Katalog

20 HAZİRAN 1999. SAYI 691 bu sözcüğü scçişinde gündelik kullanımdakibuanlamıdeğil.kanımcafelsefi kapsamı dahaöncçık/anl/maktadır. Kaos, Yunanca Khaos'tangelmektedir vc bu sözcük uçurum, dipsiz uçurum, "boşluk" anlaınını içermektedir. Kaos, evrenin düzcnc girmedcn önceki, biçimden yoksun biitün öğelerin karmakanşık bulundukları düzensiz, ilkcl durumunu imlemektedir. Antik ÇağYunandüşünürüHesiodos'a(l.Ö. 700) göre büy ük karınaşanın varolduğu boşluk sonradan varlaşacak olan, oluşacak olan biitün olanaklann kaynaştığı bir uzamdır. Anaksagoras (1.0.400428) "eksik halka"yı tamamlamak için bir başkçıkarımdabulunur: " Sadece zekicevhcr, kaynaşıklığayanaşarak onu düzenledi ve ondan cvreni mcydana getirdi (kozmoz)." Anlaşılacağı gibi Tülay Tura "kaos" sözcüğünüde "oluijum" sözcüğiinü de bilcrek seçmiştir. Tek tck rcsimlere ve scrgi bütiinüne bakıldığında "kaos ve oluşum" sözciiklerinin, hcm felsefi nitelikleri hem dc Tülay Tura'nın yaratma ey lemini ortaya koyan anahtar özelliği laşıdığı belirginles.mektedir. 13 PAZARIN PENCERESINDEN Bosna'daki mahkeme SELÇUK EREZ •{•% eçenlerde Milli Eğitim Bakanlığı, YÖK ve üniversitelerin bütçelerinin görüşüldüğü TBMM Plan ve Bütçe Komısyonu'nun oturumlarının birinde Fazilet Partisi ve Milliyetçi Hareket Partisi milletvekilleri türban konusunu gündeme getirerek YÖK Başkanı Gürüz'ü eleştirdiler ve istıfasını ıstediler. Bir MHP mılletvekiline göre, türban sorunu, inatlaşma yüzünden devam etmekteydi ve koalisyondakı uzlaşmaya benzer bir şekilde çözümlenmeliydi; Fazilet Partili milletvekillerinden birine göre de, üniversitelerde türbana müsaade edilmeyerek "YÖK'ün elıyle anarşi yaratılıyordu." Fazilet Partisi'nin bu konudaki ısrarcı tavrını da bu partinin Bitlis Milletvekili Zekı Ergezen'in "Başörtüsü çarpsın sizi!" sözleri yansıtıyordu. Fazilet Partisi'nin, bunu en önemli konu olarak benimsediği ortada. DYP lıderinin de Faziletlilerden gerı kalmadığı da meydanda ama şimdi koalisyon ortakları da görüldüğü gibi son zamanlarda söz açıldıkça, "üniversitelerdeki türban sorununun parlamentoda çözümleneceğını" söylemeye başladılar. Bunlara göre, Büyük Millet Meclisi'nde, yerel meclislerde ve mahkemelerde engellenebılecek dinsel simge sergılenmelerıne, sadece yüksek öğretım kurumlarında göz yumulabllmesi olasıdır. Oysa, Anayasa'nın, Türkiye Cumhuriyeti'nın temelıni oluşturan laıklikle ılgili rnaddelerini ortadan kaldırmadan böyle bir değişikliğe gitmek olanaklı değildir. Anayasanın laiklikle ilgili ,. . maddeleri, sadece " Cumhuriyetımizin temel taşlarından bıri olduğu için değil, aynı zamanda, "ınsanların arasında, dinsel ınanç farkları nedeniyle ayrımcılık yapılmasını engellediği için de silinemez, ortadan kaldırılamaz dahası da var görmezlıkten gelınemez! BosnaHersek Insan Hakları Mahkemesı'nce yeni açıklanmış Prof. Rona Aybay bir karar, bu konuda daha derın ve