Katalog

5EYLUL 1999. SAYI 702 reköktencı başkaldmsıylababasının Hırıstıyanlığı sorgulayarak sonunda tanrıtanımazlığıseçmesıarasındabırkoşutlukbulunduğunu,ozgurduşunmeyideğerlıbırkalıtsal nıtelık olarak baba.sındana!dığınıbelirtiyor. Partch, kırkuç tonlu oktavı kabul ettıkten sonra bu yenı düzene göre müzık yaratabılmesı ıçin yeni çalgılar ıcap etmesı ve yerleşık çalgıları tam ses ıskalasına uyarlaması gerekti. lcat ettıği yeni çalgılan bir hcykeltıraş gıbı yonttu Bedenscl muzık anlayışı çalgılaraböylebıryaklaşimızorunlukılıyordu Bu anlayışa göre, müzısyen ve çalgı arasında sözkonusuolangeçicıbırılışkideğıldi.Müzısyen ve çalgı bıitünlcşmelı, tek beden olmalıydılar Partch buyepyenıçalgılaratuhaf adlar verdı: Kromelodeon, manmba eroıka, Batlamyus, koni gong, sıs odası kaselerı, bambu marimba, savaş yağması, mazda marimba... Geçmışlc, geleneksel ve yerleşik olanla bağlarınıbütünüylekoparabilmesııçınkökten bır adım daha atması gerekıyordu. Bu adımı da 1926 y ılının soğuk bır kış gününde, Los Angeles'daattı. O güne değın yazmış olduğu bütıin kompozısyonları sığındığı küçük odada yanmakta olan sobanın ıçine atıverdı Şarkılar, senfonık şıırler, henüzbıtmemış bırpıyanokonçertosu Ogecesaltbunları değil, tiim geçmişini ateşe vermışti. Geçmışın kullerınden yenıden doğabilmek ıçin. Besbcllı kı, yenı bır hayata uzanan yolda adım atabılmesı ıçin oncelıkle geçmışını atcşe atması gerektığıne ınanmıştı Kendınc bır tür "auto da fe" (ateşte yakma cezası) bıçmiştı. Partch, 1934yılındaCarnegieVakfı'ndan aldığı bursla Londra'yaguierck tonlamateknıklerı uzerınc ara^tırma yaptı Brıtısh Museum'dabukonudabulabıldığıherşeyıokudu lngıltere'dekaldığıbıryılıçındelrlandalı sair W. B. Yeats ıle de tanı^tı Amerika'ya donduğunde ulkcdc buyuk ckonomık krız yas,anıyordu (,'alışmdlarını,aras,tırmdlarını sürdürebılmck ıçin yenı bırbursalması gerekıyordu, fakat,başvıırularısonuçsu7kaldı Partch'ınkı^ihelbunalımı Amerıka'nındermekonomıkbundlımıylaçakıstı.Oda.ckonomık bunalımın CVM7 VC ışsız bıraktığı yuzlerce ınsan gıbı,yollara duş, tü SeruvencıIığe olan ruhsal yatkınlığının da etkısıylc, 1935'ten 1943'e değın tam sekızyılboyunca bırhobo(sersen) olarak yasadı/'Işsızlığın yoğun olduğu bır Amerıka'yadonmu!}tum. Battanıyelerımıalıp Amerıkannehrınınkıyısında.yıldızlarınaltındauyudum Notdefterımı yanımda taşıdım, güncc tuttum, resımleı çızdım". Baskaşeyleı de yaptı Yük trenlerınde kaçak yolculuk ettı, hobo kamplarında konakladı, meyve bahçelerınde karın tokluğunaçalıştı SelametOrdusu'nunas,evlerındeçorbakuyruklarınagırdı, açkaldığı zamanlardaoldu. yan Barstovv, onun son beş yılye edildıkten sonra da uzun yıl Harry Partch, dan beri yazdığı ılk kompozıslareşcınsellığınden dolayı aşayondu. Metın olarak, Mojave ğılanmış olduğunu anımsadığı çağımız Çölü'nün kuzcy inde otostop yamızda Partch'ın tedırgınlığını de müziğinin parken yolun kcnanndakı koranlayabılırız. Beri yandan, onun kuluklardagördüğü.hobo'larca hobo hayat tarzınıes,cınsellığını en özgün yazılmış notları ve bırakılmış kolaycayaşayabılmek ıçin seçtığını, bu hayat tarzında Walt yaratıcılarından mcsajlan kullandı. Müzıkal ve sıırsel bır öz taşıdıklarına inanNVhitman'ın şiırlerınde sözünü ettiği