Katalog

M Ü R E K K E B İ K U R U M A D A N Frankfurt Okulu Phll Sfater, 'Frankfurt Okulu' adlı çalışmasında, temel olarak, Max Horkheimer, Herbert Marcuse, psikolog Ertch Fromm, eatetisyen Theodor W. Adorno tarafından 1930larda Eleştlrel Toplum Teorisi' baslığı altında gellştlrllen çahşmalara değlnmekte, Frankfurt Okulu olarak bilinen bu ekibin sözkonusu dönemin entelektüel ortamdaki rolünü, polemiklerinl kendl Içlerlndekl aynşmalan e/e almaktadır. DENİZ EKtN nümüzdeki günlerde BFS Yaytnları arasında çıkacak olan "Frankfııri Okulu" adlı kitabın yazarı Phil Slalrr, Birmingham ve Freîburg universitelerinde Almanca ve felsefc egitiınini tamamfamıs ve sonradan Frankturı vc Amsıcrdam'da Frankfurt Okulu Uzcrindc ı;alı>maJarda bulunmuştur. Şu anda l.ondra'da Kent Oniversitesi'nde misafir oğreıim uyesi olarak bulunmaktadır. Phil Slaier bu çalışmaMnda, temel olarak. Max Horkheimer, Il«rbert Marcuse, psikolog Erlch Frouıın, csleıisyen Theodor W. Adorno tarafından 1930'larda " blırştircl Toplum Teorisi1 ba^lıgı allında gelişıirilcn valı$malara deginmekte, Frankfurt Okulu olarak gcçcn bu ekibin söz konusu dönemin entelektüel ortamdaki rotunU, polemiklerini, kendi içlerindeki ayrışmalannı ele almaktadır. Frankfurt Okulu'nun Marx'ın ekonomipolilik ekştirisine yakınlık iddiasını eleştirel bir gözle inceleyen Phil Slaier. so/ konusu ekibin eikinliginin devrimci praksis. ile ili$kisinin niteliği u/erinde durnıu; ve bu çerçcvede Weimar Almanyasmm sosycHskonomik ve politik tarihini lartışmıştır. Konunun kapsamı bu hacimde sunulduğunda, gundcmc Karf korach, WIHıelm Rclch, W«lıer Benjamin vc Berioid Ilrechı gibi, Frankfurt Okulu'nun çahşmalarma elcstirel işık tutmuş enıelektüel ki^ilikler de girmişlir. Phll Slatcr, Frankl'urt Okulu'nun, 1930'ların Almanyası'ndaki politik arenada, özellikle de sosyalist kesim içindeki konumunu oldukça ayrıntıh olarak BsrtolrJ Bracht tartı$mı$tır. Frankfurt Okulu'nun sınıf bilinçliliği, parti, sosyalist yapılanma, proletarya diktatftrlüğU kavramları çerçevesinde Siallaizm, Rosa Lııxemburg, Alman Komünut Partisi. Trofki. Brandlcrizm, Koosey Komiinizmi, refornıizm. sol kanal sosyal demokraii, Alfred Sohn Hetheİ vs. karsısmdaki konumunu sorgulamıştır. Phil Slater'in, Frankfıın Okulu'nun bîr katkısı olarak düşunduğu ve oldukça önemli butduğu bir nnsyon vardır: ManipUlasyon. Bu nosyon dolaysız olarak devrimci praksis soruıııinun ilgilendirdigi gibi, tanıonıen sosyalist yapılanma surccinin dc lemel ayırı edici kavramlarından biri olarak gö/ükınckıodir. Manipülasyon, i$çinin i$ bolümü içindeki konumu tartışıldıgında karşımıza vıkan bir nosyon olduğu kadar ideolajik denetim aygıtlarınm etkinliktcrinc itişkin olarak da ttnemini korumaktadır. Phll Slaler, Frankfurt Okulu'nun geliftirdiği bu maııipülasyorı nosyonunun devrimci praksis yoluyla geıv'eklevcbilceck biçimleri liicrinde durur vc Frankfurt Okulu'nun bu nosyondan çıkarttıgı poliük sonuçları tartifir. Phil Slaier'in Frankfurt Okulu'na ilişkin yoftunlaştigı ikinci nlan, materyalisı bir psikolojinin geliştiritmesi olaııağını ara$tırnıaya yöneliktir. Maııipülasyon nosyonıı burada da ayırt eıtici bir noiyon olarak karşınu/a çıkmuktadır. Ekonoınik bir yapılıınmanın niıdiği konutnunda olnıakla birliktc, manipülasyon nosyonu, aynı zamanda psikolojik