Katalog

B İ R D E N E M E K İ T A B I Maldoror'un isyan çığlıkları Yetişkinler topluluğuna katıtamadan 24 yaşmda bu dünyadan göçen Comte de Lautröamont'un çığlıklan, Türklye gibi baskımn yalnızca okulda değil, tüm toplumsal düzlemterde korkunç boyutfarda olduğu bir ülkede daha da anlam yüklü bir hale gellyor. MEHMET ALİ KlLIÇBAY MALDOROR'UN ŞARKILARI / ftil, cylemiyle de, çunku bir communard Comte de LautrĞamont / Çevfren: olduguna dair ciddi belirtiler vardır). son dcrece öncmlı, ama a/ sayıda cscr vcrdiközdemir Ince / G»ce Yayınlan /. len sonra. 24 yaşında bu dünyadan gftçyu/yıl Avrupa'nın cn inançlı çagıdır. 18. yü/yıldu su yü/une e> kaıı, arna asıl urunlerini 19. yüzyılda veren Aydınlanma l'dsctcsi, dogayı yeni inancm mekânı haline gctirirken. aklı da bu yeni dinin amentUsü yapmı^tır.Mabcdi doga, rahibi akıl nlan bir "din" demeliydim. Doğanın bir kerede ebediyete kadar gcçerli olan yasalarını insan aklıylu butacak ve kendi loplumunu da bu doğal düzcnc gore orgütleyecektir. Avrupa'nın "diınyayı uygtrtftj lırma" (yani cmperyalizm) gorevinin altyapısım olıı,turan bu lavır, perde gerisiınJe, kapiiali/.min tilm dünyayı kucaklama lutkuuına ve zorunluguna denk dü>mekiedir. 19. yüzyılın ınilmin rasyonalist vc pozilivistleri, yeryıl/.undeki külturel (arklarm, biz/at kendi kıtaları içindeki farkların, gclişme dlUcyi farklari oldugunu ileri surmekte, dUnyanın lekdüzc bir örguttcnmedc bulujnıuM gercktigini savunmakıadırlar. Augustc Comte'un ki$isindc peygaınbcrini bulan poritivizm, akıl dinini nihayet kunnu» ulmaktadır. 19. yuzyılda tarihin yasaları da "key fedilmiflir." Hegel ve Mare insan toplumlarının nerelcrden gecerek, nerelere tılaşacaklarıııı "urlaya kaymuflanlır." Akıl bir kıv daha galip geiıııi^ vc larihin sirları ı;O/.ülmüiluı. Htr jcyiıı hilindiği veya cn a/ındatı, ııusıi bilineccginin bilindiği bu 19. yü/yıl dünyasında, eğiıim dc ycni tavırlardan nasibini atacak ve toplumun adayı olan bireylcre, bir gün kaıılacakları yeliikınler dilrıyasmın (akfi, pozitivisı, yasuları Oncedcıı var olan ve insanlar larafıııdan vözüiecek olan) sarsılıııa/ doğruları "ötrclilecvkllr." Okui. bir doğru bilgilcr akıarma ycrinden başka bir $ey değildir. 19. yüzyıla cgcmen olan ve klasik geleneklere İcarşı çıkan rornantizmi de unuimamak gerckir. Yeni bir estctik yaratmanııı vc cugıııı aıılaııtaııın peşinde olan bu okul da sonunda bir gdcnek haline dOnü$mUş, bundan da mesi, nıcn&up oimanın prestij sağladığı bir ccmaal, bir kulüp haline gclmiflir. Ldebiyal, 19. yüzyılda katı kurallann dı$ma çtkmada aciz kalmaktadır. Asıl adı Isidore Uııcasse olan, ama ünunü Comlc de İjnıireamnnf adıyla sağlamışolan çnk $a;ırtiv.