Katalog

22 Güney Kafkasya ile ilişkilerde 2005 değerlendirmesi… C S TRATEJİ Türkiye çabasını artırıyor Dünyanın jeopolitik ve istikrarsızlık merkezlerinden biri olarak kabul edilen Kafkasya Bölgesi, Türkiye’nin kuzeydoğu komşusu. Türkiye’nin güney Kafkasya ülkeleri; Azerbaycan, Gürcistan ve Ermenistan’la ilişkilerinde bazı beklentiler 2005’te gerçekleşti, bazıları 2006’ya kaldı. Azerbaycan ve Gürcistan’la BTC ve demiryolu konusunda ileri adımlar atılırken, Ermenistan’la olumlu bir gelişme yaşanmadı. Araz ASLANLI TUSAM Kafkasya Araştırmaları Masası 2005 yılında Türkiye’den Azerbaycan’a daha yoğun ziyaret trafiği yaşandı. Başbakan Erdoğan’ın 30 Haziran 2005’te başlayan Azerbaycan ziyareti imzalanan anlaşmalar itibariyle zengin olmasa da, özellikle, Erdoğan’ın Azerbaycan Parlamentosu’nda yaptığı konuşma çok dikkat çekiciydi. 2005 yılı Türk askeri heyetlerinin Azerbaycan ziyaretleri açısından da zengin oldu. Savunma Bakanı Vecdi Gönül’ün 19 Temmuz 2005 ve Genelkurmay Başkanı Orgeneral Hilmi Özkök’ün 6 Ekim 2005 tarihli ziyaretleri bölge basınının ana gündem maddelerinden birisi oldu. kanı Robert Koçaryan arasında görüşme gerçekleştirilebileceğini söyledi. Fakat, bu görüşme gerçekleşmedi. Türk yetkililer belirli aralıklarla Ermeni diplomatlarla Türk diplomatlar arasında ikili ilişkileri geliştirmek üzere görüşme gerçekleştirildiğini dile getirdilerse de, sonuçlara ilişkin bilgiler ortaya konmadı. Yılın konuya ilişkin son önemli adımını Koçaryan attı. Koçaryan, 25 Ekim 2005 tarihinde Euronews kanalının yaptığı söyleşide, Türkiye’nin belirli şartları kabul ederek AB’ye üye olmasının, Ermenistan’ın da lehine olabileceğini, fakat, AB’nin sözde soykırım konusundaki tutumunun daha kesin olması gerektiğini vurguladı. G eride bıraktığımız 2005 yılı, Türkiye’nin Güney Kafkasya politikası açısından olumlu gelişmelerin yaşandığı, beklentilerin bazılarının karşılandığı, bazılarının ise 2006 yılına bırakıldığı bir yıl oldu. 2004 yılı başları itibariyle 2005 yılına ilişkin en büyük beklentilerden birisi olan BaküTiflisCeyhan (BTC) Petrol Boru Hattı’nın, 2005 yılının ilk çeyreğinde hizmete gireceği düşüncesi, daha yılın başlarında yıl sonuna ertelenmişti. 2005 yılında BTC’nin sadece Azerbaycan ve Gürcistan kısımlarının açılışı gerçekleştirildi. 25 Mayıs 2005 tarihinde Bakü’de, "Merkezi Azeri" petrol yatağında üretilen petrolün Sengeçal terminalinden (BTC) Boru Hattı’na doldurulmaya başlaması ile ilgili tören yapıldı. Törene, Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev, Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer, Gürcistan Devlet Başkanı Mihail Saakaşvili ve bazı diğer devletlerin üst düzey yetkilileri katıldı. Ziyaret çerçevesinde Cumhurbaşkanı Sezer, İlham Aliyev ve Gürcistan Devlet Başkanı Saakaşvili ile görüşmeler de gerçekleştirdi. Açılış töreni sırasında aynı zamanda Türkiye, Gürcistan ve Azerbaycan cumhurbaşkanları arasında KarsAhalkelekTiflisBakü Demiryolu Hattı’na ilişkin protokol de imzalandı. Türkiye ile Kafkasya ve Türkistan (Orta Asya) arasında kesintisiz demiryolu bağlantısının sağlanarak tarihi İpek Yolu’nun canlandırılması amacıyla gerçekleştirilen bu projenin temeli hatırlanacağı üzere, 2629 Temmuz 1993 tarihlerinde Ankara’da yapılan TürkiyeGürcistan Karma Ulaştırma Komisyonu toplantısında atılmıştı. 