ayrıntılı düşünmemize yol açmaktadır: Bilindiği gibi, 1995 Dayton bahis konusu maddede şöyle Andlaşması gereği kurulmuş olan bu denmektedir: "Sırp Ortodoks Kilisesı. Sırp mahkeme, henüz Avrupa Konseyı üyesı halkının ve Ortodoks dınıne bağlı dığer olmayan BosnaHersek'ı oluşturan halkların kilisesıdir. Devlet, Ortodoks bırımlerden herhangi birinde, insan hakları Kilisesını maddı olarak destekler ve ıle bağdaşmayan ve bu bağlamda ırk, din, özellikle kültürel, geleneksfil ve diğer dıl, etnık köken vb. konularda "ayrımcılık" manevı değerlerin korunması ve olarak yorumlanabılen eylemleri geliştirilmesı için butun alanlarda bu engellemek ıçın oluşturulmuştur. kılıseyle ışbırlığı yapar." Türkıye'den Prof. Rona Aybay, Birleşik Şimdi kendi kendirnize soralım: Krallık'tan Andrew Grotnian, Italya'dan Anayasamızda yer alan ve dinsel yorum Prof. Gıovannı Grasso, Islanda'dan Jakob ve inanç farklılıkları nedeniyle T. Möller, Avusturyadan Manfred Nowak, vatandaşlarımızın arasında ayrımcılık Fransa'dan Yargıç Michele Pıchard, yapılmasını engelleyen maddelerın Almanya'dan Prof. Dietrich Rauschınng ve gıderilmesi, yok edilmesıni istemek Macaristan'dan Dr. Victor Masenkoulusumuzu ne tür bir mutluluğa, nasıl bir Mavi'den oluşan bu uluslararası mahkeme düzeye ulaştırır? Balkanlarda dinsel inanç kararlarını, Avrupa Insan Hakları farklılıkları nedeniyle önce ayrımcılık, Sözleşmesi'nin maddeleri ve bu sonra da soykırım yapan, ınsanlığın sözleşmenin "ayrımcılık" konusunda yüzkarası olarak tarihe geçecek liderlere yeterlı olmadığı düşünülerek eklenmış ve ve bunların peşinde koşmuş topluluklara çoğu Bırleşmış Mılletler öncülüğünde mı özeneceğiz? hazırlanmış "16" insan hakları Bu maddelerin kaldırılması, 1993'te sözleşmesine dayanarak verir. Sıvas'ta dinsel inanç ve yorum farkına Mahkemenın kararları bağlayıcıdır ve tahammül edemeyen yobazların "sorumluluk" tespıtının ötesinde çıkardıkları yangınların bütün ülkeyi "tazmınat" verilmesini de karara kaplamasını ıstemekle eşanlamlıdır. bağlayabılir; gereginde "tedbır" de alabılır. Türkiye bu boyutta cehaletı mesela Kararlara uyulmazsa ne olur? Uluslararası Pazarola Hasan Bey'den, bu boyutta toplulugun o ülke için Yüksek Temsilci ihaneti ise ne Çerkes Ethem'den ne de olarak atamış olduğu Carlos Vahdettin'den görmemiştir.^ VVestendorp'un, seçilmiş Sırp Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Nikola Poplasen'i antidemokratik davranışları nedeniyle yerinden almış olduğunu ve bu konularda engin bir yaptırım gücüne sahip olduğunu hatırlatmalıyız. Bu mahkeme, "1993 yılında, iç savaş sırasında, gece sokağa çıkma yasağı yürürlükteyken, BosnaHersek devletini oluşturan birimlerden Sırp Cumhuriyeti'nin başkentı Banja Luka'da temellerine dek yıktırılmış onbeş caminin kendi mülkü olduğunu ileri süren ve bunu belgelemek ve aralarında Osmanlı mimarisinin güzel örnekleri bulunan