erkekler arası erotık dost biriydi. Kültürel dığı ıçınbunlannotdeftennegeçırmıştr "Günlerden 26 Ocak. luklarbulmayı umduğunu ilerı kurumların Soğuktan donuyorum. /Ed Fitzsürcnlcrdeolmus,tu. gerald. Ondokuz yaşında./SaçPartch'ınyolu l915F.kım'ın dışında, larım siyah, gözlerım kahverende Bıg Sur'adüşmüş, burada bır toplumun gı./Boston, Massachusetts'a, sürekonaklamıştı Kızılağaçlaevıme dönuyorum./ Saat dört. rın gölgesınde uyumuş, "cennet kıyısında Karnım aç ve beş parasızım./ gibi manzara"karşısındabüyülenmıştı Dağyolununınşaunda yaşadı. Sanatta Keşke ölmüş olsaydım./ Fakat bugün bir ınsanım." çahştırılan mahkumlardan bınnedeâşıkolmuştu BıgSur'dan ve hayatta Mr 1941 Güzü'ndebirteolojiöğve âşık olduğu mahkumdan ay serüvenclydl. rencısınmdaveti üzerine.cebinrıl ırkcn hay li kederliydi, "ıssızde üç buçuk dolar ve küçük bir lıktan gelen sonsuz bir hüzün" Kural defterle, Bıg Sur'dan ayrılarak gelıp üzerıne yüklcnmıştı. Beş Chıcago'ya doğru yola çıktı yıl sonra, 1940'taBıgSur'adön tanımayan, Yolda arkadaşlık ettıği hobo'lardü. Bu kez daha uzun bir süre la konuijmalarını, onlann tren isdisipline kalmak üzere. Burada yaşadığı tasyonlarına ve metruk yapılara günlerdeönemlıteorıkçalışma uymayan yazdığı yazıları cebındeki külarından bırı olan Pattcrns of çük deftere aktardı. Bu duvaryaMusıc'ı(MüzığınModellen'nı) bir öncü. zılarını da serserilık yıllannın yazdı. Kıtabında, ıcat etmış oldığer oncmli yapıtında, U.S. duğu çalgıların monofonık sıstemde nasıl Hıghball'da metın olarak kullandı. kullanılacaklarını açıklıyordu U S Hıghball'datoplumdandışlanmışinsanların,çözülenşehıruygarlığıdışındabır Partch'ın hobo'lukseruvenlcrı,gezgınlık hayat kaynağı arayışlarını anlattı Demıryoyıllannındeneyımlen BarstovvveU.S. Highluıstasyonlannınadlan,buralardakıpanolaball gıbı çok önemlı ıkı yapıtına kaynak oldu rabırakılmi'jnotlarardardaokunurken.beri Barstovv'u 1941 yılında, BigSur'dakaldıyandan da serserılcrın kasabada konu^malağı vekendıniheı zamankındençok daha yalrı, bağırışları, trcn dudüklerının seslcrı dunızhisscttığigunlcrdebesteledı Ortaçağların gczgın halk !>aırlerınden, Woody Gulhrıe yuldu US Hıghballılkke7bırkılısedesahnclcndı, sahnebırhobo kampı olarak düzentarzı Amenkanfolkmu7iğındenetkılertai,ı 15 lendi, müzisyenler de tıpkı demıryolu serserılen gıbı çaputlara sanldı, yüzlerine de çamursürüldü Partch, 1951 'de Kuzey Kalıfornıya'da, Sausalito 'da bir stüdyokıraladı. Sausalıto savaş yıllarında tersanelerı dolayısıyla önem kazanmış küçük bır kasabaydı. Donanmanın Pearl Harbour'daımhaedılmesınden sonra burada çok kısa süre ıçınde gemıler yapılmıştı. Savaş ertesınde ise bu küçük kasaba sanatçılarkolonisine dönüştü. Denız kıyısındakı evler sanatçılarca satın alınarak stüdyo halınegetırildı. Bazı sanatçılardamavnaları stüdyoyaptılar PartchkapisındaGatc 5 (Kapı 5) yazılı tersane hangannı kıralayarak stüdyo olarak düzenledı. Kendı yapıtlarını yayımlayabilmek için sonradan kuracağı küçük plak şirketıne Gate 5 adını verecekti Bu tedırgın ve göçebe ruh Sausalito'da uzun süre kalamazdı Gezgınlık ıçınde kök salmıştı. Acı Müzik'te Laotzu'dan yaptığı alıntı onun ruhuna ayna tuttu: "Sankı bır denızın uzerindeymışım gibi sürüklendim. Rüzgârbenı