Katalog

P Ü N Y A D A N Özgün Pasifik edebiyatmın temelleri Pasifik toplumlannda siyasai ve kültürel kıpırdanışın başladığı 70'U yıllarda attltr. Aradan geçen yirml yıl içinde, emekleme dönemini geride bırakan sonsuz maviliğin özgün edebiyatı, şimdilerde gençliğini yaşıyor. Henüz bir atol ÇAĞDAŞ PASİFİK EDEBİYATI NADİR PAKSOY kyanus'a serpilmiş binlerce adadayaşayan Pasifik insanının kulaktan kulağa, ncsılden nesile anlatılagclcn; loplumlanıiın sosyal, kültürel özelliklerine göre, her turlü olayı konu edinen gcniş bir sözlü cdebiyui biı ikinıi vurdu. OüııUmUzde, sayılan azalıııakla birliktc, köylerde masalları. efsancleri, öykülcri anlatan kişilere hâlu rasilımabüiyor. Üte yaııdan yerc! kültUr kuruluslannın öncuirjgUnde yeni yeni baslayan, halk cdebiyatmı silinmektcn kurtarnıaya dönük, dcrleme çalışmalan okyanusun bir avuç aydını tarafından sevinçle karfilanıyor. Konularını Pasifik "ten alan edebi ÜrUnler, 'Pasifik'ten esinlcnen Baiı edebiyalı ve 1970'lcrden sonrafilizîeneıı'özgün Pasifik Eclcbiyau' şcklindc iki ayrı olgu olarak bclirirlçr. Pasifik kijiyi zaman ve mekfln kavramının dışına iten bir sonsuzluklar dcnizi, duyarlı bir ruh için güzellikler okyanusudur. Yalnızca güneşin batışına bile sayfalar yazılır; akşam esintijerinin sürüklediği 'francapani' çiçeklerinin kokusuna diwler dökiürülür. Yerli halkın belki de kanıksadığı, günlük yajamın tekdü/eliğindv faıkına bile vannadığı büylesi özelliklcr, Pasifik yaşanunın fon olarak kullanıldıjı cgzotik serüvenlcr, lialılı yazarların katcminden, bazılarınıtı 'klasiklcştigi «ykfilcrc, romanlara drtnüsmeyc ba$lar. Çoğu 20'nci yü/yıl başlannda beliren yazarlar ve güney denizleri esinti kirapları jöyle sıralanabilir: llermaıı Melville (Moby Dick); Robcrt Luls Slevenson (Islands Nighis'EntcrıuinmcntAda Geceteri Eğlencclcri), Somersel Maugham (The Ivfoon and SixpenccAy ve Altı Kurıış, Soulh Seas SıoriesGOncy Denizleri Oykillcri); Joscph Condrad (Nosıronıo, Bcart of DarknessKaranhgın Yüregi); Jack O "Beyazadam evine dunl / yü2unu gurmekien bıktım / sesını duymaktan bıktım / evine dönf / tvlna dun. ey beyazderili." lxındon (Souih Seas TalesOüncy Denizleri Masallan, A Suıı o( SunGUne^in Oğlu); James Mfchener (A Kcturn to ParadiscCennete Dönüj, ialcs of the South SeasCüney Denizlerindcn üykttler y özgün Pasifik Edebiyatı'nın ilk tohumları Pasifik toplumlannda siyasal ve kültürel kıpırdanı$ın ba^ladığı 70'li yıllarda atılır. Fiji'nin baykcnti Suva'da yayınlanan, Pasifik'in ilk özgün edcbiyat dergisi 'Mana'nın* yayına atıtdığı 1976 yılındaki birinci sayısının önsüzüne kulak verelim: "(JUncy Pasifik [idebiyatı için u^rasıtnız, şu sıralarda ilk meyvesini veriyor. Bundan sckiz yıl once "Guney Denizleri'nin Tn lyi öyküleri"** baslıklı bir sçvki (aııtoloji) hazırladıgjmudu kitapta hiv bir yerli yazarın eserine ytr verileıniyordu. Çünkü o zamanlarda Ö/.gün Pasifik Edebiyatı'nın varltğmdan söz cdilcmeyeccgi gibi, olantar da henOz bclli bir olgunluktan yoksundu." Aradan gcçen yirmi yıl içinde, emekleme dönemini geride bırakan maviliğin özgün edebiyatı, şimdilerde gençliğini yaşıyor. Olkelerinin geçmisıeki siyasi duruınuna göre, Ingiliz veya Fransız kultürüyle yeti$nıi$ ve de o dillerde yazan genv cdcbiyatçılann cscrlcrini bulabilmck arlık mümkün. Ancak agırlık siirde. Çagdas Pasifik jiirindc islcncn temalar, sömürgecili|e karşı pasifik aydınının kendini arayişı ve geçmişin misyonerkoloni külıüründcn arınma çabalan çervevesinde yoğunlaşıyor. 'Bcn kimim' adlı jiirinde Vanuatulu polilikacı ve ozan Uonald Kalpokas, ülkcsinin 'Yeni Hcbridlcr' olduğu yıllnrdu kalcme aldıgı dizelcrde bakınız ııasıl sesleniyor: "ikl iri duşman kanadı allında CarüıİD/ Ibanele kalnıışım, / gtizel yurduma hlle kartşmış / Rnlının açıkgöz kttltüriince / rahtl bırakılım$ım." Kalpokaiı, o günlerde Ulkesini yöneıen ingiliz ve Fransı/lara olaıı tepkisini dile getirdigi dizelerinin sonunda "B«n kimim?" diye soruyor ve yuıuıını da yine kcndi veriyor, "Ben, kendi ülkemde Uçüncü sınıf yurttasım..." Bir başka Vanautulu ozan Alberl Leomala ise, "Evim" adlı şiirindc saldırgan bir Uslup scrgiliyor: "Beyuadam evine dön! / yüzünü gormrkten bıktım / seslnt duymaktan bıklım / evine donî / evine dön, ey beyazderili." Alberl Leomala 'Haç' başlıklı dizeleriyk dc bu kcz, misyoneı lige deginiyor. Yakla^ııııı ilki gibi. yine hırçın: "llac, / sendtıı ncfrtl ediyurum / srn ruhumu öldürüyorsun / gelenekleıimi yıkıyorsun / Haç,/ nefrctimi bir bllsen." Solomon Adaları'nın o/ant C'elo Kulagae de 'Beya/ Tnprak' adtı şiirindc Vanuatutu konışularıyla benzer bir lutum içinde; "ynrttaflanm! / şu gelen beyazadanıı goriiyor mıısunuz? / O işK, 'beyu/ loprak* demekllr." Baıı kültürUnUn doğurduğu çcliskiler, öıuııe dötımeyi arzulayan gcnv Pasifik uzanları için zcngin bir csın kaynagı. Samoalı Pelaia da 'Kaçınlan' şiirindc böylcsi duygularla yüklü: Kasım 1989 Ç I R Ç E V I