Katalog

Maddecilikten Bergsoncuiuğa, mantıkçı deneycilikten yeniKantçtlığa, çözumleyici /e/sefeye... Türkiye'de etkili olan akımlar dia Akarsu dahn çok dil. kültür ve ahlak Msdclmyle ilgılcnmı^lir Ahlak Öfirctileri adlı valı^ınası hir ahlak fclsclısi taTanzimat'ın heınen onccsînde Avrurihidir. Kilübın binııcı cildinde nmtluluk pa'daki fclsclc düvüncclcrıylc ianı*aıı ahlakinı. ikinci cildındcysc Kant^ın ahTürk aydınları icnıcl oluruk tkı felscfc lak fclsefcsııu clc alır. akımına ilgi duyarlar Btınlardan biri Kcıchcnhach'ın mantıkçı dcııeycilik maddecilik. digcri de dogal haklar tclilc ttLisılık nıantıgı konulamuiu vcrdı^ı scfeMtlır. Niya/i Berkts, bu ikı akııntn dcrs vc scrnincrltTİ Türk^cyc vcvırcn ıij Isl.ıriK ılıkla ııyuşmadıgı için haglan* Nusrct Hı/ır (INW |W()|, uianiıkgı dcgıcından bu yaıu haskı altına almılıgını ncycilik akıınıntnTürkîytfılc yaygınlik hclırtır kaüaııınasını sa^layan rclsclW'uİır AnIkinci Mc*ruiiycric hirliktc dc Türkkara Üııivcrsitcsi'ıulc çölük (Emile Durklıevcrdif ı dcrslcrde niantıkimU.m cikılcnmi) 7Jya Vi dcncyci gönî$lcri anCiökalpi. âdcmi ıncrkclalıni}, bu yöndc ya/ılar zıyclçılık. Islamcılık. v:ı/mt>tır. Ancak. sıınraRalıcılık. bu akımlaı kakı yıllarda Rcıchcndar eikilı olmamakla bıı hadt'ın olasılık nıarılıgılıktrmaddci'ilik hununnın /orunsu/tugunu orla kan^nıı^ hır sosyalaya kııyar. (,V>k dcgcrli lı/ın gıbi düşüncc akımmaıılıklann olanaklı ollan clkilı olıır. dugtunu, hırden fa/la XX. yü/yılm huşkmnınantık dı/gcsinin olahida Bcrgsoncııluk (hmalırlıpini savunur. Kcicil tlakkı, Muslafa Şrhcnbacirın maniık anlakipl. ııiîiddecılık iBi'^ir yı^ından u/akla>maüi Fuad. RtılıalVvfik). olNıısrci Ilı/ırın bılım vc guculuk lAhmet Rıza. lılvefe görü^loıınc dc Ahmei $ua\ipi. pragyaıısır Yaşamının son maalık(Mchra«?t Emin yıllannda Viyana C^vrcErışirgil. Avni Ba|suıiıı birvok gtmi^üıuîn mani, oklııkca ctkıli olZiya Gökalp hcm ılar, hctıı dc kalı olrmı* fclscfc akımlarınddtidır. Aına bu kısa ya/ıda ünivcr.silc dtjpuııu İH'lııiır. ıvformundan sonraki durum clc alııta* C vnıal \ ıldırım (1**251 da bıı akırncakiır dan cikılcıımı$ Türk fclscfecılcrindcndır. Mamık v*"»lı>nialan olan Ccnıal YılİM33 yılında yapılan ünıvcrsıtc rcfordırıııı asıl olanık hılim rclxclcsiylc uğmu.Türk fclNcfc ılü^üneesinm Uatı felra^ır. (hvı görc. hılimdc vurgu aMİ ola.scfcsımn clkisi aliıntlı kalıiuısı hakıınmrak yitnicmc daıı olınalıdır. Bilimin kudatı bır dunımı tıoktası oltışiurur Avıupa'mn çc^tilı umvcrstıdcrmc >ciı>iıril nusu üüreklı de^i^ır. bıı yii/dcn de bılım yöniemınc dayanılarak ııalanabilir. İJumek ü/crc göndcrılcn dokfura ogrcncinun için dc valı^malannın agırlıf ı bılılen. bııralaulan hinakim ycnı fclscfe min yönlcminiıı nc oldugu hakkınıladır akımlaıııitlan likılcnınu» olarak döncrlcr Bunun yanı sıra, uynı y ıllarda I lîller Almaııyası iHİaıi kov ulan hılgınlcrin. felscfccilcnn Istanbul ÜnıvcrMlesı'ıulc pöıcv alnıalaıı. I ürk dü^ıinürlcnnin bîitncTeo Crünberç 11^27) dil çn/ümledıgi ycnı dü^üıu tlcı II Uını^ıklık kurmamclcnnı fcİM»fcnin yonicmi olanık kahııl Idiınm ıkıncı \i«lu ı>lur cdip buraıl.