uzaklarasavurdu. Dınlenebıleceğım.huzurbulabıleceğımbıryeryoktu." llkel hayat Arkadaşı ressam John McKinney ile birlikteMeksıka'yagıttiler.Guatemalasınınna yakın San Cristobal'de otlardan yaptıkları kulübedc ıkı ay boyunca"ilkel hayat" yaşadılar Partch, Meksıka'dageçenbu süre ıçınde modern müzığın bır dığcr ı Igınç yaratıcısıyla,ConlonNancarrow'latanışmaımkânınıbuldu. DaHa gcnçlığınde Amerıkan Komünist Partısfne katılan Conlon Nancarrow, lspanyol ıç savaşında Abraham Lıncoln Tugayı'nın bır gönülliisü olarak cumhurıyctçılcrın sattarında çarpışmıştı rakat, Amerika'ya döndüğündepolıtıkdüşüncelerınden dolayı pasaportu clinden alınmış, o da kırgınlık ve kı/gınlık ıçınde ulkesıni terk ederek Meksıka'yayerleşmıştı. Partch miizığı, uzak geçmışın kültürlcrınde olduğu gıbı, rıtüelle kaynaştırmak ıstıyordu. Bedensellik kavramıylaıfadeetmekıstedığı buydu. C'oîjkuyla çalınan, esrıklik halındedanscdılcn müzık, büyulurıtmınmuzığı Başlangıçtavarolanmuzık Partch, Bcwitched(Büyülenmış)adlımÜ7ikaldramatık yapıtının program notlarında, "zamanın başlangıcı"ndan,"tckhücrenınotoerotikbir ajıtasyonlaıkıyebölunduğuan"dansozedıyor,yırmıncı yüzyılın mckanıklcyni!} uygarlığını, soğuk entelektüali7mınıele^tınyordu Partch, 1952 Yazı'ndaOakland'da, sonradan Plcctra and Pcrcussion Dances (Mızrap ve Vurmalı Çalgılar Dansları) başlığı altında bır araya toplayacağı uç dans yapıtı yazdı Müzıkal gücünü I atın, AfroAmcnkan dans vepopülermüzıklenndenalan bu üç kompozihyon onun muzık karıyerının yenı bır evresıne ışaret cdıyordu. Bunları yazmadan çok kısa bır sureonce bır gecckulubunde dınledığı cazın yalınlığıyla, doğrudanlığıyla hem büyülenmış, hem de bundan tedırgınlık duymuştu. Bu uç dans yapıtının ilkinde, kuğunun tecavuzune uğrayan Leda'nın öykusünü modernızeetmıştı Ikıncıdansyapıtı RıngAround The Moon (Ayın l.trafında Halka)<ia konsersalonlarınıngeleneklerıylealayedıyordu. Even Wıld Horses (Vahsı Atlar Bile) başlığını taşıyan uçuncü kompozisyonda sımgecı,dekadanşaır ArthurRımbaud'nun şıiryazmayıbırakarak Atrıka'dakoletıcarclı yaptığı yılları ele alıyor, bır yandan da geçmışe döncrek onun Cehcnnemde Bır Mevsım kıtabından bazı dızelerı AfroAmerıkan rıtımlerınccklıyordu Afrıka'yao/guııtıın duygusunıın surcç ıçınde kabılc torcnlcrı mÜ7iğınden Küba dans mı'mğıne, oradan da Holly wood gece kulüplerıne doğru yozla^tıgına ıijaret edcn Partch burada paı adoksal •* Acı müzik Partch, "çıngene varolu^um" dedığı bu yaşam tam nda estetı k boy ut gormüs,, romanti7m bulmus,tu Gezgınlıkyıllarınıgendebıraktıktan sonra, günceyıbırdostunaokuması ıçin vcrmıştı Gerı aldığında yakmıştı Neyse kı, gunceyi okuyan dostu bunun bır mıkrofılmını çıkarmayı akıl etmıstı. Gunce, ancakbumıkrofılmsaycsındePartch'ınolumünden sonra, Acı Müzık (Bıtter Musıc) başlığıylayayımlanabıldı Partch'ıngunccyınedcn yaktığı bılınmıyor. Ancak,e^cınscllığınıaçıkladıgıbolumlerdendolayıböylebırkararvermısjolabıleceğıtahmınedılıyor Aradanonbeşyılgeçtıktensonıagünceyeçızdığı"kendıportresı" ilcbıı dahayuzyuzegchnckistememışolabılır. Aynı donemdc, bu baska bestccının, Henry Cowell'ın "gcnç crkeklerc sarkıntılık"suçundanhükümgıymi'>, 191640 yılları arasında San Quentın'e hapsedılmıs., tahlı