Katalog

M Ü R E K K E B İ K U R U M A D A N 5 O Y L ESI Ünlülerle konuşmalar Atilia Özkmmh'nm, larihe Not Düşmek' adını verdiği kitabı, düşünceleri, yaulan, kitaplan ve çalışmalanyla cumhuriyet sonrası Türk küitürüne çeşitii katkılarda bulunmuş düşün ve sanai adamlanyta konuşmalan içeriyor. MEHMET BULDAN Bu kltapta yer alan yazılar, Cumhuriyet Gazetesi Genel Yayın Mudüru Hasan Cemat'in önerlsi üzerine yaztldı. Düşünceteri, yazılan, kitaplan ve çalışmalanyla cumhuriyet sonraaı Türk küitürüne çeşitlî katkılarda bulunmuş düşün ve sanat adamfanyta konuşmak, bu yolla yakın geçmişin kültürei va siyaaal panoramesını vermekti amaç. Sorulucevaplı blr ruportaj yerine beill konular ya da temalar çevraalnde getlşen bir anlatım biçimini yeğledlğim bu yazılar, baalangıçta üçü beşi geçmnyecaği samlırken ylrmlye ulaştı. Sonra da bu yazılann yitip gitmestne göntüm e/vermedi. Her konuşmayla tarihe bir not düşülmüştü aslında. Oyleyse kitaplaşmaItydıtar. Bu kltaptaki yazılar Cumhuriyefte ge~ nelllkle belli bir sıra gözetllmeden yayımlandt. Ama kitap söz konusu olunca yazılan konuştuğum kışilerin doğum tarihlerine göre straladım. Ferruh Doğan da portreleri çizgiye dönüştürdü. tış görUlüyor. Nitekim Osmanlı Dcvleıinin balij döneminde hukuksu/luk. kiiabına uydurınak duşüncesi cgemendir ülkede. Eski ııygarlıkların v'ökü^ünde dc görülUr bu. "Aynra insan, hele birhııkıık hocusıysa, inanmadıgı şeyi yapmamalı. tnandıgını, inunıını sUMJiımulı *oııuna kudar. Ben bu ilkeyi br niınsf mişiımlir. Onun için Itep bukukun uslunlügiınü, egemenliginl dile Kclirdiın." Atalürkçüluğe gelince... Hıf/ı Veldeı Hoca'mn tamııuyla AiatUrk devriminin asıl ruhu, lemel nokıası ummei aşamusından millci aşam.isıııa geçişiır. Alaturk milliyei<,ili(li denikıı jey budur. ÜnııııetV'iltklc ııulliyt'lçilik birbirinc karjitlır. Ümraclvilikte amaç, bütürı Müslüınanların birligidir çunkll. PanIülatni/m bcynclmilclciliktir, uhıslarasKilıklır. Ama milhycı(iliği de ırkçılık ularak yorunılanıanıak gerckir. Irk rnilliyeK'iliği de uluslararasi hir nitelik taşımaktadır çünku. O da tolaiiıerdir... ICP onun sekizcilllik "Kulsal tsyan" vc yedi cEltlik "Kutsal Banş"ı yazarak Kurtulu$ Savaşı'nın, Cumhuriyeı TUrkiyesi'nin deütanım anlatmasının gii/elliği de duşiındunıyor sizi. Çıınkü sağ saliin askerliğini lamamladıktan sonra da çilesi bitnıemi^ür Dinuıuu'nun, "Bir harrkel uldııgıı /aman alıp K"'urürlvr lıep. llivbir >r> yapnıamışMiı, ıviııde oturuyorsun. gı>l üinamo. 67 eyliıl olur, K«I Dinamd. ISe oldu, ne var? Islanbul'u yıkmışsını/. 12 Marl rılur, gel I>inamu. Yine ne oldu? Dogu'da fiiriıı ele geçti. Yalnız 12 GylUrdegilmcdik. A. Ka dir'i goiürduier. Yaşımızdan ölunı bLee wra gelmedi anla$ılan." CMriat Kudnt Cevdet Kudret'le söyleşiniu, edebiyala girişindcn ömrünün "sürekll lyten çıksrılınukU" gev'i^irıe, edebiyat tarihi çalışmaliirından dil cdebiyai konularıtıdaki görüşleriııc uzayıp gidiyor. Biliyorsıınuz diyorum sonunda, bu söylesiyi ö/etlemem gerck. Mutlaka almamı istediğiniz bir bttlüm var mı? "1>N konusunu alıruınız wvlnirim. BUkr ögmıim yıllanmızda Dsmantıcaııın dikenlf yolUnndfln grvmek zornnda kaldıgımız için Dil Dtvrirni'ne d<irl elle sarıldık. Ataıdrk'ün k«rdıır(tu(t« Tııık Dil Kurıımu'nun dogal üyısi saydık kendimid. Biilün devrlıtıirr nasıl orfadan kuldırıldıyüa, IMI r>cvrimi'ni IrallııUınuk içln de Alatiirk'iın kanuni mint.