Katalog

B İ R Y A Z A R B İ R R O M A N Bir detay ve atmosfer yazarı Ms Murdoch'ın dUlmizde yayımlanan dördüncü kitabı olan Kesik Bir Baş', İngiltere'de yayımlandığında, eleştirmenlerden son derece çelişik tepkiler almıştı. Öte yandan Ms Murdoch, karmaşık ilişkiler düzeni üzerine kurutu son derece basit bir öyküsü olan bu kitabından, bugün bile, en İyi romanı otarak söz ediyor. GÜVEN TURAN KESİK BİR BAŞ/Iris Murdoch/Çeviren: Serdar Rıtat Kırkoğlu /Ayrıntı Yayıniarı / 205 s, I Kod No: 303.009 IRIS MURDOCH Kesik Bir Ba$ IKIS M l K İ M H İ I I ngilîz rnnıaııının en (Jikkaic degcr fl/elligi. dahii rumanın ortada bile olıtıuüığt doncmlcrdcn kalma bir gclenck üzcrine kıırulu olmasıdır. Rus roınanıuın büyük psikulojik çatışnıaları, ırurısı/romammnçapraşık insan yorumlan, klasik ronıanın en belirleyici özellikleridir. tngitiz romanı ise, ncredcyse bütünüylc aktöre (eıik) sorunlann uzerine kuruludur. İyi ile kötü; evet ile hayır; yapmakla yapmıımuk arasında çatışmanın ta kendisidir romamn iskeleıini olu>ıuran. Oncmli olan Jirn'İn (Lord Jim) hangi psikolnjik eikiyle yolLU dolu gemiyi lerk etligi dcgil, dojrudaıı doğruya terk etmesidir. Bu eylemdeki ukirtre sorunsaldır. tı^üiz romanını helirleyeıı ikinci (eniel oge, ne oluısa ulsun, geritim ve dolanııtıııı (cnıriku) oykuyU taştyan onemli bir anlaiım aracı oltııasıdır. Ru o/ollik de gcne tngiti/ romamna buyuk draına yazarlarııım bir arnıaganıdır. GünUnıü/ Ingili/ ya/arlarının cn verimlilcrinden olan Iris Murdoclı da iki ana çizgide t>/vtludiğitni/ Ingiliz ronıan gelcncğinirı tipik örııt'klfrini veriyor yapıllannda. 1950'li yıllardan bajlayarak. ncredcyse hcr yıl bir ronıan yayımluyarı Murdoch. uynı zanıandu (>x!ord Üniversitesi'ndc felsclv ögrctmcnliği de yapmış olan, özdliklc Sarire ıı/.erirıc ya/dıgı kitap, bugün ner«lı*ysc alunında bir klasik değeri la^ıyau, fclselc yazılan vc kiiaplarıyla da dikkaı vckcn hir düşilnUr. Ne var ki Ingili/ ronıan geleıteginin bir özelliği oldtığuıuı soylcdiginı akidrc sorunsalı diiinda, Morduch'un rotnanlarında onun felscfeci yanını bulnıak, felsefl bir romamnı görmek, olanak dı^ı. KişilerinindOşUnUr, felsefcti oldugu romantan bile frlseli ajırlıkıan v«'k uzakiır. Bir hayli dagınık, bir hayli eksik çeviri kitaptığımuda (yirminin UsUlnde romanı olan Murdoch'dan) sadcce üç roman ı;fvrilmi> diliıni/o: llnlyan Kızı, Tek B«ynuzlıı Al ve Kesik Bir Bnş. Bu çcviıilcrde de ilginç bir durunı gö/leıımcklcdir. ingiltere'de 1964'te yayımlanmış olan llalvan Kuı, TOrkçe'dc 1971'de çıkıı. Tek Boynuzlu Ai'ın Ingilterc'de yayımlanış tarihi 1963. bizde isc JV8J. Kesik Bir Baş isc, Ingilıcre'dc 1%1'dcyayımlanmış olmasına karçın bizde 1989'da yayımlanabildi. Bu kiıapların arusında sadccc 1962'de yayunlaıuıu$ olan An UnoffldBİ Row eksik. Yoksa Murdoch'un öncmli ve verimli | ktel ı BüUın U a y okunuriufluna, fiykusunun ilk bakı$la öüı ayaklılıflına karştn, derinlemesine okunması gereken bir yaıar. tin'in karde$i Ale\andre ile Palmer'ın keııdi kızVurdcji (vc Martin'in birdenbire â$ık olduğuı Hunor ile ve sonunda da Georgie'nin Palmer ile