ın luırckellc mantıksaıl vo/ünılcınclcr yapan hir rclsef'ccidıt. l:clTMIİ sctccc "aıtlam kavrumr'tulan çcık nıaııtıksal M anlam teriminin anlamı" tstanhul Oniversitcsi*ndc I933*tckuü/crindc ıluııır. Câzümluyıcı lclsLfccirıılan Msicınaiik fclsırtt. kür>îısiîniin halcrdcn aynltli^ı öncmlı noklaysa. orılallans Rrichvnbach gciiriiir nn icl.scfcyi rnanııksal dil çözütnlcnıcy kad.ır bu ptrcvdc kalan Kciclcrı yolııyla manlık vc bihm fclscfesınc hcnbach ycnı olgucııluk ya da mantıkçı îndırjjşcyen. nıciafi/ıgı bir yana bırakun dcneycılık dencn akıııu rürkiyc'ye lamick yanlı l'elsefc anlayi^lannı kabul ctlan IcİKcfecıdır. ıncmcsidir. a İManbul l'nivcrsi!cM no I^6\la gcHiiuyin Baluhan (1^21) scmhnhk lctı üııtü bıı fclhefe larihçİM. YcmKantmanlık ilc bılım lclsctcsi çalışan bırdiçi Ernsi %on Aster'in «rtkısı Rcivhon{crfcLsciccıdir.CcnıilAkdogan(lW5) 1 bach kadar nlnı.!/ aına. dersknnı çcvida ha^LmgK'ia bu akımın ctkisındt olan rcn Macîl «.iikbcrk IİMOS1W3) oııuıi rcİNCt'ccılcrdcııdır Sotıraları. özcllıklc ı/ııulcn gıdcrck Türkıyc'nın ilk, öncmlı dc Thomas S. Kuhn'uıı eıkisıyle bu lclscfc lariİKİsi olur akımdan uzakla^ır. f lrnsi von Asicr ı i/Ieycn hır dığer felCö^ümlcyıci (clsct'cyclcncği içcrısınscfctı dc Bıdia Akansu tlur < 1921 ). l*c~ de sayılahilccck hir dıpcr fclscfecı de CUMHURİYET FELSBFE CEMAL GÛZEL Arda Dcntal'dir (19402000). Prter Siravrson'un ögrcncisı olan Arda I)enkcl ba^laıtLi dil 1'cl.scttsı konuMinda ı;alı^ını$. dilci fclscl'cvlc dil fclscfcsi nyn* mı yapmı^tır Soııraki yıllarda varlıkhilgisi\ lc ııpraşını^. Olıjtti ancl PruperK (Ncsnc vc A/cllık|udlı kilabıyla liirkiycdiijinıla. konusunuıı öncmlı lelscfccilcri araMiıa girmı^ır Bilgikuramsal IKIkımdan bir liîr dcncyci unlayı^hı lıkclci jEcrcckvi hir vaılıkhilçisını hırlcşlinntfyc t;ali!>ını>lır. Viyana (,'cvrcsî'ııın «ya da maıılıkcı ılcncycılı^ın) ctkısindc olmamakla hirlıkic manlık vc bihm alamndü yaptı^i çah^mahırdsın öıîirii bu kısımda anılabilccck olan N c n l i Ane r sc (I <)27) ö/cllıklc klasık manlık alamndakı lîinyla hıiımr. ctkilcncrck yazılmışiır. Islam Fekvfrsi Tiirkiyc <k* felscfc yapmayı clkileycn dıgcr bir lclscfc akıııu da fcnonıcnolojidîr Edmııad HımcrTın kurdugu hu akımı Nicolai llarimann ü/cnndcn lcmsil cdcıı fclscf'ccılcnicn hîri Takivctlin Menf!