Katalog

Sun Sun Tzu Tzu öğretisi öğretisi çerçevesinde çerçevesinde Hamas Hamas ziyaretinin ziyaretinin değerlendirmesi... değerlendirmesi... C S TRATEJİ 11 Dağınık yönetim, başarısız diplomasi Meşal’in Ankara ziyaretinden... Hamas ziyareti; neden, sonuç ve etkileri bir yana, planlamauygulama aşamalarında dahi ciddi sorunlar içeriyor. Ziyaretin planlamasının, ön çalışmasının ve eşgüdümünün yetersiz olduğu görülüyor. hedef doğrultusunda diğer güçlerle yapılacak ittifak arayışları diplomasinin konusunu oluşturur ki, Türkiye’nin Hamas ziyaretinde amacı budur. Ancak, ilk izlenimler daha önce temellendirilen stratejik işbirliğine dayalı kimi ittifakların az da olsa zarar gördüğü yönündedir. Bu aşamada beş temel noktayı stratejik analiz açısından Hamas ziyaretinin planlama ve icra safhalarını kısaca inceleyebiliriz. önüne böyle bir çalışmanın konulmadığı anlaşılıyor. Kaldı ki siyasi kanadın bu ziyarete önceden hazırlıklı olduğu Dışişleri Bakanı’nın ifadelerinden anlaşılıyor. Ancak sorun yine siyaset bürokrasi çizgisinde kilitlenmiş gözüküyor. Kaan Kutlu ATAÇ H.Ü. Doktora Öğrencisi amas yetkililerinin Ankara ziyareti Türkiye kamuoyunda şiddetli tartışmalara neden oldu. Hamas ve Türkiye ilişkilerinin, ziyaret özelinde, halen çok sıcak olması ikili olmaktan çok uluslararası bir boyutu da içermesi nedeniyle ziyaretin layıkıyla değerlendirilmesini, şu anda olanaksız kılıyor. Kaldı ki, olayın etkisi ortalığı toz dumana boğdu ve değerlendirme yapmaya elverişli bilgi eksikliği bulunuyor. Nitekim; Dışişleri Bakanıyla medya arasında yaşanan itham boyutundaki gerginlik, sağduyulu bir değerlendirme aşamasından ne kadar uzak bulunulduğunun kanıtıdır. Bu hal, stratejiyle meşgul olan araştırmacılar için alışılagelmiş bir durumdur. Böylesi bir ziyaretin doğasından kaynaklanan hassasiyet nedeniyle resmi taraflardan da, açık ve yarı açık kaynak bilgileri dışındaki bilgi akışının, "need to know (bilmeye olan ihtiyaç)" ilkesince sınırlı düzeyde kalacağını anımsatmak gerekir. Ancak bu durum bizi ziyaretin nedensonuçetki ilişkisi açısından değil, fakat, ziyaretin planlama ve icra safhalarının analizini yapmaktan alıkoyamaz. Çünkü bu analiz için elimizde yeterli bilgi bulunuyor. Ziyaretinin Türkiye açısından davet sahibinin kim(ler) ve/veya hangi kurum(lar) olduğu yolundaki değerlendirmeler saklı kalmak üzere; köklü bir devlet geleneğine sahip Türkiye için planlama ve icra aşamalarının, analizciyi kuşkuya düşürmeyecek şekilde, olması gereken özen ve dikkatten yoksun olduğu söylenebilir. Diğer değerlendirme ve bilgilerin yanı sıra resmi ağızlardan basına yansıyanlar, Türkiye’de siyasi karar alıcılara her türlü desteği (bilgi, lojistik, tecrübe, danışmanlık ve personel hizmeti v.b.) sağlamakla yükümlü kamu bürokrasisi arasında bir iletişim ve zihniyet sorunu olduğu açık. Ziyaretin analizinde rehber olarak kullanılacak kaynak, akademiyanın, askeriyenin ve diplomasinin referans aldığı Sun Tzu’nun "Savaş Sanatı" isimli eseridir. Sun Tzu, insanoğlunun moral/siyasi gücü ile entelektüel kapasitesinin başarı için belirleyici bir rol oynadığını ifade eder. Bu iki değerdir ki, karşı tarafla yürütülen mücadelede başarının sizin tarafınızda olmasına katkı sağlayacaktır. Başarıda, beş temel faktör önemlidir: Moral/Siyasal etki, iklim, arazi koşulları, komuta ve doktrin. Moral ile mevcut iktidarın ve toplumun, liderleri ile tam bir ahenk içinde olması; iklim ile mücadelenin yürütüldüğü doğa şartlarının dikkate alınması; arazi şartları ile yürüyüş yolunda karşılaşılabilecek engellerle başa çıkılabilmesi; komuta ile generallerin bilgeliği, liderlik vasıfları ve nihayetinde doktrin ile örgütlenme, kontrol, uygun personelin görevlendirilmesi, lojistiğin sağlanması göz önüne alınmalıdır. Sun Tzu, zafere giden yolda diplomasiye de ayrı bir önem vermektedir. Ortak bir H KOMUTA Yönetime talip olanların, bilgelik, samimiyet, insaniyet, cesaret ve sıkı bir disipline sahip olmaları gerekir. Komuta altındakiler, liderlerine saygı duymalıdır. Beklenmedik bir şekilde değişen veya aniden ortaya çıkan durumlara uyum gösterme ve yönetimini buna hazırlayabilme, esası