Katalog

5EYLÜL1999. SAYI702 Evet, en sağlıklısı bir inşaat mühendisi, birmimarvejcolojimühendisindenoluşan bir hcyctin bu işi üstlenmesi. Ancak böyle birheyet hangi binadan hangi ömeği alacağını ve bunun zarann tespitine yarayacağını bilir. Bunun ise bir savcı ya da hâkim huzurundayapılması gerekir. Bunun yöntemi nedir? En kolay, en ekonomik ve en sağlıklı yöntem savcılann teknik heyet eşliğinde afete uğrayan bölgenin bir ucundan girip diğer ucuna bütün binalarda bu tespiti tek tek yapması. Savcılar bu sorumluluktan kaçımrsa... O zaman zorunlu olarak hukuk hâkimlerinebaşvurmakgerekiyor. Bunun karşılığı ise tek tek başvuruların yapılması, bu da hcm zaman hem de ekonomik kayba yolacar. Savcılann görevyapmasına siyasi otorite izin verecek mi? Şu ana kadar olan uygulamalara baktığınuzda örneğin enkazınapartoparkaldırılması, siyasi otoritenin buna pek sıcak bakmadiğını gösteriyor. Kurtarmaçalışmalannda olduğu gibi hasartespitinde de siyasi otoritenin bizimle aynı hedefleri paylaşmadığını görüyoruz. Bu savcılan ne kadar etkiler diyorsanız, bağımsız yargıdan söz ediyorsak, savcıların siyasi otoritenin etkisindc kalmaksızın bir trafik ka/asında, bir öliim olayında nasi I harekete geçiyorsa öylehareketegecmesi lazım... llgili bakanlıkların sorumluluğu... 1959 tarihli "Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun" var. Buna göre Bayındırhk ve Iskân Bakanliğı'nın bütün hasar görenbinaları, hasardurumlarını, y ıkılma nedcnlcrini ve hatta kıymetlerini tek tek belirlemesi gerekiyor. Bakanlığın,insanlarınzararlarınıbunagörckarşılamak, yenı konutlar açmak, gcçici süre barınmalarını sağlamak gibi yükümlülükleri var. Bizegelenbilgi.bakanlığınbuçerçevedeki tespitleri bitirdiği yolunda. Bu kadar süredebitirildiğibizirniçinbirsoru... Bu kanunun önceki depremlerde uygulanması da aynı 'çabuklukta' mı? Evet, önceki depremlerde bu türtespitlercbaktıgımız zaman yasanın aradığı koşulların, örneğin yıkılma nedeninin, kıymet takdirinin çok yüzeysel kaldığını görüyoruz. Hukuki yardım almak için kim, nasıl başvuracak? Deprernde herkes bir şekilde zarara uğradı,kimicanını,kimibirhayatboyuçalışarak aldıği evini, arabasını kaybetti. Tüm zarar gören yurttaşlar hukuki yardımdan yararlanmakistiyorlaramabizimolanaklanmız sınırlı. Bu nedenle öncelikle can ve çok büyük eapta mal kaybının meydana geldiği bölgelcrdedeliltoplanmasınaöncelikverildi. Depremin yarattiğı ortam nedeniyle ikinci derecede kalabilecek konulara ne yazıkkişuandahukuki yardım veremeyeceğiz. Verasetgibi başka hukuksal sorunlar daçıkabilir... Öncelik delil tespitinde desek de arkadaslarımızhalkıniçindebulunduğudurumlailgili diğer hukuki sorunlaradayanıt verecek. Dcprcmdeölen kişinin malvarlığınınkullanılması adina verasct ilamı için de başvurulacak. Kayıplar ortaya çıktı, yani öliisü de dirisi de yok. Bu kişiler için de kararlar zaman içinde alınacak. Bazıaeilbaşvurularda olabilir, örneğin adı ençok geçen müteahhit Veli Göçer'de senetle cv alanlar var, cvlcri yıkılınışamasenetlerduruyor. Ödcmczorunluluğu var nıı, bu sorulara yanıt verilecek... Ödemezorunluluğu varmı? Bu soruya yanıt verebılmek için Istanbul'da bir ekip oluşturduk, bu konuda uzman arkadaşlanmız yanıt hazırlıyorlar... Dava açmak için mağdurun önündeki süre nedir? Bu süre başvurulan hukuki yola göre değişir, idari başvurursanızzamanaşımı farklıdır, hukuk yoluna başvurursanız