Katalog

B İ R Y A Z A R 'Saydamlığı hiç yakalayamadım' MEHMET BULDAN ransa'da gecen cylül ayında Fransız lclscfcci Louis Althusser'i anlatan bir kıtap yayımlandı. Robert Laffont Yayınevi'ndcn c>kun kiiabın yazan ise Parc Lisesi'nde Althusser'in iki yıl lıocalığını yapan Fransız yazar vc fclsefeeisi Jean Gutllon, "BirÇag, Bir Hayat" adını laşıyan kiıapıa. Althusser'le ilgili acılanna, konusmalarma, Althusser'in kendisine ya/dıgı mckıuplara yer veriyor. Louis Allhusser 1918 yılında Ce/ayir'de dogdu. 2. Dünya Savası sırasında Fransız Dircni; Harckcıi'nc kalıldı. bes yıl süreyle de Aimanlar laıatından lutuk. laııarak csir kaınpınclu kaldı. Frama'da 1%0'ların ortalarında ba$layan "yanısal düşünceden" etkilenen^ ancak "yapısBİcı" olarak lanınmayı sevmcyen Allhusser, Fransız Komünist Partisi'nin bir üyesi olarak MarksisiLeninisl bir düsünce çerçevesinde f'elsclesini gcliştirdi. "Felsete ve BUIm Adamlannın Kendlliftinden Felseresi", "Ideoioji ve Devlelin ideolojik Aygıtlan", "Polilika vc Tarih", "John l.evvis'e Cevap" adlı cscrlerı Turkeeye cevıileıı Althusser'in 1980 yılında gcçirdiği bir sinir kriri sonııcu kansıni öldurmesi buy.uk yankdar yaratnuslı. Iransa'da yayınılanaıı "Le ISouvel Observaleur" Dcrgisi Jean (.iuiiloıTıın kitabının ba/ı bttlümlcrinc ycr vcrdi. "İki yıl sUrcylc. 1937'den 1939'a, Althusscr, "Ecole Normale"e hazırlayan Lyon'daki Parc Lisesi'nde öğrcncim oldu. Çok iyi hatıriıyorum, solda ikinci sırada oturuyordu. llk defa alnının açıklığıyla dikkatimi çckti. Bana yazıp vcrdi£i ilk incclemesini l.amartinc stilindc. ülgıııı bulduııı. Bir kenara çekip hcmcn ya7im sıilini dcği^tirnu.>si gcrektiğini srtyledim: Lamaninc. Hegel'edönüstu. "Dliç ve Gerçelt" u/*rine yazdığı ikinci koınpozisyoııa cıı iyi notu vcrdim. Tıııarlı, genis, gilçlü bir zekâsı vardı. 'Bcıabcr Tormcl felsefe ıızcrine bir kıtap yazmalıydık' fakal Lüui.s aynı zanıanda duygusal, nazik, scvcccn bir insandı. Manıığıyla duygusallıgını, kalbiylc zekâsını bülünlestiıcbilmi>ti. Kaıoİikıi. Katolik öğrenci Orgütlcnmclerinde ctkin olarak çalışıyordu. DütUn bunların ardından savaj yıllurı geldi. Tutukluluk döneminden sonra onunla tekrar 1947'de Avignon'da karsılastım. Deftişmisıi. Hilinc adında genç bir kadınla lanıslırdı beni. Ve Helfcne'den eıkilcncrck değistiğîni, tıcm ditısi/ lıenı de komUmsı oldujunu söylcdi. Uüiünicl olarak ayrılmıstık, ama sevgiscl olarak hayır. Tutukluluğundan beri sinir kri/leri gev'irüigini, bcndfn yardını islcdiğiııi söylcdi. LOUİS ALTHUSSER: Use yıllannda Althusser'in öğretmenliğîni yapan yazar ve fe/sefeci Jean Qultton, Bir Çağ Bir Hayat' adını verdiği kitabında konuşmalanna, anılanna ve Althusser'in kendisine yazdığı mektuplanna yer verlyor. F nıfla hep hirlnciydim. Ama bu birinclligin Kerçek payı oldııjjıtna inanmıynrıım. Sonra Lyon'da sirinle kaı>ıla>iım. Şayırlırı, benuri olmayan gerçek bir karçıia$ma. Siz bana r»k $ey ögrelmedini/. 'Bunu bir sitem olanık ulnıu>ın. Ben J. I.acrolv'dan sl/den oArendigiındrn a/ $ey Ögrendim. Anrak bıınıın çok ıınemli bir nedeni var: Brn lıiçlıir /amun bir >ey (>ürenemedim. lliçbir^ey bilmi>orum' ancak siz elime "analılarlan" bıraklınız, Siz kavramlar arusında tliski kurmayı, onlan bir arayu Ki'lirmcyi, birhirinden nyırmayı, luvathi krep yapar |(ibi, yi'nebilir lıale geilnnek Içln kavramları çevirlp •'sunmoyı" ogrrltini/ bana. Ben biiliin bunları dogal olarak kendimce anladım, ama anladım. Sanatını/da bir "oyıın" vnrdı. O nedcnle si/inle birlikle M/in »lan bazı $eyleri sankl benimüemiş gibi lanıyonım." Althıısser 1974 tarihli mektubunda ise söylc yazıyordu: "KanjH düşüncelerde (ildııâııınıı/ıı M>>Ittyorsunıı/. Aslında lııı durum du^uncelerimi/i bir tıruyıt ^t'lir^lıilir. Ancak si/ dü^ünvclcrinîze $lıplıc>lc lıukıyıırMiuıı/, bcnsı bakmıyorunı. Işlc c<tas l)iı ıı<ıkluAa ajrılıjoru/. 