bu camileri onartmak üzere başvurmuş olan Bosna Islam Cemaati'nin isteği üzerine, konuyu ele almış ve Sırp Cumhuriyeti'nın insan haklarıyla bağdaşmayan bu eylemler nedeniyle mahkum etmiştir. Bu kararda Prof. Rona Aybay'ın önemli bir "bağdaşık oy" yazısı da yer almaktadır. Prof. Aybay, bu karara eklenen şerhinde, Sırp Cumhuriyeti'nin halen yürürlükte bulunan anayasasındaki bir maddenın, işlenmiş olan "ayrımcılık"a yol açtığını ve bundan sonra da, dın farkı nedeniyle ayrımcılık yapılmasının sürdürülmesinin nedenı olmaya devam edeceğini de saptamış bulunmaktadır. Sırp Cumhuriyeti'nin anayasasındaki Ön çaiışma ve eskiz... Sanatçının tasarımlamu ve oluşturmasüreçlerindekikendisinidoğrutanımasını gerektiren bireysel gerçeği, işte a.sıl bu noktada öne çikmaktadır. Açımlarsak Tiilay Tura, herhangi bir somutön çalışnıa/eskiz "yapmadan" resim yapacağı boya, fırea, inccltici, kâğıt.silmctemizlemeyeyarayanbcz vcdairegibibclh formlarıoluştıımıaya yarayaeak olan araç vc gereçleri/ni hazırladıktan sonra üzerine resim yapacağı fazla emici olmayan tuvalini yereyatırnıaktadır. Ancak, resmin görsel düzlemdeoluşturulmacyleminebaşlamadan önceki bu hazırlıklar, çizgi, açıkkoyu, rcnk vb. gibi plastik elcmanlarla somııtlanmı^eskiziyapılmamaklabirliktekafadalasarımlanmış, belliorandabiçimlenmişhirimgeyituvaletaşı mayayönelik ön hazırlıklardır. "Yapıt"ın oluşturulma süreci çok önceden başlatılmış, artık görsel düzlemde somullama/eylem aşamasma gelinmiştir. Bu noktada, görece kısa siireli, yoğunlaştınlmıs, birenerjiyigereksinen jcstvc rastlantılarla geliştiıilecek/oluşturulacak olanimgeyemaeetalı,.sancılıyolculukbas,lamıştıı. Eyleın sonuçlanana, im/a atılana dek "olmayabilir", "oluşturulamayabilir", "bozulabilir"endi.vesikaçınılmaz olarak yaşanacaktır Tülay Tura, resim istediği noktaya gelmemişse bo/maya, yok etmeyc hazırdır. Tasanmladığınaulaşılmışsayani "zekıccvhcr", "kaos"udü/enesokabilmiş, oluşturabiltni^, lek resimde "nıikrokozrnoz"una varabilmiş isc yeniresmebaşlayanadek rahattır. Ancak esashedef, tek tck rcsimlerinbirarayagetirilerek bütünlenmesiniııeıeklendiği "sergi"dir. Tülay Tura'nın 40. sanatyılında Aksanat'taaemısoldugu "Kaos ve Oluşum" başlıklı scrgisi, mikrokozmoz olan tek lek resimlerin dizgesel bir olufjturma süreci sonrasında ve ayiıı yaklaşımlasergimekânmdabiraraya gctirilmeli vemakroko/mo/adönüijtürülmeleri ile sanatçının başlangıçta amaçladığıcsasnoktaya vardırılmıştırkanımca. Yaşamdaherşeygöreeedir. Belkide Tülay Tura, "Sizde kozmozmckân duyumsaması yaratan veçok ıızaktayınış yanılsamasını uyandıranbu görsel işa retlerhiçteuzaktadcğil,tersineyanıbaştnızda.Sizonlar1asınız,içiçcsiniz,birliktesiniz yada uzamın biryerlcrındcn sizin bulunduğunuz noktaya 'sizdenfarklıbakan'ieinsiz uzakta duruyorsunuz" deınek istiyordur... Nedersiniz?^ * Prof. Mimar Sınan Üniversitesi Güzel Sa natlarFakültesiöğretimÜyesi