Katalog

Karabağ sorununu çözme girişimlerinde Fransa durağı… C S TRATEJİ 19 Liderler kamuoylarını aşamıyor Araz ASLANLI TUSAM Kafkasya Araştırmaları Masası –11 Şubat 2006 tarihlerinde Fransa’da gerçekleştirilen görüşmeler ile birlikte Azerbaycan topraklarının Ermenistan tarafından işgali sorununun çözümüne ilişkin görüşmeler zincirinin bir halkası daha geride kaldı. Bu tur, yaklaşık son beş yıldaki görüşmeler içerisinde en önemlilerinden birisi olmuştur. Görüşme sonrası açıklamalar, görüşme öncesinde yaşanan gelişmeler ve yapılan açıklamalar ile birleştirilince ortaya bazı ipuçları çıkmaktadır. Ancak ilk etapta, görüşmelerin hemen öncesine doğru kısa bir tur yapmakta yarar bulunmaktadır. Bilindiği üzere Ermenistan’ın toprak iddiasında bulunması ve daha sonra Azerbaycan’a saldırması üzerine iki ülke arasında patlak veren savaş, Mayıs öneriler sunduklarını açıklamıştı. Bu görüşmenin ardından 19 Ocak 2006’da Londra’da Rusya Federasyonu Büyükelçiliği’nde Azerbaycan Dışişleri Bakanı Elmar Memmedyarov ile Ermenistan Dışişleri Bakanı Vartan Oskanyan arasında AGİT Minsk Grubu Eşbaşkanları’nın katılımıyla bir görüşme gerçekleştirilmiştir. Bu görüşme sonrasında Azerbaycan ve Ermenistan yetkilileri ilk defa görüşme masası üzerinde birkaç paragraflık veya birkaç maddelik ön taslak bulunduğunu söylemişlerdir. Londra görüşmesinin hemen ardından Fransa Rambouillet Cumhurbaşkanı Chirac’ın Azerbaycan ve görüşmelerinde Ermenistan devlet başkanlarını 10 Şubat Chirac ve Aliyev 2006’da Fransa’ya davet ettiği açıklandı. Bu davetin ardından uluslararası kuruluşların temsilcilerinden, Minsk Grubu Eşbaşkanları’ndan görüşmeler sırasında mutlaka bir anlaşma imzalanacağına ilişkin açıklamalar gelmeye başladı. Hatta soruna ilişkin diğerlerine oranla fazla açıklama yapmayan NATO Genel Sekreteri’nin Güney Kafkasya Temsilcisi Robert Simmons bile "görüşmelere ilişkin büyük bir beklenti içerisinde olduklarını" ifade etti. İki ülkenin kamuoylarından yükselen tepkiler ise farklı şeyler söylemekteydi. Bu tepkilerden 1994’teki ateşkesle durmuştur. Ateşkese kadar ki mi kaynaklandı, yoksa önceden mi planlanmıştı tam süreçte Ermenistan Azerbaycan topraklarının yaklaşık olarak bilinmez ancak görüşmelerin hemen öncesinde % 17’sini işgal etmiştir. Sorunun çözümüne yönelik Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev atılan ciddi adımlardan özellikle ilk ikisi başarının "Azerbaycan’ın toprak bütünlüğü konusunda hiçbir hemen eşiğinden dönmüştür. Önce, 1997 yılında Fransa taviz vermeyeceğini ve gerekirse 100 yıl daha Cumhurbaşkanı Jacques Chirac’ın girişimleri neredeyse bekleyeceğini" açıkladı. Cevap vermekte geç kalmayan barış anlaşmasını getirmek üzereydi fakat Ermenistan Devlet Başkanı Robert Koçaryan’ın Ermenistan’da TerPetrosyan’ın devrilerek yerine R. "Ermeni milletinin çıkarlarını savunma konusunda geri Koçaryan’ın gelmesi bu süreci engellemiştir. Bir diğer adımın söz konusu olamayacağını" açıklaması, önemli aşama Kasım 1999’da gerçekleştirilen AGİT Fransa’daki görüşmeler sırasında anlaşma İstanbul Zirvesi olabilirdi. Fakat zirvenin hemen imzalanacağına ilişkin beklentileri azalttı. öncesinde "zirve sırasında barış anlaşması imzalanacak" iddiaları üzerine Ermenistan AMBOUİLLET GÖRÜŞMELERİ Parlamentosu’na yapılan ve çok sayıda üst düzey 10 Şubat 2006’da, her iki devlet başkanı önce Chirac yetkilinin ölümüyle sonuçlanan silahlı saldırı bir ile birebir görüşme yaptı. 11 Şubat 2006’da ise girişimi daha sonuçsuz bırakmıştı. görüşmelerin Rambouillet turu başladı. 