Katalog

13 olduğunu belirtti. New York'taki açık oturumda sıranın Türk romanlarına mı geldiği sorusuna Ağaoğlu şu cevabı vermişti: "Evet, sıraTürkiye'yegeldi.ÇünküLatinAmerika bitti. Oegzotiktatlartükendi. Bunun altında birdepolitikilişkilervar. Pazarınneyiaradiğı var. Türkiye'de laiklik elden gidiyor mu, gitmiyormusorusuonlarınilgisinieekiyor. Birdenbire Islam ve Islam'ın Türkiye'deki etkisi gündemlerine gelmiş. Yayınevleri de dünyadaki gelişmeleri ve bunun okumaya etkisini dikkatle izliyorlar. Mesela feminizmin ve feminist yazarlann kitaplannın yayınlanması, feminizmin ABD'de ve Avrupa'da çok canlı olduğu döneme rastlamış. NewYork'tabukonularüzerinekonuştuk" hesaplaşmada, habire yazarları sorguya çekiyordum kendi kendimi ve romanı sorguluyordum. Tiyatroyıı da sorguluyordum. Fakat roman çok daha özgür ve tck başına yapılabilenbir iş.Tiyatroöyledeğil, birlikte yapılabilenbirii.Sahneyekoyucunun.oyuncunun yorumu dcvreye giriyor. Sizin dışınızda daha baijka ctkenler rol oynuyor. Oy sa, ben bu kırılmaanındapekyapılmamıştehlikelibir noktaya dokunacaktım ki, bunu doğrusu o dönemdc hangi tiyatro oynayabilir, ya da kiminle işbirliği yapabilirim, diye düşünüyordum. Yani bu sorumluluğu ve bu yükü kendi kendime ve kendi başıma taşımayı göze almam gerekiyordu. Bu dediğim gibi Cumhuriyet'le hesaplaşmaydı. Hatırlarsanız "Öllekonuşmuştur. Böylekurgulanmıştır. "ölmeye Yatmak" 68 olayları sırasında kafama düştü. Ama bu bir 12 Mart romanı dcğil. Romanı 1972'debitirebildim.TRT'de çalışıyordum ve işim de ağırdı. Zaman bulamadım. Kütüphaneye gidip birtakım araştırmalar yapmam gerekiyordu. Belgelerderlemem gerekiyordu. Onedenlegeç bitti, biraz da geç yayinlandı. Yayınevleri beni oyun yazarı olarak bildikleri için çekingen davrandılar. Ikiyılyayınlatacakyerbulamadım. Yayınlandıktan sonra fena bir yankısıolmadı." Ağaoğlu, biranlamda kendi kuşağıyla ilgilisorgulamayısonrakiromanlardadasürdürdü: "O kuşağın yaşadıklarına 'Üç Beş Kişi' Masada bekleyen iki kKap Ağaoğlu, kazadan sonra kendini toparlamayabaşlamıştı. Yeniçalışmalarvarmıydı: "Bana trafik kurbanı gözüyle bakılıyor. Gerçekten de bu kaza iki buçuk üç yılımı yedi. Okumaktanbilckoptunıdiyebilirim. Evime hiç giremedim. Hem Türkiye'de, hem Almanya'daçoksayıdaameliyatgeçirdim. Hiç değilse yatay durtımdan dikey duruma geldim.Tabiibuaradakafadaçokşeyleryazılıyor. Iç dünyada büyük değişimler de oluyor. Tıbba bakışınız, insan bedenine bakışınız değişiyor. Bukonulardakafamdabirşeyleryazıyorum. Masada yannı kalmış iki kitabım var ki, henüz onlara elimi süremedim. Ben bir trafik kurban ı oldum ama, Türkiye bir trafik terörü ülkcsi olduğu için, ne zaman bir trafik kazası olsa bana başvuruluyor. Yaşadıklarım büyük bir yarılma, boşluk yarattı. Avusturya'da bir kitabım Almanca yayınlanmak için bekliyor. Onlann yazışmalarıböylecckalmışburada. Dahabırçokyazışmaöyleceduruyor. Birsekreterimizyok ki. iki buçuk yıl neye bakamadıysam onları halletmek, aşağı yukarı sekizon ayımı aldı. Okumadığımkitaplarokadarbiriktiki. Onları henüz istediğim ölçüdc okuyacak bir noktayageldiğimi söyleyemem. Roman yazacak birdüzeye yavaş yavaş geliyorum.Eskiden evde biryardımcıya ihtiyaç hissetmezdim.Şimdibedenimdebüyükbiryorgunluk var, onun için zaman zaman kopmalar oluyor. Alışacağım herhalde." yazan an "Onur YazarT'olan Adalet Ağaoğlu'nun ödüllıanesioldukçakabarıktı. 