oluşturan niteliklerdendir. Hamas örneğindeki gibi, olayların akışı siyasi otoriteyi dahi hazırlıksız yakalamış, emir ile hareket etme alışkanlığından dolayı inisiyatif alma konusunda ciddi tereddütler geçiren bürokrasi de olayların sarmalında kendini buluvermiştir. Hamas heyetine uygulanan görüşme çizelgesi ve usulleri (örneğin heyetin, kaldığı otele arka kapıdan girdiği yönünde basında yer alan bilgi) ile seyahat planlamasındaki karışıklıklar kamuoyunun gözü önünde meydana gelmiştir. Liderlerinin tereddüdü karşısında, geleneksel davranış kalıbına bürünen bürokrasi, ziyaretin daha fazla sorun yaratmaması temennisi ile gelişmeleri "sütre mevziisi"nde izlemeyi tercih etmiş gözüküyor. MORAL/SİYASAL ETKİ Hükümetin siyasi kararlarını idareye bildirmesinin ardından icra safhasına geçilmesi adettendir. Umulan, siyasi otoriteye bağlı uygulayıcı kurumların ortak akıl dahilinde eşgüdümle hareket etmesidir. Moral/siyasal etkide önemli olan, astın amiriyle uyumlu çalışmasını sağlayacak tedbirlerin hayata geçirilmesidir. Siyasi otorite ve idarenin, ulusal çıkarla ilgili stratejik konularda "yeknesaklık" ve "dirayet" göstermesi esastır. Hamas ziyaretinde görülen odur ki otorite, bürokrasinin harekete geçmesini sağlayacak moral/siyasal etkiden yararlanamamıştır. Ulusal gücün temel unsurlarından "hükümet" ve "hükümet edebilme" yeteneğinin Türkiye açısından eksikliği görülmektedir. İKLİM Sun Tzu’nun askerlik sanatı için ifade ettiği unsuru analizimizde "siyasi iklim" "örgüt iklimi" nazarından inceleyeceğiz. Meteorolojinin hava tahmininde bulunması gibi günümüzde, iç ve dış siyasetin etkili oyuncularının belirli bir olay karşısında nasıl tutum takınacaklarını ölçmenin metodları mevcuttur. "Content Analysis" (İçerik Analizi) yöntemleri kullanılarak, oyuncuların muhtemel davranışlarını öngörebilmek, uygun hazırlıkları planlayabilmek olanaklıdır. Ortadoğu gibi şiddete dayalı fırtınaların hüküm sürdüğü coğrafyada bu tür analizlerin ve olası hareket tarzlarını belirleyecek planlamaların rutin yapılıyor olması gerekir. Kaldı ki, bugün için "public diplomacy" (kamu diplomasisi) ve "open resources management" (açık kaynak yönetimi), siyasi davranış modellemelerinde yararlı sonuçlar sunmaktadır. Ziyaretin ilk anlarından itibaren, siyasi iktidarın iç ve dış kamuoyuna yönelik "kamu diplomasisi" faaliyeti ile "açık kaynakların hızla değerlendirilmesi" sürecinin eksik işletildiği söylenebilir. DOKTRİN Başarının anahtar kelimelerinden birisi olan doktrinde, örgütlenme, kontrol, nitelikli personel tayini ve örgütün bir varlık olarak hayatta kalmasını sağlayacak "lojistik" desteğin planlı bir faaliyet içerisinde devamlılığı önemlidir. Hamas örneğinde bu özelliklerin etkin ve koordineli işletildiğini söylemek güçtür. İşlerin "hızlı" gelişmesi karşısında, siyasi otorite ve onun kararlarını uygulamakla yükümlü idare koordinasyondan uzak ve bazen birbirleri ile çelişir tutum sergilemişlerdir. Dışişlerinin resmi açıklamaları, İsrail Büyükelçisi’nin Bakanlığın davetine icabet etmemesi, bunun da ötesinde bir Büyükelçi’nin misafir olarak bulunduğu ülkenin bir siyasi partisinin çağrısına uyması dikkatleri çekmiştir. Bu gelişmeler diplomasi teamüllerine aykırıdır. Doktrin eksikliği zafiyet olarak kendini göstermiştir. Deneyimli diplomat İlter Türkmen’nin, Hamas ziyareti ile ilgili teşhisi yerindedir: Diplomasinin iki altın kuralı vardır. Birincisi, en iyinin, iyinin düşmanı olduğunu daima hatırda tutmaktır. İkincisi ise işgüzarlıktan uzak durmaktır. Bürokrasi ile az çok haşır neşir olanlar iyi bilirler ki, "iyi memur durumu muhafaza eder ve ancak tüm şartlar müsait olduğunda o durumu geliştirmenin yollarını arar." Sonuç olarak, Hamas ziyareti, strateji çalışmalarında "örnek olay" olarak ele alınabilecek bir çok malzemeyi kapsıyor. ARAZİ KOŞULLARI Siyasi karar mekanizması, "arazi arızaları"nın kendisine sağladığı avantaj ve dezavantajları kullanarak hedefe en az zayiatla ulaşmanın yolunu bulabilmelidir. Her şeyden önce "harita" üzerinde yapılacak bir kurmay çalışmasına ihtiyaç vardır. Hamas ziyareti ile ilgili olarak siyasi liderlerin