süreçlcr dolayımmda, bircyscl ya$am alanlannda egemenliğini dayatan bir Ozellik taşımaktadır. Psikolojiye ilişkin olarak özellikle Fraud'un geliştirdigi psikanaliz teorisi ttzerinde dunılmakta, Juog'un Sjgmund Freud 'analitik' yaklaşımıyla kısa bir lıesapla$ınadan sonra Freud'un 'ölum dürtüsü' kavramı iartı>ılmakiadır. Frankfurt Okulu'nun, Fromm dı$ındaki psikoloji alanının ıcmsilcisi sayılan Wllhelm Relch'ın yaklaşımı «:1c alınmakıadır. Relch'ın özellikle oıoriteryan kişilik. aile, kitle psikolojisi gibi alanlarda geliştirdigi yaklaşımlarının sonradan Marcusr tarafından 1960'larda gelişıic ilcıı kvlerc ne ölçüdc dayanak uldugu aı a$tın!maktadır. Phil Slaler'ii) kitabındu cic aldıgı üçüncil önemli alan da esieıige, Slater'in tcrimleriylc ıfade edilîrse csteiik praksise ili$kindir. Frankfurt Okulu'nun uretliği 'olumlama' ve 'olumsuzlanıa' nosyonları çerçevesindc sanatm, cstetik praksisin doğası tartı$ılmaktadır. MaıtipUla&yon nosyonu dolayımmda bir devrimci praksis içinde estıuik praksisin konumunun niteligi ve kendi içindeki süreçler sorgulanmakiadır. Devrimci sanatm doftasına iliskin Lenln ve Troçkl'nin yaklaşımları, Lukacs'ın sosyalisı gerçekçiliği, Brecht tiyatrosu tartışılan konuların ana bavlıklarını olusturmaktadır. Burada belirtilmesi gereken önemli bir nokta da Pbil Slaler'in Frankfurt Okulu'nu 1930'ların. 40'ların bir kurumu olarak saymaktan, şınırlarnaktan ötc, onu 1%0'ların anti otoritcryan ögrenci hareketlerine degin izlcmiş olınasıdır. özellikle Marcuse'nin, Horkhelmer'in eikilerinin ncdcni ve niteligi üzerinde durulmakta, Marcuse ve Horfcheinter'in bu hareketler karjısındaki tavırlan yansıtılmakıadır. I I tcdir. Bunun yantnda, işgıîcü pazannın bUtün sorunlarına da ınaruü kaiınaktadır. Ayrıca Ucretler de mavı yakalı işçilere göre oldukça üüsük duzeydedir. Ancak niçin bu mcmurlar, Sosyal Denıokrut Parti ya da Komünist Parti gibi işçi sııııfı panilcrine kaıılmamıslardır? Niçin onların o kıtlcsel oytı, artaıı 6\çüde fasistlcre gitmiştir? Kracauer'in raporları, mcmurların kendi aralarımJaki farklara karşın, bu farktılıklann hiçbir zaman onları prolctaryadun ayıran uçurumla (Tanrıya »Ukür!) karıştırılamayacağı şeklinde düşündüklcrini ortaya koymaktadır. Knıcauer, bu duyarhğı, ekononıik duruınu /.ayıf olmasrna karşın bu kişilerin kafalurında yaşayan bir kieoloji aracılıgıyla açıklamaya girijmekıe dir: Nesncl olarak, bunlar bir yurisuzluk içinde bulıtnmakta olup, ancak ötıceki yuvalan kafalannm içinde yasamaktadır O lar. n (...) Lenin, Hcgel'in idealîst diyalek tiğinden Mııra vc Knnels'in diyalekttk materyali?,minc gcçi^i bir dcği^ toku^tan ibaret gttrmcktedir. HeKel'm diyalektik yönreminin kökeninde yatan ıdcalisi bakış açısı, artık idealist olnıayaıı, materyalist nitetikte bir Mseü baM ite yer degiştirmcktcdir. I^nin, llegel'ın idealist felsefesinirı böylesinc 'matcryalist biçimde tersyüz edilmesinin' olsa olsa yalnızca 'ınutlak'ın 'ruh' olarak degi! de 'maddc' olarak kabııl cdilmesi yoluyla bilinmcsîni sagJayaıı terimlerle ilgili bir degisimden kaynaklandıgının farkında gözükmektedir. U KİTAPTAN 8İR BÛLÜM (...) Proleterle$ıni$ büro isi, yarı robol niteligindcki zihin işvilcrtnin birbirinin yerine konulabilirliği anlamına RCİmek/ Phil Slater / Çevinn: Ahmst uztlan / BFS Yayınlan, Mayıs19e9 ÇERÇIVI