başkadır... O nedenle en kısa süre olarak biryılı verebilir, en azındanbiryıllıkzamanları var diyebiliriz. Pek çok mağdurun kimlikleri cnkaz altında kalmış olabilir, bu sorun nasıl aşılacak? Bu sorunun bir kısmını aştık, örneğin nüfus cüzdanı olmayan kişiler vekâletname olmaksızın imzaladıkları birbelgeylebaşvurulannıgcrçekleştirebiliyor. Amaşöylcbir sıkıntı var, vatandaş başka bir yerdeki başka bir sorununda resmi belgeye ihtiyaç dııyacak. Devletin bu sorunu en kısa zamanda çözmesi gerekiyor. KRIZ MERKEZI MAHKEMELIK... 17 Ağustos'tan bu yana suçlananların başında "devlet" geliyor. Suçlamalar ise gerekli önlemleri almayarak depremde bu kadar can ve mal kaybına neden olmakla, zararı azaltacak sürede yardım ulaştırmamak üzerinde yoğunlaşıyor. Depremden bu yana özellikle ölü ve yaralıların sayısını belirten bir merkezin adını duyuyoruz: Başbakanlık Kriz Yönetim Merkezi. Bu merkezin kuruluş karar tarihi 30 Eylül 1996. Faaliyete geçtiği tarih ise merkezin yönetmeliğinin resmi gazetede yayımlandığı gün: 10 Ocak 1997. Kapsamına Başbakanlık, Genelkurmay Başkanlığı, bakanlıklar, Millı Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliği, kamu kurum ve kuruluşları ile ilgili özel kuruluşları alan merkezin yönetmeliğinin uygulanmasında sorumlu olan ise Başbakan veya görevlendireceği bir Devlet Bakanı. Yine yönetmeliğe göre hizmetlerin yürütülmesinden ise Genelkurmay arasında koordinasyon ve işbirliği sağlar. # Kamu kaynaklarından temin edilecek araç, gereç, personel ve diğer imkânların hizmete tahsisini yönlendirir. • Uydu haberleşmesı ile yurdun ve dünyanın her tarafına ulaşabilme imkânı sağlar... Resmi gazetede yayımlanıp yürürlüğe girmesinden yaklaşık iki ay sonra Istanbul Barosu, yönetmelığin iptali isteğiyle Istanbul Idare Mahkemesi'nde dava açtı. Iptal isteğine neden olarak yönetmeliğin anayasa ve yasalara aykırılığı gösterildı. Anayasanın 119. maddesine göre tabii afet, tehlikeli salgın hastalıklar veya ağır ekonomik bunalım hallerinde olağanüstü hal ilanının gerekebileceğinin, buna da Cumhurbaşkanı başkanhğında toplanacak Bakanlar Kurulu'nun karar verebıleceğının vurgulandığı dava dilekçesinde "Anayasamızın 119. maddesiyle ne şekilde düzenleneceği emredilen bu hallerin yönetmelıkte başka bir şekilde düzenlenmesıne olanak yoktur" denıldi. Kriz Yönetim Merkezi'ni başbakan adına Milli Güvenlik Genel Sekreteri'nin koordine etmesine de anayasanın 118. maddesinde yer alan "Milli Güvenlik Kurulu teşkılat ve görevleri kanunla düzenlenir" hükmü ve MGK Genel Sekreterliği'nın görevleri arasında yönetmelikle verilen görevlerin bulunmadığı gerekçesiyle karşı çıkıldı. "MGK Genel Sekreteri'ne kanunla verilmesi gereken yetkı ve gorevin yönetmelikle verilmesi mevzuata aykırıdır" denılen dava dilekçesinde şu itıraza da yer verıldı: "...Yönetmeliğin 14. maddesinde kriz halinin olağanüstü hal ve sıkıyönetim haline dönüşmesı durumunda, Başbakanlık Kriz Yönetim Merkezi Sekreteryası Başbakan tarafından aksi emredılmedıği takdırde ılan edilen halin mevzuatında Koordinasyon Kurulu'na, seferberlik ve savaş haline dönüşmesı durumunda ise, Hükümet Hareket Merkezı'ne altyapı oluşturan kışı ve/veya harekata sevk ve ıdare eden denilmektedir. 