1975’te Sorunun çözümüne ilişkin üçüncü tur ciddi ilk G–7 zirvesinin gerçekleştirildiği, 1991’de girişimler serisi ise Mart 2001’de yine Fransa’nın Kosova sorununa ilişkin görüşmelerin yapıldığı arabuluculuğuyla başlamıştır. Paris görüşmesi ve ve barış anlaşmasının imzalandığı Paris hemen ardından Nisan 2001’de KeyWest’te (Floridayakınlarındaki Rambouillet şatosunda AGİT ABD) gerçekleştirilen görüşmeler yakından Minsk Grubu Eşbaşkanları, AGİT Dönem izlendiğinde, görüşmeler öncesinde ve sonrasında Başkanı Özel Temsilcisi İlham Aliyev ve yapılan açıklamalar yan yana getirildiğinde, bu Robert Koçaryan ile ayrı ayrı görüştüler. Sonra görüşmeler sırasında bazı sonuçlara ulaşıldığı Azerbaycan ve Ermenistan devlet başkanları görülmektedir. Buna karşın yetkililer her defasında kendi aralarında ikili görüşme yaptılar. Daha "görüşmelerde uzlaşmaya varıldığı" iddialarını sonra ise iki devlet başkanının ve Minsk Grubu reddetmiştir. Eşbaşkanlarının katılımıyla ortak toplantı gerçekleştirildi. Toplantı sonrasında yapılan ÖRÜŞME ÖNCESİ resmi açıklamalara bakılırsa taraflar hiçbir Hatırlanacağı üzere, 4 Aralık 2005’te Slovenya’nın belge imzalamamış, fakat görüşmelerin başkenti Ljubljana’da AGİT Minsk Grubu’nun ABD’li, sürdürülmesi gerektiğini vurgulamışlardı. Azerbaycan Fransız ve Rus Eşbaşkanları’nın da katılımıyla ANS özel televizyon kanalının temsilcisinin, Azerbaycan ve Ermenistan dışişleri bakanlarının Ermenistan Devlet Başkanı Robert Koçaryan’ın görüşmesi gerçekleştirilmiş ve bu görüşme sonrasında görüşmeleri ilginç bahanelerle yarıda bırakarak Minsk Grubu’nun Rus Eşbaşkanı Merzlyakov, Ermenistan’a döndüğünü iddia etmesi ortamı Azerbaycan ve Ermenistan dışişleri bakanlarına yeni gerginleştirmişti. Azerbaycan Devlet Başkanlığı 10 Ermenistan’ın Azerbaycan topraklarının yüzde 17’sini işgali ile somutlaşan Karabağ sorununda çözüm için yapılan görüşmelerin Fransa durağından da sonuç çıkmadı. İki ülke kamuoyunun liderler üzerindeki baskısı, çözümün önündeki engel olarak görülüyor. Uluslararası İlişkiler Daire Başkanı Novruz Memmedov’un bu tür haberleri doğrulayarak, "Koçaryan kendisine güvenmediği için bu şekilde davranmak zorunda kalmıştır" demesi Ermenistan’ın tepkisine neden olmuş; Ermenistan yetkilileri, AGİT Minsk Grubu Eşbaşkanları’nın üzerinde uzlaştıkları metnin Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev tarafından kabul görmediğini iddia etmişlerdir. Yapılan açıklamalara göre, Mart 2006’da Dışişleri Bakanları düzeyinde Washington’da görüşmeler yapılacağı konusunda artık bir uzlaşmaya varılmıştır. Oskanyan "2005’te bazı ilerlemeler kaydetmiştik ve bu süreç devam etmektedir", Memmedyarov "görüştüğümüz dokuz konunun yedisinde mutabakata vardık, iki konuyu hala görüşüyoruz" şeklinde açıklamalar yapmıştır. Bu arada, 2122 Şubat 2006 tarihlerinde Azerbaycan ziyaretini gerçekleştiren Rusya Devlet Başkanı Putin’in Bakü’de Koçaryan’ı Karabağ sorununu görüşmek üzere Moskova’ya davet edeceğini açıklaması, 23 Şubat 2006’da Azerbaycan’ı ziyaret eden İsviçre Dışişleri Bakanı Micheline CalmyRey’in Azerbaycan ve Ermenistan Devlet Başkanlarını bir sonraki zirve için İsviçre’ye davet etmesi gelişmelerin asıl seyrini göstermesi açısından ilginç noktalardır. Bunlara Misk Grubu’nun ABD’li Eşbaşkanı Stiven Mann’ın "2006 barış mı, felaket mi, sorusunun cevap bulduğu yıl olacak" açıklaması da eklenince durum biraz daha netlik kazanmaktadır. Başlangıçta söylenen "eğer Rambouillet Görüşmeleri’nde ilerleme kaydedilmezse, görüşmelere ara vermek gerekecek" tezinden yola çıkılırsa ve süreç baştan günümüze kadar dikkatle analiz edilirse, Rambouillet görüşmeleri sırasında en azından uzlaşılan noktaları içeren bir belgenin imzalanma ihtimali çok yüksek olarak görülmelidir. İki devlet başkanı arasında genelde 3040 dakika süren görüşmelerin bu defa 2 saat sürmüş olması da görüşme sonrası yapılan açıklamaların çok doğru olmadığını göstermektedir. Muhtemelen, Rambouillet’de, 2001’deki görüşmeler sırasında üzerinde büyük ölçüde uzlaşmaya varılan hususlara ilişkin bir belge imzalanmıştır. Bir taraftan Rambouillet görüşmelerinde Chirac ve Koçaryan R G görüşmeler çeşitli düzeylerde sürdürülürken, diğer taraftan imzalanmış belgeye ilişkin açıklamalar yapılmaya başlanacak ve kamuoyunu ikna süreci devam edecektir. Asıl barış anlaşmasının imzalanması ise, sorunun çözümünde kilit nokta olan kamuoylarının ne zaman bu anlaşmayı kabullenmeye hazır hale getirileceğine bağlıdır.