ÜşoglıTdur< I*WHIMK4). iakıycttın Mcngüşoglu. llartmanırın yeni Hançi ffMsefeden etMlenenler varlıkbılgisındcn hatckcllc lcnomcnologi yapaT Yenıvarhkbilgısınin aldı£ı bîçim olan ınsan fclscfcsinm dc TiirkiAkadcmik çevredc pek clkıli olmayc tlckı icınsilcisidir Ona gfinr varlıkmakla hıriiklc Mar\v,ı lclscfc dcTürkibilgisi. gclci'cktcki valışmalar içın yolyc'dc clkıli olan düşüncc akunlarından lar acan ycnı bır lclscfc Jalı olarak oıiubırıdir. Bu akım Kİtıde sayılavak l'clseya vıkııııs bılımlc felscfccilcrden hırı Svlahatfc arasındakî ugıırunut linllilav\lır(I92K).Scoriadan kiildırmıştır Bu lahaıtın llıhıv dünyayı gciı^mclcrın de hitrclu avıklaııuıkla yciınmcyıp olundugu kı^i Hu*onıı tlcgı^ikliğc ugıatmaswıiılir. Ancak. Vlcngüya da yönclcn bir göriiş şoglu llusscrl'dcn ayrıloinıası dolayısıyla M:ırxdıpı noklayı da hdirlir Vihgı ahşıldık anlamda IlıisNCtrin Iransscndcnbır I'CINCI'C olarak tiorlal fclsefesi. lıİMtcıc mcz. Mar\vıhkdiın>anın ara^iırma yapmanın yodc^işikliftc uğraulması lunu iıkadıf ı ıçın hır kcicin biljşi ilc biiincin yanarabııakılmulıdır. nı sıra cylcnıin ilc ^crckli oldugunıı ılcri sürcr. Takıyetıin Moııgü$ogRylemin dc mpluııısıl hir lu'nıın ınsan fclscfcsingüccdayanması /oruııluden cikilcnip kcndi clik dıır. Ancak o /aman fcluörü^ılnü orlayn ko\an sclc ilc deşiiri "Mimul" loanna Kucuraıli dc olarak gcrccklc^ct'cktir. (IM Jh) hu übcgc katılaBu. fclscfcmn dünyalayıbılır. Ba^lıca dcger s«vHilmi Zİya Ülken rak oriadan kalkıııası. rıınuyla ıliîilcncn Kuçudünyanın fclscfclcîjincsnlır radi, i "di i ficr w . "dcfterler" ilc "dcgcr yargıları" arasında ayrım yapıp ycni bir Afçar Timuçin ilc A/'u ('alışlar bu dcgcr taıiımı ort.ı\:ı kovar akımdan cikilcnmi^ tdsclccıkr ara.sınSanat iVlsclcsı alanmda da l l a r l dadır. mann'm varhkbilgjsi vc cstclık görii$lcnndcn clkilcncrck yazdıgı Sanat*ın Onloiııji&i'ylc l»mail Tunalı anılahilir * MseJeSoMgü. Hıhm uSanuı Ytmniun. Türkiyc'ııin fcl.sclcdcn .sosyoloiiyc. A*km,2iitt2 sosvoltMiJLMinsiLnİ4.iıvtir*niKbırvı»lıwıktnunıth. itHinmt "T*t*ihinR atid (FraıiM/ciiya vc\rı!mi$tir) ile Turkîyv'deÇagdaş Dü|finccTarihi Olkcn'm en öncmlı, alanmda ilk olan iki çalı^ması diyc giiniLcbilir. l'cnoıncnolojı akımından ctkticnmî^ bırdi^cr fclscfeci dc Nermi ITygurtJur Cl^2!S>. lUItnıınd llıısscrlılc Büfkasının Bvn'i Soruııu adlı dovcnllik tc/i hu clkının iiriinüdür. Amn Dilin (iücü, Ktıram Eylcm Bafilamı: Çö/ümkyici Bir Felsvft' Oenemesi. Dil \ îînfindcn Fidk Felsefcsi gıbı sıuııakı doncın valışmalannda, o/clhklc Oxlord'un ço/iimlcyicı lcİMrtesının cıkısi vardır. Ncrmı Uyguı'un clkisı isc bırynnıyia ö^rcncisi Belul ÇoiuksSkcnVlc jiörülür. Asıl olarak oriavag fclscfcsi valı^ın Coiııksökcn. IVIscfi Sö>lcnı Nvdir?, Kavramlarla Fclsefe'yi1 Bakmak gıbı kitaplarımla bu ctkinın ı/lcrinı ta^ın Önay Si'uvr(\^h )ilcha^lnn^Kia fcınuııcımloiidcn (Edınund lluüserl^in Fcnuıııcnolujisî ve Ncsndcrin\urlıgı), sonnı da dıllc tarilı arasındiikı ıli^kiyı clc aldıgı Anlayan Tarih'tc guriildü^ü gıbi yomm^ımacı akımdan clkilcnrui^ hir ftlsctccıdîr. zcdccok sayıda yapıl \crmı^oııctıılı htr duşunuru dc Hilmi Ziya tHkcndır (1<HH 1974). Bilei vc Dcgır ik Varlık «V Oluf adlı kıt.ıplan fcnumcnoluııdcn «^^i/,,. / .\«<v»/v^.. jv.s . , /A , VI //,/„,,/„„. TiMuyr'drÇ^ >tintr Tmriki. f'lken Unmltin. ht.ıni'utl. SAYFA 7 İİ».*M1.Jİ»J»««I^I(V«