ve Antonia'rttn Alexandre ile ilişki içinde olu>larıya da onceden böyle bir ilişki ulüugu ortaya çıkar... Bütun butıların dışında kalan ıek kişi. Martin ile Ale.vandre'ın kı/ kardeşleridir. Ve ilişkiler zinciri içinde sadece kadınlar birbirlcriyle ilişki kurmazlar (Georgie ile Konor arasında bir ilişki olabileceği sc/dirilir gibi olur). Herkes birbiriyle öyle çok ilişki içnidcdir ki, romamn sonunda Alexandre'le Honor arasında neden bir ilişki olmadıgı bayağı dikkaı.) çekmektedir! İlişkiler ve ilişkilerin aktorsel sorunsalları bir yana Mordoch, kitabında yukartda sö/ünii etıigimi/. ama Ingiltz romanının "alameti l'arika'Marından biri olan " h u m o u r " u da boi bol kullanır. Romamn başında Martin'in karısı Antonia'nın Palmer'ı sevdiğini söylcdiği saline, kclimesi kelimesine Anıonia'nın Alcxandre'ı scvdijini söylcdiği sahncde, romamn sonlarına doğru lekrarlanır. Martin bu anda, " o sahneyi sanki daha öncc yaşamış olduğıı" duyguMinu hissettiğini ifade eder... Murdoch, bir detay ve atınosfer yazarıdır. BUtun romanlarında her bir sahııe, bir polis romanı gibi duzenlemni;, konumlanmtş ve anlatılnıı^tır. Bu romanda, kahranıunın şarap taciri oluşu, şarabı neredeyse romamn bir kahramanı dilzeyinde öıı plaııa gclirirkcn tablolar, masular, biblolar ve bir samuray kılıcı. romamn çözümleyici öğeleri olarak karşımtra çıkar. Atmosfer ise kapah, karanlıktıı. Gece. romamn nercdeyse htmtnllne hâkim olnıuş gihidir. Cülndıi/ geçcn olaylarda Ke Murdoch. u/critıc busa basa sarı ve her larafı kururtun bir sistcn söz eder. Bu karanlık, ilişkilerin tUmünegizemli bir hava verir. Adeta gerçek bir ilişkiden çok alegorik bir romanla karşı karşıyayız iztenimi ediniriz. Murdoch, btltün kolay nkumırluğuna, OykUsilniln ilk bakışta düz ayaklılığına karşın, derinlemesine okunması gereken bir yazar. özellikle Brjan MaRgee'nin Yeni Düşiın Adamlan adlı kitabındaki konuşması. youtarın dilnyasına dcriııligine girebilmek için iyi bir anahtar. D bir döııcıııının iyi bir kesiıini i/.lemck olanak dışı dcğil demektir. Kcsik Bir Bgş, İngiltere'de itk yayımlandığında. eleştirmenlerden son derece çelişik lepkikr almıştır. Kitabı. Murdoch'un cn iyi yapıtlanndan biri olaruk karştiayanlar olduğıı gibi Murdoch'un olay örgiksünün (mla üorlanmış otdııgunu söyleyeııkr de olmıısiıır. Dulantııun aktı'Vrünün önltne geçiigi vc ıli$kıler körduğümünün romanı da kilitlcdigi öne sUrülmUşiUr. Ûte yandan Murdoch, kcndisiyle yapılan konuşmalarda sık sık Kesik Bir Bnş'tan en iyi romanı olarak so* eımekledir, bugUn bile. Kcsik Bir Baj'm karmaşık bir ili>kiler düjterıi uzerinc kurulıı son derece basil bir öykusü vardır: tyi bir geliri olan, şarapglıktan para kazaıımasına karşın asıl merakı, sava$ larihı olan Martin LynchGibbon'un kendiüiııden çok genç sevgitisi ve çok ya$lı karı.sı arusındakı gü/el ve dengelı dünyası. karısı Anıonia'ıun bir gün birdenbirc ruh doktoru Palmer Anderson ile arasında bir ili$ki buluııduğıınu birlikte oldukları sırada acıklamasıyla bozuiur. Romamn ilerleyen sayfalan içinde, Martin'in scvgilisi Georgie, Mar MayBİ969 Ç I R Ç I V I