^ıİHn olan İHI ve Turih Kurunıları (i/ıl bir kununta kapatıldı. Onlann yerine ba^ka bir kurum olüfluruldıı. Alulürk'un minısı da Medeni Kanun'un mlnıs hukııku ilkelerine aykın olarak bu kurumu hagı^iandı. llıı kurum,ft/t'lbir kanunla kurulduftu için kanuni ise d< mlniR hukuku llkelerinr aykın oldu^ıı için gayri hukukidir. ömrümüu bu son yülanada ariık bir lek dileftlıu var: Gelecek yülardald »lyaıal iktidarlar açılan bu kapıdan yarartanarak bugünktt dunımu yaıalanlann mlrasbuına öıcl kanunlarla el koyup onlan tafka kurum ve kifllerin kullanımına veraln. Selam, gelecek yıllann mimsyedlkrine!.." Söz dil konusuna gelip dayanınca on üç yıl gibi u/tın bir sUre Türk Dil Kurumu başkanlığı yapan Macit Gökbcrk'in 1980 sonrasındaki gcliiinclcrc ili^kin dü$Uncclcrirıi öğrenmck ısıiyorum. Arna ben dahu 1skl Türk Dil Kunıınıı' di>c stfze ba^lanıı^ken, "Alaliirk'ün IMI Kurumu diyorum ben" sözlcriylc düzeltiyor Macit CİOkberk. Ardından 1940'taıın orialaı ııulan beri Ataiürk Devrimleri'nc kar>ı bir lepki götuldıiftunu, ama Aiaturk kuisajlaşmi} bir deger oldugu iviıı bunlara kolay kolay kar$ı çıkılamadığını, Ataiıirkv'Utügün köşcsinden bucaftıııdan kcmirildiğini anlatıyor. "tfte 12 Fylul bu nakımdan hüliin *ıkınlılun »rtadnn kaldınıu>, bir biilün olurak Aiaıürk Devrimlrri'ne kar>ı çıkmnk zcmininl hu/ırlumt>tır. Ben Aratüık'nn Dil Kııruınu'nıı orludan kaldırmayı, Tarih Kurumu da var, bu anlayuj içindr dtgtrlendiriyorum; Alalürk Dcvrfmleri'ni bir çe>il lasfiyc için utılmı^ KÜV'IÜ blr adınıııı sunucu olarak anlaınak isliyorum. Bu iki kurum, Alalurk idcolojisinln kaynaklarıydı. Askerl darfoe aynı zamanda Alalnrk Uevrimlerl'ne karşı da riidiirüni bir darbe olmuflur anlayışındııyım. l>ı> göriiniifleki biilün gürüUü paUriıjTi. lürenwl Aiatürkçülttge karşın gerçeklr 12 Eylül, Alalürk Dcvrimkri'nt' çok aftır bir durbedir. Bvlki bifbir zunmn Alalurk ivin bu kadar busi dikilmedi, bu kadvr loreıı yapılmadı. Ama hepsi n«s«tri>, hep.sl kamuHaJ." Ekrem Akurgal "Şimdi hakın, alaııırknyn hayrnnınıdır, Motarl'ı, Bt'ellınveırı dinlcdigim kudıır Drdr FtVnrti'yi de dinleriııı. Ama dedeler fulıııı gfçmi^lir orlık. I>ede'yi söyleınrk için fruk giyrr lıuml, saallertc aynı lııırı'kılliTİı. krııdisi olınusa da çalacuk «•an urkvslru>ı yoıulir, ama hâlâ 15. yü/yılın hatHKim ntrurür. Neden, amanefendim, Batı'nın IBM'ini alaJım, ama küllürünü almayalım, musikisini almayalım, lek lelli sazda kalalım. Tek irlli sazda kalırsaıı l*k lelli olıırsıın. Sıınra birisi de çıkıyor, ben çokstsli I iırk musikisi yapıyorum diyor. ÇukMsii degil. çok insanh rausiki onun yaplıgı. hısatası kendimi/l aldalıyoruı." 1935'lcrdc şiiri. üyküyü deneyen Ekrem Akurgal, 1940'larda Ulus Gazeıcsi'ndc, Ülku'de yayımlanan yazılarında bu görüşleri savunmıış hcp. Turk OzUnll yitirmeden Avrupalılaşmak... Kendi deyişiy\e hayatımn felsefcsi olınus bu. Haita bu yttzdcn adı Gavur ICkrrm'c bilc vıkmış. "Alalürk'r kadar hiı Avrupa'nın yalnı/ leknigini ıılınayı muriftl saydık, ruhunu atmaklan kurkluk. Avrupalıla^acagız, ama nasıl? Alalürk bunu altı ok Içine uluaUrdı. Oogmalar hallnde de degil. DaIraa degl^ebUecek, ge»$ebUecek llkekr haUndc. Şimdi hfllft Dtıgıı Uaiı, Türk • tslam Mntezl... Blr korku, aman gavur olmayalım. Klmflerlne göre rnlariyi çıkanp panlolona dontlnce gavur olduk. Feii çıkanp $apkayı giyinre de. Hlç ilgisi yok..." lUtm M T rtHU (Afilla öztannHı / Çlzgner: Ferruh Doflart / Cm Yayınavl. ImlUn Hasan lz/ct(in Dinamo'yu dinterken, nasıl bir direnme gücü bu. ne lür bir inaııç onu ayakta tuian diyc dıişiınüyorsunuz ister iscemez. Vaiaıı. nıîllet nuıku atanlurın ona hayalı zindan cdişinin v'irkinliğiy Hıfzı Veldet Hoca, iki ana ilkcyi hep korumııı ya/ılartııda: Hukuk ve Alalttrfcçiilük. Hocaya göre adaletin, hukukun o!nıadıgı yerde mutlaka bir çOküş, bîr baMsyıs 1989 ÇERÇEVE