Katalog

13ŞUBAT20O0. SAYI725 lında bir belgeseli izlercesine bakakaldığıtnız çeşitlilikte meyveler (Rose apple: Dolmalık biber şekli ve renginde, içi ise sulu ve çıtır çıtır bir dokuda; Rambutan: Kırmızı kestane şekilli ve kıllı; Longan: Kahverengi üzütn salkımı biçiminde ama yumuşak olmayan taneli; Guava: Enginarla yeşil elma kanşımı görünümünde) ile günde 67 defa atıştırma ahşkanlığını huy edınmiş Tailileri doyuran, kulaç başı rastladığımız diğer aşsandallan. Envai çeşit motifli el örgüsü hasır şapkalann ve Uzakdoğu baskı desenli parasol kâğıttan veya bezden yapılan güzelim güneş şemsiyelerinin sudan ucuz fiyatlarla satıldığı sandaldükkânlar. Çeşitlilikleri sınırsızca sıralanabilen bu gibi meta dolaşımına ait görüntülerin yanı sıra, bu çarşıda kuvvetle hissedılen ise, yaşam ve mekânla iç içe geçen insancıl değerlerin baskın olduğu sağlam bir sosyal düzen. Gözüaçılmamış, acımasız/hainolmayı öğrenmemiş, hayalleri kirletilmemiş ve yozlaşmamışkayıkçılar;çıkarlannınpeşinde kurek çekecekleri yerde inanç dünyalanndaturlanıyorgibiler. özlemleri ileçelişmiyor kendi hayatlan. Bir tutsaklık yaşamıyorlar. Anlamlı ve dingin ama belki akıldışı bir gelenekselritmdeenerj ılerinin giderek yok olması pahasına sürdürüyorlar bu defaki dünyevi konukluklannı. Nöbet tutan mitolojik kahraman yaksalar. Buda'nınöğretllerl 406 km2 'ye yayılan, üzerinde yüzde 95' i Budist yaklaşık 200 bin çiftçinin geçimini sağladığı Damnern Saduak yüzen çarşısı, düşsel bir alışveriş merkezi sanki. 2500 küsuryıldırbenliklerininderinliklerindenfilozofBuda'nın öğretileri akıyor. Akıyor dememizlafıngelişi. Buyüzden çarşıda belki de akmayan, değişmeyen tek şey bu kuvvetli mistik inanış sistemi. Toplumsal kişiliğin temelini oluşturan, birlik ve beraberliği sağlayan işte bu geleneksel Budist düşünüş ve davranış biçimi. Budizmin, tüm felsefi ve etik boyutlanyla gündelik yaşama geçirilmesi. (Bireysel iç dinamiklerinden ve sağlam toplumsal altyapıdan kaynaklanan nedenlerle, Uzakdogu'nun sömürgeleştirilememiş yegâne ülkesi Tay land'dır.) Nice yabancı, kapağı Bangkok'a atmış, burada yaşıyor. Bilinçsel değişime uğradıklarının, kalıplan kırdıklannın farkında çoğu. Varoluşlannın anlamlandınlmasına yönelik arayışlan sona ermiş. Simgeler diyan kentin çekim gücü... TAPINAKLAR... Bangkok'taki sürprizlerin belki de en güzeli, müstesna güzelliği ile sizi fantezinin doruklanna sürükleyen vvat'lar (sayıları 28 bini bulan Budist tapınakian) oluyor. Mücevher benzeri porselen ve seramik kaplama, tahta oymacılık, altın varakla yekpare döşeme, büyük boy dini konulu duvar resimlen, sedef kakmacılık, altın yaldızla siyahın birleştiği lake vemikli tablolar, pahalı giysili Buda döküm heykelleri, nöbetçilik yapan mitolojik kahramanlar (örneğin, Wat Phra Keo, yaksa denilen baştan aşağı mozaik kaplı dev şeytanlarca veya yaninsan yangeyik bedenli altın kaplama bronz heykellerle korunmakta) ile donatılmış iç ve dış mekânlar. Olağanüstü ustalık... Büyük Saray ve Wat Phra Keo Yıl 1996. Tahtı devralışının 50. yılı kutlamalarına katılmak üzere bugünkü Kral 9. Rama (Bhumibol Adulyadej) Kraliçe Sirlkit ile Büyük Saray kompleksine geliyor. Oysa 1782'lerde Chao Phraya nehrinin karşı yakasına geçmelerınden Thonburi'den Bangkok'a 1900'lerin ortalarına kadar, krallar, Büyük Saray'da yaşayıp, devleti buradan yönetmişler. Uzunluğu 1900 metreyi bulan dört duvarın içinde kalan 220 dönüm alana yayılmış muhteşem ve göz kamaştıran (Mecazi anlamda değil, gerçekten; çünkü sarmal düzende göğe Herkesin kendine özel bir Bangkok'u var. lOOlsuratBangkok Her yaşayan için farklı bir şehir Bangkok. Sanki herkesin kendine özel bir Bangkok' u var. Gerçeğin çeşit çeşit yüzüyle, çelişkili duygularla yüz yüze kalıveriyorsunuz. Yüzeyle yetinmeyip