12 Ekim 2005 tarihinde gerçekleştirilen BTC’nin Gürcistan kısmının açılış törenine Türkiye’den Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer ile Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Hilmi Güler katıldı. Bu ziyaret sırasında da üçlü ilişkilerin geliştirilmesi için görüşmeler yapıldı. BTC adına olumsuz gelişme ise 2006 başlarına ertelenmiş olan BTC’nin açılışının kısa sürede gerçekleştirilemiyor olmasıdır. Sorunun özellikle BTC’nin Türkiye kısmının yapımındaki gecikmelerden kaynaklandığı ve 2006 ortalarına kadar BTC’den uluslararası piyasalara petrol satılmaya başlanacağı ifade edilmektedir. TÜRKİYE ERMENİSTAN İLİŞKİLERİ 2005 yılı sözde soykırımın 90. yıl dönümü olması nedeniyle dünya genelinde Türkiye aleyhinde yoğun kampanyaların yürütüldüğü bir yıl oldu. Buna karşılık, Türkiye’nin konuya daha bilinçli bakmaya başlaması ve propaganda açısından "önleyici vuruşlar" yapması, sözde soykırım çalışmalarının etkisini önemli ölçüde azaltabildi. TürkiyeErmenistan ilişkileri açısından bir diğer önemli nokta ikili ilişkilerin geliştirilmesi ve bu bağlamda sınırların açılması konusu idi. Fakat, Ermenistan, bu yıl içerisinde de sözde soykırım ve Türkiye’yi hedef alan bu yöndeki propaganda çalışmalarından, vazgeçmediği, Türkiye’nin toprak bütünlüğünü tanıdığını beyan etmediği ve bir anlamda Türkiye’ye yönelik toprak iddialarını sessiz de olsa sürdürmeye devam ettiği için ikili ilişkilerde bir gelişme kaydedilmedi. Yıla damgasını vuran mesajlardan birisi de Ermenistan Dışişleri Bakanı Vartan Oskanyan’dan geldi. Oskanyan, 12 Nisan 2005’te Mediamax haber ajansına yaptığı açıklamada, Ermenistan’ın sözde soykırım çalışmalarını önlemeye çalışan Türkiye’ye yönelik olarak, "Türkiye, sadece saygısızca kendi tarihini yeni baştan yazmaya çalışmıyor, aynı zamanda başka ülkeleri de buna yöneltmeye uğraşıyor" ifadeleri kullandı. İkili ilişkilerde yılın sürprizi Dışişleri Bakanı Abdullah Gül’den geldi. Gül, 5 Mayıs 2005’te NTV’ye yaptığı açıklamada, kesin planlanmış bir şey olmamasına rağmen Başbakan Erdoğan ile Ermenistan Devlet BaşR. Ko ca rya n TÜRKİYEGÜRCİSTAN İLİŞKİLERİ 2005 yılı TürkiyeGürcistan ilişkileri açısından çok da hareketli olmadı. Gürcistan Savunma Bakanı İrakli Okruaşvili’nin 22 Şubat 2005’te başlayan 3 günlük Türkiye ziyareti karşılıklı ziyaretler içerisinde en çok dikkat çekenlerden birisiydi. Okruaşvili, bu ziyaret sırasında TürkiyeGürcistan ilişkilerini "stratejik ortaklık" olarak nitelendirdi, Türkiye’nin bölgedeki en önemli oyunculardan biri olduğunu ve Gürcistan’ın yaşadığı toprak bütünlüğüne ilişkin sorunların çözümünde Türkiye’nin kendilerine vereceği desteğin çok önemli olacağını vurguladı. TürkiyeGürcistan ilişkilerinde askeri boyuta verilen önemin bir diğer göstergesi de Mayıs 2005’te Türkiye’nin Gürcistan’a yaptığı ve Rus basının yoğun olarak işlediği 1.8 milyon dolarlık askeri yardım oldu. Genel olarak değerlendirecek olursak, 2005 yılı Türkiye’nin Güney Kafkasya politikası açısından bazı olumlu gelişmelerin yaşanmasına rağmen altyapıya yönelik özel adımların, yeni projelerin temelinin atılmadığı bir yıl olmuştur. Bu da muhtemelen, Türkiye’nin Ortadoğu’ya ve AB’ye aşırı derecede endekslenmiş olmasından kaynaklanmıştır. M. Sa ak aş vil i TÜRKİYEAZERBAYCAN İLİŞKİLERİ 2005 yılı karşılıklı ziyaretler açısından zengin bir yıl oldu. Azerbaycan Dışişleri Bakanı Elmar Memmedyarov 1011 Şubat 2005 tarihlerinde gerçekleştirdiği ziyarette Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, Dışişleri Bakanı Abdullah Gül ile görüşmeler yaptı. Özellikle, GülMemmedyarov görüşmesinde Azerbaycan’dan KKTC konusunda net adımlar atması istendi. İ. Al iye v