Katalog

6 Rus yönetiminden dış bağlantılı neoliberallere mesaj C S TRATEJİ Putin, merkezi yönetimi güçlendiriyor Arş. Gör. Utku YAPICI A.Ü. Uluslararası İlişkiler Bölümü [email protected] R usya Devlet Başkanı Putin’in oligarklar (büyük iş çevreleri), güç yapıları (bürokrat kesim, danışmanlar, ordu, polis teşkilatı, ordunun sanayi tesislerinin yöneticileri vb.) ve baronlar (bölgesel elitler) üzerinde denetim kurup merkezi yönetimi güçlendirme çabaları ilerliyor. Bu nedenle, bu yazı aylar önce yine Strateji sayfalarında yer bulan "Putin’in Merkezi Yönetimi Güçlendirme Çabaları" (Strateji, 26 Eylül 2005, ss.22,23) başlıklı yazımızdan sonra meydana gelen gelişmeleri değerlendirmeyi amaçlıyor. Nitekim her yeni gün, Putin’in bu yönde attığı adımlarla yeni tartışmalara yol açmakta. İDEOLOJİK YÖNELİM Putin’in, Rus politik yaşamının yıllar boyu temel belirleyicileri olan bu üç unsurdan özellikle güç yapıları üzerindeki denetimi arttırma çabaları son günlerde ağırlık kazanmakta. Devlet aygıtları ve devletle doğrudan yahut dolaylı bağlara sahip her tür kurum ve kuruluşu içine alacak biçimde tanımlanabilecek güç yapıları üzerindeki denetimin son süreçte aldığı boyut, Putin’in pragmatik (faydacı) politik duruşunda ideolojik bazı yönelimlerin açığa çıkması ve açığa çıkan bu yönelimlerin Putin’in pragmatik duruşunun amaçlarını pekiştirmesi olarak gözüküyor. Kuşkusuz Putin’in ilk yıllarının en azından ekonomi politikaları düzleminde yine merkezi yönetimi kuvvetlendirme amacıyla benimsediği ve ciddi bir abartı ile Özal’in "dört eğilimi"ni hatırlatan taktiksel duruşu, son süreçte biraz abartı ile bir "ulusal sol" çiz giye kayıyor. Daha doğrusu eğilimlerden ulusalcı ve girdi. Zaten, sorununun Avrupa ile olmadığını, Ukrayneoliberalizm karşıtlığı bağlamında sol olanı diğerlena’yla olan doğalgaz problemi nedeniyle Avrupa’ya rini dizginlercesine ön plana, yine taktiksel biçimde; Ukrayna üzerinden gönderilen doğalgazdaki olası kemerkezi yönetimi güçlendirme amacıyla çıkartılıyor. sintilerin nedeni konusunda Avrupa’ya hedef olarak Bu duruşun oligarklar düzleminde en somut örneği, Ukrayna’yı göstererek, bir kez daha kanıtlamaya yö"Rus oligarklarından" dış destekli bir müdahaleye içeneldi. Diğer taraftan ise, yeni sivil toplum örgütleri yariden destek olmaya en yatkın olanı olarak değerlendisasını Orta Asya ve Kafkasya ülkelerine örnek olarak rilen Khodorkovski’nin sistemin dışına itilip, onun Yusundu. Soros Vakfı gibi ciddi desteklere sahip bölge kos petrol şirketinin Rus usulü bir devletleştirmeye tasivil toplum örgütlerinin bir politik güç olarak ön plabi tutulmasıydı. Şimdi de bir diğer simgesel adım atılna çıkmasına karşı "yakın çevre" devletlerine "hukukdı. Putin’in 2000 yılından bu yana başdanışmanlık gösal" bir yol gösterdi. revini yürüten ve "neoliberal ekonomi eğiliminin iktidardaki sembolü" Ülkesindeki merkezi sistemi kendine özgü biçimiyle güçlendirmek Andrey İllarianov istifa için uzun süredir çalışan Putin, bu yöndeki çalışmalarını adım etti(!). Böylelikle tüm adım ilerletiyor. Putin ülke içinde etkin olan oligarklar, bürokratik güç yapıları, kalan oligarklar ve kalan baronlar güç yapıları ve bölgesel elitlere yönelik planlı