Katalog

C S açılıyor Ş ii terminolojisindeki "Mutlak Mercii Taklid" kavramı, Ayetullah adı verilen, Şii liderlerin/din adamlarının siyasi etkinliklerde bulunmasına da olanak sağlıyor. Şiilikte son derece büyük bir önem taşıyan Mercii Taklid, 19. yüzyılın sonları ile 20. yüzyılın başlarında kurumsallaştı. Mukallidler, yani Mercii Taklid’i taklid eden sıradan Şiiler, hem dünya işlerinde hem de fıkıh işlerinde bir Merci Taklid’e bağlı olmak durumundalar ve bağlı oldukları Mercii Taklid’e sorgusuz sualsiz uymak zorundalar. Görüldüğü üzere Şii liderlerin kitleleri etkileme ve yönlendirme gücü inançlar ile mutlak hale getirilmiş. Yani, Mercii Taklid unvanına sahip olan Şii liderler tek bir sözleri ile tek bir hareketleri ile yüz binlerce, belki de milyonlarca Şii’yi arkalarından sürükleyebilecek bir güce sahipler. Bu gücün ardında yukarıda sözü geçen taklid zorunluluğunun dışında yine Şiiliğe has bir inanış mevcut. Şiilere göre dini liderler, Kayıp 12. İmam Mehdi’nin adına hareket ediyor ve yine Kayıp İmam’ın adına konuşuyorlar. Bu nedenle liderlerin söylediği her söz, verdikleri her fetva "mutlak" kabul ediliyor ve yine sorgu sual olmaksızın uygulanıyor. Mutlak Mercii Taklid’lerin halk üzerinde bu denli etkili olmalarının bir diğer nedeni de "Humus". "Beşte Bir" anlamına gelen, Mukallidlerin yıllık net kazançlarının 1/5’ini 12 İmam’ın hakkı olarak toplayan Mutlak Mercii Taklid’ler, toplanan humusu ihtiyaç sahibi Şiilere ve medreselere dağıtıyorlar. Yani, Mercii Taklidler yine dini bir referans ile TRATEJİ 13 Askeriye türbesinin bombalanmasını protesto eden Şiiler AYETULLAH NEDEN ETKİLİ? ekonomik anlamda da Şiiler üzerinde büyük bir etki ve yetkiye sahipler. ŞİİLERİN, YAŞAYAN 5 MERCİİ TAKLİD’İ Ayetullah Ali Sistani (Irak’ta yaşıyor, İranlı) Rehber Ali Hamaney (İran’da yaşıyor, İranlı) Ayetullah Şeyh Fadıl elLankarani (İran’da yaşıyor, Azeri) Ayetullah Muhammad Taqi elMuderrisi (Irak’ta yaşıyor, İranlı) Ayetullah Kazım elHaeri (İran’da sürgünde yaşıyor, Iraklı, Sadr’ın mercii olarak biliniyor) dünyasında en fazla saygı duyulan dini lider olma özelliğini de taşıyan Sistani’nin nadiren de olsa suskunluğunu bozduğu görülüyor. Sistani’nin özellikle Irak seçimleri öncesinde seçimlere katılmanın vacip olduğunu söylemesi Iraklı Şiiler üzerinde büyük etki yaptı. Nitekim Sistani’nin söz konusu söylemlerini emir telakki eden Şiilerin sandığa gitmesi de seçim sonuçlarına yansıdı. Ancak, Sistani’nin Amerikan işgalinin başından beri tekrarladığı silah yok, şiddet yok, isyan yok telkinleri bazı Şiileri tatmin etmedi ve bu nedenle radikal Şiiler Ayetullah olmamasına karşın Muktada Sadr’ın saflarına katıldırlar. IRAK’TAKİ DİNİ Şİİ LİDERLER Şiiliğin yapısı gereği, Şii toplumunda siyaset ve din iç içe geçmiş durumda. Irak’ta bu bağlamda ön plana çıkan 3 Şii lider var. Aslında 2+1 demek daha doğru olur. Çünkü Sadr, yaşı çok genç olduğundan ve daha da önemlisi medrese eğitimi olmaması nedeniyle henüz dini lider sayılmıyor. Ancak, halk üzerindeki etkisi nedeni ile yetkisi olmamasına karşın Şii liderler arasında ismi geçiyor. ABDÜLAZİZ EL HEKİM Abdülaziz El Hekim, Ağustos 2003’te Necef ’te düzenlenen bombalı saldırıda yaklaşık 100 kişiyle birlikte hayatını kaybeden Irak İslam Devrimi Yüksek Konseyi lideri olan Ayetullah Muhammed Bakr El Hekim’in kardeşi. Ağabeyinin ölümü ile hem Irak İslam Devrimi Yüksek Konseyi’nin hem de Irak’taki iki büyük Şii aşiretinden biri olan El Hekim AYETULLAH ALİ SİSTANİ Şiilerin en önemi dini liderlerinden biri olarak kabul edilen Sistani, özellikle Iraklı Şiiler arasında çok önemli bir yere sahip. Aslen İranlı olan ve İran vatandaşı olan 75 yaşındaki Sistani, 1952 yılından bu yana medrese eğitimi almak için geldiği Necef’te yaşıyor. Diğer Şii liderler arasında en ılımlı lider olarak bilinen Ayetullah Ali Sistani hayatı boyunca siyasetten uzak durmayı yeğledi. Bu nedenle Saddam döneminde sürgüne gönderilmedi ya da idam edilmedi. Ancak "tedbir" olarak yıllarca ev hapsinde kaldı. Sükut ekolü olarak da adlandırılan Sistani bugün en fazla mukallidi olan Mercii Taklid olarak biliniyor. Aynı zamanda, Şii ORTADOĞU’DA Şİİ VARLIĞI Ülkeler Afganistan Azerbaycan Bahreyn Hindistan İran Irak Kuveyt Lübnan Umman Pakistan Katar Suudi Arabistan Suriye B.A.E. Yemen Toplam Şii Nüfus’un Oranı Şii Nüfusu %15 %75 %61.3 %3 %93.4 %62.5 %30 %41 %2 %20 %5 %3.3 %15.3 %16 %46.9 %11 3,399,620 5,757,715 361,696 28,563,231 61,732,043 13,388,933 585,014 1,548,290 43,731 25,855,132 27,388 640,499 2,388,123 489,174 6,323,610 163,601,094 İsnaaşeri Caferi İsnaaşeri İsmaili, İsnaaşeri İsnaaşeri, Caferi İsnaaşeri İsnaaşeri İsnaaşeri, Dürzi İsnaaşeri İsnaaşeri İsnaaşeri İsnaaşeri Nusayri, Dürzi İsnaaşeri Zeydi Kaynak: The British Encyclopedia Sistani *Şii nüfusu çeşitli kaynaklarda, çeşitli oranlarla ifade ediliyor. Bu çeşitliliğin nedeni bazı ülkelerde nüfus kayıtlarında mezhebin ayrıca bulunmuyor olmayışı. Ancak, tablodaki veriler dünyada en fazla kabul gören verilerden oluşuyor.