derinine derinine inenlere ise kaldıramayacağı yükte anlamlar, kavrayamayacağı nitelikte boyutlar katıyor. Ne yapıp edip aklınızdan hıç çıkmayıncaya kadar sızi büyülemesini, gönül gezdirmenize bile izin vermemesini kabul ediyorsunuz. Onu başınızın tacı yapana kadar, tası tarağı toplayıp oraya yerleşinceye kadar uğraşıyor sizinle. Nice farang (yabancı), kapağı Bangkok'a atmış.buradayaşıyor.Niyetakılıpkalmışlar bu şehre? Bilinçsel değişime uğradıklarının, kalıpları kırdıklannın farkındaçoğu. Varoluşlannın anlamlandınlmasına yönelik arayışlan sona ermiş. Sureğen bütünlüğünden aynşması olanaksız sürprizlerin göreceli beklentisi içinde olmak onlan monotonluktan uzaklaştırmış. Umulmadık ve yadırgatıcı ama hoş olaylar/görüntüler/aynntılar silsilesiyle nerede/ne zaman/nasıl karşılaşılacağını kestirememek, yaşamlannı oyun oynarmışçasma eğlenceye çevirmiş. Kaosun dinginliğe, hayal gücünün görüntüye peş peşe eşlik etmesı, zihınlerinde hep bir arada bulunan karşıthk ve karmaşadan artık eskisi gibi çekinmemelerinı sağlamış. Aksine can sıkıntısından kurtulmak isteyenlere ımzalı, kaşeli bir garantı belgesı sunduğu konusunda hepsi de hemfikir.^ yükselirken gittikçe incelen ve sivriteşen kulelerin çoğu altın mozaikle kaplanmış; saraylann çok katlı çatılan ise yine altın kaplı, klasik Tai dansı yapan kızlann parmaklannı uzun göstermesi için taktıklan süs eşyasını andıran zarif, ince uzun süslemelerle donatılmış) bir saray kompleksi burası. Bir mozaiğin parçalan kadar girtft, kutsal ya da dünyevi 100'e yakın tapınak, saray, yatır, sunak, kule, chedi (stupa), galeri... llk üç Rama'nın yaşadıklan, özellikle taç gtyme, genellikle tüm seremonilerin yapıldığı Mahamontien grubundan üç saray binası; Tayland'da modemizasyonu başlatan 4. Rama ('Kral ve Ben' müzikalinde Yul Bryner'ın anlamsızca hicvederek canlandırdığı Kral Monkut) tarafından yaptınlan Boromabiman Kraliyet Sarayı; 5. Rama'nın inşa ettirip oturduğu Cakri grubu saraylan; bu eski krallann devlet işlerini yürüttükleri Dusit grubu binaları ve tabii ki bütün bunlann arasında en şaşılası ve şaşaalısı: Wat Phra Keo. Wat Phra Keo, Büyük Saray içinde tapınaklar kompleksi. önemi, Zümrüt Buda'ya ev sahipliği yapan bir ubosoth (Budist manastırı) binasını bünyesinde barındırması. Zümrüt Buda, yekpare yeşımden oyulmuş (Tayland'da zümrüt, yeşil renk anlamında kullanılmakta) oturan bir Buda heykeli. Zıyaretçilerini, küçüklüğü ile şaşırtıyor: Kaıdesı dahil yüksekliği 66 cm, kucağının genişliği 48 cm. Altmdan, gümüşten, sedeften, fildişinden, kristalden yapılmış daha değerlileri ve koskocamanlan (örneğin, Wat Po'da, 46 m uzunluğundaki yatan Buda heykeli, stucco üzeri attın varakla kaplı olup 5 x 3 m boyutundaki ayak tabanlanna, sedef kakma ile 108 değişik Buda pozisyonu ışlenmiş) dururken, ibadet yerieri arasında en kutsalının Zümrüt Buda olması tuhaf geliyor. Oysa Tayland'ın simgesel heykeli o. Bulunduğu ülkeye şans getiriyor. Kutsamalar, yakanlar, ayinler için Budistler akın akın buraya geliyor. Her yeni mevsim başında, Buda'nın giysilerinin değiştirilmesi törenine bizzat kral başkanlık ediyor: Elmaslarla donatılmış altından olanı yazlık tunik; mavi benekli yaldızdan olanı yağmuriuk; mineli som altın telkâriden olanı ise serin havalar için... Harikalar diyanndasınız sanki. Alice gibi... Gezip görebildiğiniz kadarı bile Tai Budizm sanatının özelliklerinden süslemenin ihtişamı karşısındahayranlıktan soluğunuzun kesilmesine yetecek. Ama milyonlarca estetik düzenlemenin tümünü aktarmaya, aynntılannı betimlemeye bu sayfalar yetmeyecek. Bu simgesel cümbüşe egemen olan anlamı ve ruhu yakalamak için, iç içe geçmiş antik Doğu mitolojisi ile bilgeliğin kaynaklannı inceleme gereği, sizi uçsuz bucaksız bir çalışmanın eşiğine getirecek.^