esnasında, askeri, tarım ve ticaret alanında işbirliğine yönelik 13 anlaşma imzalandı. Nisan 2005’te imzalan Dostluk, İyi Komşuluk ve İşbirliği anlaşması, Müşerref ’in bu gezisiyle yeniden gündeme geldi. Müşerref, tek Çin politikasını desteklediklerini açıklayarak, Tayvan’ın Çin’in bir parçası olduğunu teyit etti. Çin ise, Pakistan’ın başlangıçtan bugüne Tayvan konusunda Çin’in hep yanında olduğunun altını çizdi. Pakistan tarafı ise, Çin’in Orta Asya pazarlarına ve enerji kaynaklarına rahat erişebilmesi için kendi topraklarında transit geçiş koridoru sağlayacaklarını açıkladı. Bunu yanında, Müşerref, Gvadar limanının ÇinPakistan dostluğunun bir sembolü olduğunun söyleyerek, Çin’in İran ve Afrika’dan aldığı petrolün, Pakistan’ın Belucistan eyaletinde bulunan ve Arap denizinin kıyısında, Hürmüz boğazına yakın bir yerde olan Gvadar limanından Pakistan toprakları üzerinden Çin’in Sinciang/Doğu Türkistan bölgesine taşınmasını önerdi. Böylece, deniz yolları üzerinde yaşanmakta olan riskler aza indirilmiş olacaktır. Belirtmek gerekir ki, Gvadar limanı dünya petrolünün yüzde kırkının geçtiği Hürmüz Boğazının girişinde bulunuyor. Nisan 2005’te tamamlanan limanın birinci etabının yapımında, Çin, 200 milyon dolar katkıda bulundu. Çin, bu limanın ikinci etabının da yapımını finanse etmeyi düşünüyor. Pakistan, aynı zamanda kara taşımacılığı için PakistanÇin arasında demiryolu yapılması ve ticaretin bu yol üzerinden gerçekleştirilmesini öneriyor. Çin, bütün bu tekliflere sıcak bakarken, Karakurum yolunun gözden geçirilerek, daha da iyi bir hale getirilmesini istiyor. 1962’de yaşanan ÇinHindistan sınır savaşında Sovyetler Birliği’nin Hindistan’ın yanında yer alması, Çin’i de yeni müttefikler arayışına itti. Bu bağlamda Keşmir nedeniyle Hindistan’la aralarında soğuk rüzgâr esen Pakistan’a nükleer destek vermeye başladı. Her ne kadar Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu’nun ilkelerine uygun olarak enerji amaçlı bir nükleer program olsa da sonuçta Pakistan bölgede caydırıcı bir nükleer güce sahip oldu. Bu destek kapsamında, Çin Pakistan’ın 300 megavatlık Çaşma Nükleer santralini inşa etti. Hali hazırda, 437 megavatlık nükleer kapasitesi olan Pakistan, bunu 2030 yılına kadar 8.500 megavata çıkartmak istiyor ve bu ziyarette de Çin’den bu konuda destek istedi. Tıpkı Venezüella Devlet Başkanı Chavez’in 2004 yılında Çin’i ziyaret ettiğinde söylediği gibi Müşerref de Çin’in enerji ve ticaret alanında Pakistan’ın bütün coğrafik avantajlarını kullanabileceğini söylemiştir. ANLAŞMALAR Çin Başbakanı Wen Jiabao ve Pakistan Başbakanı Şevket Aziz’in, Nisan 2005’te Pakistan’da imzaladıkları İyi Komşuluk, Dostluk ve İşbirliği Anlaşması bu ziyarette yeniden ele alınarak, anlaşmanın önemi teyit edildi. Anlaşma maddeleri iyi bir şekilde incelendiğinde bazı maddelerde stratejik düzenlemeler yapıldığı görülüyor. Bu anlaşmada, Pakistan, tek Çin ilkesine vurguda bulunarak, Tayvan’ın Çin’in parçası olduğunu kabul ediyor. Daha önemlisi, Çin’in genelde toprak bütünlüğünü sağlamak, özelde ise, Tayvan’la birleşmek için sarf edeceği bütün çabalara Pakistan destek vereceğini taahhüt etti. Mart 2005’te, Çin parlamentosunun Tayvan konusunda kabul ettiği Ayrılıkçı hareketlerle mücadele yasası, Tayvan’ın bağımsızlık yönündeki herhangi bir girişiminin askeri güç kullanılarak Çin tarafından önlenmesine ilişkin hükümete yetki veriyor. Dolaysıyla, üstü kapalı olarak Pakistan bu yasasının da uygulanmasında sonuna kadar Çin’in yanında olacağının sözünü veriyor. Çin’in temel amacı ise, bu yasadan doğacak bir durum için diğer bölge ülkelerinin desteğini sağlamaktır. Karşılığında, Çin de Pakistan’ın Keşmir sorununda ve Hindistan’la olan sorunlarında arkasında olacağının sözünü veriyor. Bu anlaşmadan önce de Çin, her zaman Hindistan karşısında Pakistan’ın yanında durdu. Hatırlanacağı üzere, 13 Aralık 2001’de Hindistan parlamentosuna bir intihar saldırısı düzenlenmiş, bu saldırıların arkasında Pakistan’da yerleşik Ceyşi Muhammet ve Laşkari Taiba adlı örgütlerin bulunduğu iddia edilmişti. Bu olaydan sonra Hindistan, yüz binlerce askerini Keşmir’e yığdı. Pakistan da aynı şekilde askeri yığınak yaparak bölgede bir anda tansiyonu yükseltmişti. Neredeyse, iki nükleer güç, bir nükleer savaşın eşiğine gelmişti. Nihayet, 10 Ocak 2002 tarihinde, Katmandu’da toplanacak olan Güney Asya Bölgesel İşbirliği toplantısında sorunun halledilmesi kararlaştırılmıştı. Bu toplantıya katılmak için yola çıkan Pervez Müşerref, son anda uçağının rotasını Pekin’e çevirerek, Çin Başbakanı Cu Rongji ile planlanmamış gizli bir görüşme yapmıştı. Kapalı kapılar ardında, Çin, Pakistan’dan sürtüşmeye daha fazla devam etmemesini ve bu Bölgesel dengeler nedeniyle Çin’in ileri ilişki kurduğu ülkelerin başında, Pakistan geliyor. Pekin, Rusya ve ABD’ye karşı, Tahran ve İslamabad’ın içinde bulunduğu güvenlik çemberi oluşturmaya çalışıyor. Pakistan, Batılı ittifak ve STÖ’lerle bağını iyice kesme yoluna gidebilir. Çin askerleri atış eğitiminde...