'llen ddgmaiiğim' dcmek kurallara lers dıı>ımıyıır. Ben rliyonıın, SpinoiU'nın, Hettel'in Mscitlfrı de dugmatik. Tann dışında 'Kficr bu kelimt bir şey ifade ediyursa, eger lanrı kuııu$abili>or»a' hiv kimse 'Blliyor muüunuz. ben de yanılabiliriın' dîyemez. Bana Spinoza yandu^ı oldugumu soyleyebilirslni/. Felsefede cok *t $cy blliyorum. Ancak Spinuza'nın en bıiynk oldtığıınıı dii^üıtıiyurum." I oııı.s, 1978'dc Vcsinct Psikiyairi Kliııiği'ııde tcdavi gOrdtl. Saatler hoyunca »nun yaıımda kaldıın. Mciafı/ik kurkulan vardı. lyilcşti, Bir gun Helene'le birlikle bana gcldi. Ikîsi de insanlığın sonuna yakla^tıgmı, hcr scyin vö/ümüııun Moskuva vc Roma arasında kıırulacak diyaloglarla olduğunu dü>ıinduklerini srtylcdiler. Benden II Papa JcanPaui'e ulasarak "Insanlığın üsıllnde ahlaki bir otorite olduğumı/ icin engelleri aşahilen bu adamı kabııl cdin" demcmi istedi. Papa II JcanPaul'e ulastım. Papa bana Louis'yi her şeyden ön ce bir feKcrcci olarak lamdıgını, onu severek kabııl edcbilcceğini söylcdi. Allhusscr karısını ttldıırdilkıcn sonra yaptıgımız :>on konusmulaıııı birinde bana kcndi hayatımı ya/mamı üncrdı. Şoykdiyordu: "Ben, Ikl ytiz sayfa, korkunc «arsıniılurıının hİküyeMiıt anlaldm. l)ıırulugu, »aydamlığı lıic yakulayanıadını. O zaman Alain, Mallarme, Heidcngcr Rİbi 'en karanlık olanın lcinden karanlıga' gecllm..." D "Bana Splnoa yandaşı oldujumu sdylsyeblllrsinlz. FelsetmJe çok az şey bıiryorum. ın Ancak Spinoza'nın on buyuk olduflunu düşunuyorum." (1974'tt J M H M t l m ' a m** mktaptm) Olu/ yıl geçti. Birbirimize verdiğimİ7 sözlerdcn gcıi dCnımcdik. FcNef'cde kar&ıt iki dü>unccdcydik. Poliıikada M. Marrhals'nin Marksizmini bcnimsiyordu. Marksizmi muılak olana, başka bir söyleyişle miMisizmc tasımak istiyordu. Gizii bir çckmecede Althusser'in bana yolladıjıı mekluplan sakludrm. Şimdi 11 r 1938 larilıli mcktubu okuyorum: "Sevgili Hocam btı sahah, bana yolladıKımz "Nouvenu Toslamcnl"ı (Yeni Ahil) aldıftımda cıık ^aşırdını. Çiinkü Lyon'da bir lek Rün kalacaklım. Hu ııfavık kîlubın lııı lıir tek giinde banu ulaşmuM beni >u>ırliı. SUc, siıi nv kadar cok sevdiglmi, bu kiivilk lıcdiycni/c nv kadar çok sfvindigiınl nasıl anlat»ca£ımı bileıııiyurunt. Keliıneler biilun tnııılan anlaimu>a yi'lmiyor. Bu kuçuk kilubı bnnu hediye etlffliniz için size ıninnellanm.." Mckıubunda Louis neden dini inancım kaybetlıgini de aıılalıyordu: "Ben Tann'yı çok Uıunuyorunı. Ancak Tann MVRİdni kaybetoılf, kendimi Tann')i lanıyan, nasıl davranahilecegîni bilen biri gibf hissediyonım. Havarillgin çok KtUi'l ülduıtuiıu dusüniıyorum. Ancak bu anlayıs oyunculuk islivor... Bu sıkıntıyı (oplanlılarımmn duyurularını ya/dıgını yıllarda çok sık duydıım. Bilinmeycn, lanınmayan biri olarak bir tarikata üye olmayı. l'anrı sevgislyle, sesülzllftiyle yalnıı kalabilmeyi rok isledim..." A'llhuüseı 1972 yılında yollatlığı bir ba^ka mckıubunda isc dusilujumuzun nasıl bavladı^ından s»7 cdiyordu: "Buııa nedın bu denii yakınsınız? Bilenıiyııruııı. Hcn si/e neıkn bu kudıır buglıyım? Itunıın ııcdeııiııi bildi^itni sanıyorııın. 193A'da I.yon'a geldij>imde hlçblr >ey olınaılıgımı biliyordum: Bavıılsuz bir yolcu, |{i"V'ini>i »Imayun bir yclljkin, ktillüniii/ bir öferenci. Mnrvanh faklr bir çiflci ailesinrien geliyorum. Dedrm t e taytr'in vab$i urınanlannda ormun korucuüu olartık çalı$mı$U. Annera «vlenmeden once allı ay »gretmenlik yapmıslı. Rabam ise bir bankada çabfiyordu. Annem kı/kardcşiınlf bana piyanu ve keman dcrsk'ri aldırttı. Bui hcr pa^ar klaslk müzik konserlerine de KÖtUrürdU. İnanın bu konserler gevntek bilmr/dil Sı 1t Ç E R Ç E V E Kiaım1W