ı bu rransı/ sair, i$ıe bu 19. yüzyılın içinde yaşamı$, ama ona karşı çikmış (sadece yazılanyla deKBStm1969 19. mllşiUr; ycıifkinler loplulugıına katılınadan. "Ve korkmadan hekliynrıım canavarlun, ya/K>Mil eftiliciİMİ glbl" (Pueiiies, I. s. 245) diyeıı Ducasse, bana göıe, bu(Un escrleı inde çok beürgin bir liseli kimligiyle orlaya vıkmaktadır ve gcne bana gürc escrinin bir isyan çığlığı olmasının gizi bu kinıliğin içindc saklıdır. Burjuvaziniıı ve onun sisicmi ulan kapilalizmin cgcmenliklerini kanılladıklan 19. yü/yılda. po/ıiıvi/tııin felscfe vc bi lim dUrıyaMnda tahta çıkmasının anlanıı, kapitalizmin apolojisinin yapılmasıdır. KapiıalİM mantık hcr kilidi avan ınaymııncukıur. Bu orıamda okul (lisc) ve bundan da öncmlisi yaıılı okul, yeiişkinler dunyası (kurıılu kapitalist du/rtı, egcmenlik ili$kileıi) ilc yeniyeimelik arasırıdaki bir v'aiı^ma alantdır. Sisienı surckliligini korumak iv'iıı yrniycinıeyi lornadan gci'irmck zurundadıı. Ba^ku turliı olma veya kcndinc O/.gü kimliğini ılretme olana£ı sürekli olarak clindcn alınan yeniyetmc, bu savası kaybcdcccktir. Okul, onun için yclişkinler topluluğuna kabul töreninden öııce hcklcdiği ve kurallan ögrendiği bir kulübedir. Uıuıreanıonı'un isyanı burada ba^lamakıadır: "Öyleyse, kendi kanından, kvnıli K<»/ya>lttrındfin iftır n<>n; nııvenli lifslvn vcnivrtK a " (Maldoror'un Şarkıları, I. s.)0) Bu isyiiııkâı yeniycıme, loptumun onu "adam elnıi'k iv'iıı kullaıiclığı "lorna le/gâhı" yulılı lisedcki baskının yotıunu gayel tyifcavradıgından.lıpkı Orlacag vi(a'lurmda oldugu gibi iıuivayu, çölc, yalnızlıga kaı;nıı>tır. Böylcce evreni ancak çok dar (içinde hulıınulan cemaal, lise buskı) ile vok geniş (buııın canlılarıyla birliktc lıırn âlem, insan.i^ifi bir dılnya) boytıdarı içinde kavnıyabiimeniıı nıed cezirinde Maldoror'un Şarkıları gibi lıarikalaı, Poesie» gibi ııel'useılcı uılaya vıkmı$tır. "Veremll çaAiHuaıı alardamarlannda yalnızca birkaç damla kan kaldıgını JJÖniyorum, aııyta" (PoMm. 1. s. 246). "V«ırmdcn olen bir yrniyeimt yatıyor burada" (Maldoror'un Şarkıları, 1. s. 12) diyen Luıireamonı lıctn lUm 19. yü/yı1ın fonunu vcınıiş olan verenı hastalığına gönderme yaparken, heuı de asıl bu lopluınıın onun gözUııde ne denli tedavisi olanaksu bir durumda olüuğunu vurgulanıukladır. TUrkiyc gibi ba,skının yalnızca okulda dcgil, lüm toplumsal du/lemlcrdc koıkıınv' lioyuılarda olduğu vc geçcrliklcıı "kvndiliklerinıleıı doftru" ak»İyomlard.ın Ktrciilmc sloganlarla blrbirhtrine lullunılan insanlarııı toplumtı olan bir Ülkede, Lautreamoni'un çığlıklan bel ı 1 9 yüzyılın mumin rasyonalist ve podtivistlari, yofyuajndflki kuftüfBl laridann, Mzzal kendi kıtalan içindeki lartdann. gefifme düzeyi t»Mın olduflunu ileri sürmakta. dunyanm takduM bir urgullenmeda bulu$ması garektlOinl savunmaktadırlar. ki de daha anlam yuklu olacaklardır. Mancl'in Picynct Maldoror'u u Mal d'Aurore" jafak sanvısı olarak okumuflur vc dijcr biı\'ok deji^ik okuınanın içindc cn (uiulanı bu ülmujtur. Ama ben ya$adı£ı toplumdan dch$cte düjınüş, ona kaiılmadıgı için dc onu anlamı; olan bu son derece öncınli şairin cscrini "Mal d'horror", dclışet sancısı olarak okumak egilimindcyim. Zaten Iautreamont da ;iirin hcı kcs tarofıtıdan yazılmasını isıemiyor muydu? D Ç I R Ç EV E