Katalog

16 Cavid VELİEV TUSAM Yakındoğu Araştırmaları Masası Kasım 2006’da Brüksel’i ziyaret eden Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) ve AB yetkilileriyle görüşmeler gerçekleştirirken, AzerbaycanAB ilişkilerinin geleceğinde önemli rol oynayacak bir anlaşmaya da imza attı.(1) Avrupa Komisyonu Başkanı Jose Manuel Barroso ile Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in imzaladığı AzerbaycanAB Enerji İşbirliği Memorandumu taraflar arasındaki ilişkilerin geleceği açısından bir dönüm noktası olabilir. Söz konusu Memorandum’un maddeleri şöyle: ? Tarafların enerji piyasaları arasında yakınlaşma sağlamak için Azerbaycan’ın elektrik ve doğalgaz yasalarının AB enerji yasaları ile uyumlaştırılması, ? Azerbaycan’dan ve Hazar Havzası’ndan Avrupa’ya uzanacak enerji boru hatlarının güvenliğinin artırılması, ? Enerji alanında teknolojik işbirliğinin artırılması, ? Çok yönlü enerji talebinin yönetilmesi siyasetinin geliştirilmesi Bu anlaşma, Barroso’nun da ifadesiyle, AB’nin Rusya tekeline son vermek için alternatif hatlar ve kaynaklar arayışının devamı niteliğinde bir anlaşma olmasının yanı sıra AB’nin Azerbaycan’a olan ilgisinin her alanda artmasına neden olacaktır. Azerbaycan açısından ise, Batı ile entegrasyon stratejisinin önemli bir parçasıdır. 7 Aliyev, dengeleri koruyarak kaynaklarından en üst düzeyde yaralanmaya çalışıyor… C S TRATEJİ açısından önemlidir", derken aslında Azerbaycan’ın AB enerji güvenliği stratejisinde nasıl rol oynayacağının da altını çizdi. AZERBAYCAN’IN AVRUPA ATAĞI Azerbaycan’ın enerji atağı Azerbaycan gibi eski Sovyetler Birliği ülkelerine sattığı doğalgazın fiyatını 23 kat artırması ve bu ülkelere giden doğalgaz akışını aralıklarla kesmesi, 2 Dünya petrol rezervlerinin yüzde 60’nın bulunduğu Ortadoğu’da istikrarsızlığın artması. 7 Kasım 2006’da imzalanan anlaşma Avrupa’nın bir birlik olarak Azerbaycan’a yönelik enerji ilgisini gösteriyor. Fakat bu ilgide ön plana çıkan anlaşmanın şartlarından anlaşılacağı üzere söz konusu ilginin nedeni sadece Azerbaycan’ın sahip olduğu enerji kaynakları değil, aynı zamanda Azerbaycan’ın Orta Asya enerji kaynakları için transit ülke konumunda olmasıdır. Genel olarak enerji alanında Rusya’ya olan bağımlılığını kırmak için alternatif enerji kaynakları ve güzergah arayışında olan AB’nin ilgisine mazhar olan Azerbaycan’ın üç önemli özelliği ön plana çıkıyor. Avrupa Komisyonu’nun enerjiden sorumlu üyesi Andris Piebalgs İlham Aliyev’le yaptığı görüşmede, "Doğalgaz ve petrol kaynaklarına sahip hem de enerji güzergahları için transit konumda olan Azerbaycan’la iyi ilişkiler enerji güvenliğimiz BTC’de başarı sağlayan Azerbaycan, enerji kaynaklarını Avrupa’ya satma, İran ve Orta Asya kaynakları için de transit ülke olmak istiyor. Aliyev bu amaçla Avrupa’da temaslarda bulundu. AVRUPA’NIN İHTİYACI AZERBAYCAN Azerbaycan bağımsızlığını kazandıktan sonra Avrupa ile enerji ilişkilerini devletler düzeyinde kurdu. Fakat son yıllarda yaşanan iki önemli olay enerji güvenliği bağlamında AB’nin bir bütün olarak Azerbaycan’a olan ilgisinin artmasına neden oldu: 1 2005 yılı sonundan itibaren Rusya’nın Moldova, Ukrayna, Gürcistan, Beyaz Rusya, BTC, Hazar enerjisinin Batı’ya ulaştırılmasında önemli bir hat olarak değerlendiriliyor... Azerbaycan’ın enerji siyasetinde birkaç dönüm noktası oldu. Aslında bu dönüm noktaları tesadüfen değil, ABD ve Türkiye’nin desteğiyle Azerbaycan yönetiminin izlediği başarılı ve istikrarlı bir enerji ve dış politika stratejisinin sonucudur. Azerbaycan’ın enerji politikalarında dönüm noktaları olarak gösterebileceğimiz noktalar kısaca şöyle sıralanabilir: 1. 20 Eylül 1994’de imzalanan Asrın Anlaşması, 2. Kasım 1999’da İstanbul’da AGİT Toplantısı’nda Ana İhraç Boru hattı BaküTiflisCeyhan (BTC) ile ilgili imzalanan anlaşma, 3. 13 Temmuz 2006’da Türkiye’nin Ceyhan Limanı’nda BTC’nin resmi açılışının gerçekleşmesi. Bu üç temel olayın gerçekleşmesi Azerbaycan’ın enerji ihracatçısı ülke olması için temel taşlardı. Dördüncü temel taş ise, BaküTiflisErzurum (BTE) Doğalgaz Boru Hattı Projesi’nin bitmesi olacaktır. Ortadoğu ve Basra Körfezi’nde istikrarsızlıklar, bu bölgedeki ülkelerin enerjiyi bir dış politika aracı olarak kullanması korkusu Batı’nın Azerbaycan petrol kaynaklarına yatırım yapması ve Azerbaycan’ın dünya petrol piyasasında rol alması açısından bir fırsat oldu. BTE’nin bitmesinden önce ise, Rusya’nın doğalgaz fiyatlarını artırması ve zaman zaman doğalgazı kesmesi de Azerbaycan’ın Avrupa doğalgaz piyasasına girmesi için bir fırsat oldu. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, 6 Haziran 2006’da Bakü’de yapılan 13. Hazar Petrol ve Doğalgaz Sergi Konferansı’nda, Avrupa’nın doğalgaz arayışları bağlamında Azerbaycan’ın, Şahdeniz planları ile ilgili bazı değişiklikler yapılabileceğini ifade etti.(2) BP’nin Azerbaycan’daki başkanı David Woodward da Azerbaycan’ın, Şahdeniz konsorsiyumunun ortakları ve Türkiye ile Azerbaycan doğalgazının Türkiye üzerinden Avrupa’ya taşınması