1402 sayılı Sıkıyönetim Kanunu'nun 5. maddesinin son tıkrası, koordinasyon gorevi Genelkurmay Başkanlığı'na verilmiştir. Bu yönetmelik anayasanın emredici hükümlerine ve anayasa uyarınca çıkarılan kanunlara aykırı hükümler taşımakta ve hatta anayasal kurum ve kuruluşlar devre dışı bırakılmaktadır. Anayasanın 7. maddesı, 'Yasama yetkısi Türk Milleti adına TBMM'nindır. Bu yetkı devredılemez1 hükmü ile yasama yetkisinin devredilemez olduğu kesindir." Başbakanlık Hukuk Müşavirliği'nden Danıştay Başkanlığı'na gönderilen yanıtta ise yönetmeliğin yasalara uygun olduğu savunularak şöyle denıldi: "...Kriz yönetimi sistemi bugün üyesi bulunduğumuz NATO dahil tüm ülkelere düzenlenmiş ve uygulanmıştır. NATO Antlaşması gereğınce devletimiz NATO'nun merkezi kriz yönetimine dahil olduğu gibi ülkesinde de milli kriz yönetimi sistemi kurmakla yükümlüdür. Bu yukümlülük anayasal ve yasal nıteliktedır..." Davanın iki yıldır sonuçlanmadığını bildiren Istanbul Barosu Genel Sekreteri MertEr Karagülle şu bilgilerı verdı: "Anayasal ve yasal düzenlemeleri aşarak yönetmelikle bunlardan daha gerı ve örgütlenmesinın ne şekilde olduğu bilinmeyen bir yapılanmaya gıdılmesı hukuk devleti açısından tehlıkelıdır. Bu depremde bu merkeze ihtiyaç duyuldu, harekete geçirildi. Ama yirmi günlük uygulamadan görüyoruz ki, Başbakanlık Kriz Yönetim Merkezi bu krizin altından kalkamadı, merkez de depremin altında kaldı. Bu yönetmelik çıkartılırken bellı kriz olasılıkları öngörülmüştü. Bunlardan biri doğal afetlerdi ve merkezin örgütlenmesinın doğal atete gore yetersiz olduğu görüldü. Şimdi akla şu soru geliyor, 'Kriz merkezi önceliği siyasi birtakım tespitlere mi ayırdı?' Bu da bizim açtığımız davanın doğru tespıtler içerdiğıni gösteriyor."^ Bu acının sorumluları yargtlanacak... Depremde Sakarya Adliyesi gibi kurumlar da zarar gördü... Evet, orada yargılama yapılamıyor ve mevcut belgelerin akıbetini merak ediyoruz. Enkazaltındakidosyalarneoldu,bundan sonraki yargılamalar ne şekildc sürecek? Zayi dosyalarTürk yargı sistcminin bir handikapı. Bu sorunlar da depremin sıcak ctkılcriortadankalktığındatartışılacak. Depremde can vc mal kaybı olmayan, ancak yaşanılanlardan siyasi vc idari soruınlulukları olanların cezalandırılmasını isteycnlcr için de yargı yolu açık mı? Evet, birey olarak da,cğer avukatınız varsabaşvıımdabulunabilirsiniz. Şunusöyleyebilirımjstanbul Barosu da depremde nıaddiza rargörmemeklc birliktedcpremdesorumluluğuolduğunainandıgı, en üst düzeydcn en alt dü/.eye kadar tüm kişiler hakkında yasal miicadclebaşlatacak. Bu konuda bir kararımız var.^ Başkanı, Bakanlar, Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreteri ile kamu kurum ve kuruluşlann en üst düzey yöneticileri sorumlu... Yönetmelıkte kriz yönetimini gerektıren haller ise şu sıralamayla belirlendi: "Terör olayları/kanunsuz grev, lokavt ve işi bırakma eylemleri/etnik yapı, din ve mezhep farklılıklarından kaynaklanan olaylar/tabiı afetler/iltica ve büyük nüfus hareketleri/tehlikelı ve salgın hastalıklar/büyük yangınlar/radyasyon ve hava kirliliği gibi önemlı niteliklı kimyasal ve teknolojık olaylar/ağır ekonomik bunalımlar/ diğer haller" Krızi Değerlendırme ve Takip Kurulu'nun görevlerinden bazıları ise şöyle: 9 Krize ilişkin bilgi ve haberlerı değerlendirır, değerlendirme sonuçlarına göre alınacak önlemleri belirler ve bunların uygulanması için girişımlerde bulunur, görevlendirme yapar. • Yapacağı bu çalışmalarla ilgili olarak Genelkurmay Başkanlığı, bakanlıklar ve gerekli görülecek kurun ve kuruluşlar