1974 Türk Dil KuıumuTiyatroödülü, 1975 Sait Faik Hikâye Armağanı, 1979 Scdat Simavi Vakfı Edebiyatödülü, 1980Orhan Kemal ve Madaralı roman ödülleri 1992 Iş Bankası ödülü... Adalet Ağaoğlu, cşi Halim'lc birlikte bir te.vulüf sonucu, bu yıl gittikleri Ohio'da 40 yıloııcedekalmışlar, llalim Ağaoğlu buünivcrsilede mastcryapmışti: "Çok küçükbir paraylaikimizgeçinıyorduk.Otezinihazırlayıp bıtirdi. O7aman bilgisayaryoktu. Dakti lo ettirecek paramız da yoktu. Ayda 190 dolar burs alıyorduk. Bunun 50 dolarını mutfaksız ve banyosuz bir tck odaya veriyorduk. Geri kalan parayla karnimızı bile doyuramıyorduk.Birtczinkurallarınauygunyazdınlması 30()dolargerektiriyordu. Yanımdayazı yazmak için her zaman daktilom vardi. Üniversitesekretcrliğincgidip,yazıiçinkılavuzaldıı u ve şimdikinden de kötü olan Ingilizccmk yazmaya giriştim. Sonuçtatez kabulcdihiı.Ohio'dakikonuşmamda.sanırım bana 10 yıl önceki bu çabalarım ncdcniyle falıri doktora unvanını veriyorsunuz dedim. Halbuki onlar bizim daha önce Ohio'cla bulunduğumuzu bilmiyorlardı. Böylcceöğrenmişoldular. Bendebunuespri olsıın diye anlatmıştım." 30 bin kişinin önünde Türk edcbiyatının anılması Ağaoğlu'nu mutlu ctmişti. Daha soııradadavctlisiolduğuNew YorkÜniversilcsi'nderomanlarüizcrineyapılanbiraçık otunımadakatılmıştı.Herikitoplantıyakatıl.ıı» lioğaziçi Ünivcrsitesiöğrctim üyelerindeıı J jlc Parla, Ağaoğlu'na ilginin çok büyük "Ölmeye Yatmak" ve 75. yıl... Ağaoğlu'nun ilk romanı "ölmeye Yatmak"tı. Ağaoğlu, bu romanın Cumhuriyet'in 75. yılına gönderme yapılmasıgercken bir roman olduğu düşüncesindc: "Cumhurıyet'ın 75. yılında o romana da gönderme yapı Isın diye bekledim doğrusu. (,'ünkü Mehmet Ağar'ın oğlunun dügünü olurolmaz,birçokkös.eyazarımıztarafından "Bir Düğün Geccsi" romanıma güzel ve haklı göndermeleryapıldı. Ama ben isterdim ki, 75. yıl tartışılırken, kutlanırken ona da küçük de olsa bir gönderme yapılsın. Çünkü "Ölmeye Yatmak" toplumumuzdakı siyasal yaşamın bir dalganın yükselip de kırılmaanınarastlamasıgibibirkınlmaanının romanı. Bilmem hatırlar mısınız, 1968'lerde bir "Anayasa Yürüyüşü" yapmıştık. O zaman ben TRT memuru olduğum halde, yasak olmasına rağmen yürüyüşe katıldım. Bu öylc birandıki,artıkCumhuriyetMniIkkuşakları uzman, profcsör, doçent, genel müdür, birtakım söz hakkı olan, yapma, yaptırma hakkı olanyerleregelmişlerdi.Oyürüyüşekatılan Cumhuriyet'inbirinci veikincikuşaklarını bir analiz masasına yatırsam mı diye yüriiyüş sırasında dü^ünmüştüm. Ben oyun yazarı olarak bu romanla neyapacağımı artık biliyordum. Yenıbirarayışadaihtiyacımvardı. Klasık romanladabuanlamda birhesaplaşmaniyelindeolduğumueklemeliyim.Bu Adalet Ağaoğlu'nun alhümünden bir gezj anısı. Taiwan Taipei, Ocak 1967. mcyeYatmak"Cumhuriyet'inanalizmasasınayatırılmasıydı.Benonabirazdayılanın gömlek değiştirmesi süreci diyorum. 6& döneminin profesörleri, ögretim üyeleri, gcnel müdürleri, millctvekillerjnin kendilerini sorguya çekmeleri gerekiyordu. Doğrusu sivil kurumların olduğu kadar askeri kurumların dakendilerini sorguya çekmeleri gerekiyordu. Bunu tek başıma göze almayı daha uygun buldum. Ben romanın biçimini dedeğiştirmek istiyordıım. Dikkat ederseniz, "Ölmeye Yatmak"taanlatınınbütüntürlerikullanılmıştır. Günlüklerden, benanlatı'dan,'oanlatı'dan, bugünden, dünden, yanndan fiil olarak kullanımına kadar, gazetekupürleribclgelerbide, Hayır' dadeğindim. Avrupa'yakaçanlar vekaçırılanlarüstündededurdum. Yani 68 kuşağına saldıranlar da var, o dönemdc bu kuşaktansaldırıyauğrayanlardavar. Birsanatçı bakışıylabu kuşağın yurtdışında yaşayan asla yan yana gelemeyecek olan bu iki kutbunu, sürgün koşullarında bir anlamda buluşturdum. Ben açıkçası, eski kuşakların yeni kuşağın altınadüştüğünüsimgcscl olarak vermek istemiştim. "Hayır"ı yazmamın asıl nedeni daha evrcnsel bir şeyi kurcalamaktı. Burada da yeni ba!jkaldın,yani çağdaşlıksorunları veaydın başkaldınsı üzerindetiurmak istedim. Sanayileşmegöstermelikbirbiçimdc20.yÜ7yıh kapsadı. İnsan beyni çok şcyi kcşfetti,««r