hamleler yapıyor. içinde neoliberal olanSon adımı ise dış ortaklı ekonomik yapıyı savunan neoliberal lar tasfiye edilmedi kuşkesime yönelik attı. Putin, kontrolündeki Duma’dan çıkardığı sivil kusuz, ancak bu sembol istifa(!) ile güç yapıları, toplum örgütlerine yönelik denetim yasası ile de çevresindeki kalan oligarklar ve kalan hükümetlere örnek vermeye çalıştı. baronlar içindeki neoliberal eğilimde direnmekte kararlı olanlarına (bir başka deyişle özellikle dış ortaklıklarla iktidarı en Dipnotlar çok zorlama potansiyeline sahip olanlara) bir mesaj (1) http://www.russiananalitica.com/analitica/1000/ verildi. 013.shtml Andrey Illarionov’un bu süreçteki istifası, Illari(2) http://www.rusya.ru/haberler/954 onov’un politik ve ekonomik görüşleri ve istifası ön(3) http://en.wikipedia.org/wiki/AndreyIllarionov cesindeki süreç incelendiğinde daha anlamlı hale geli(4) http://www.rusya.ru/haberler/954 yor. 1961 doğumlu, Putin gibi Saint Petersburg’lu (5) "President Lets Adviser Go", Russia Journal, 28 olup, akademik yaşamdan gelen ve çevresinde giderek Aralık 2005, http://beta.russiajourgeleceğin lideri olarak görülmeye başlanan Illarionov nal.com/?p=8984#more8984 ekonomi ve finans alanlarında uzman ve liberal eko(6) "Russia's State Duma Passes Controversial NGO nomik modelin bir savunucusu. Ekonomiye devlet Bill", People’s Daily, 23 Aralık 2005, http://english.pemüdahalesinin engellenmesi; istikrarlı bir pazar ekoople.com.cn/200512/23/eng20051223230396.html nomisinin kurumsallaşması önündeki engellerin kal(7) http://www.cdi.org/russia/johnson/931615.cfm dırılması ve bu yönde sosyal devletten de ödünler verilmesi gerektiğini düşünüyor. (1) Illarionov ile danışmanı olduğu Putin’in arasının açılmasının ilk belirtileri Yukos sorununda çıkıyor. Illarionov, 2004 sonunda yaptığı bir açıklamada ülkenin önde gelen petrol şirketlerinden Yukos'un Khodorkovski’nin elinden alınmasını "Yılın dolandırıcılığı" olarak tanımladı.(2) Ardından Putin, Illarianov’u G8’deki temsilcilik görevinden aldı.(3) Illarionov ItarTass haber ajansında yayımlanan açıklamasında Kremlin yönetimini eleştirdi ve "Altı yıl önce göreve başladığımda kendimi Rusya'da ekonomik özgürlükleri yaratan koşulları oluşturmaya adamıştım. Ancak ülkede yalnızca ekonomi politikalarının değil izlenen ekonomi modelinin de değiştiği geçtiğimiz yıl içinde açıkça görüldü" dedi.(4) Illarionov, istifasının nedenini Rus yönetiminin üç noktadaki değişiklik amacına bağladı: ekonomi politikaları, ekonomik model ve politik model.(5) 27 Aralık 2005’te de görevinden istifa etti. STÖ’LERE DENETİM YASASI Illarionov’un da sistem dışına itilmesi ile "ekonomik model" düzleminde bir dönüşümün mesajlarını daha da keskin bir biçimde veren Putin, bir diğer adımıyla "politik modele" ilişkin yönünü de gözler önüne serdi. Kendi hakimiyetindeki Duma’dan "sivil toplum örgütlerinin" mali kaynak ve etkinliklerinin daha ciddi denetimine olanak tanıyan bir yasayı 20’ye karşı 307 oyla geçirtti.(6) Burada bile, bir taraftan tasarı hali daha sert olan yasayı bir ölçüde yumuşatma gayreti içinde görünerek(7), demokrasiye bağlı olduğu izlenimini özellikle Avrupa’ya gösterme gayreti içine Viladimir Putin Andrey İllarianov