Katalog

i ARALIK 1999 SAYI 718 smanın gelışmesmın temel nedenlerindcn ıri, televizyon kanallanmızın begesel anlaışının son derece kısır ve diğer gösterim olaıklannın son dcrecc kısıtlı olması. "Uluslararası SinemaTarih Buluşma"nın amaçlanndan bin dc, bclgesel sinemaın gelişmesi, yaygınlaşması sürecme destek Lmak. Ve bu amaçla ilk yılından başlayarak :stivaldc üretime dönük etkinliklere, ulusal iizcydc bclgesel fılm yanşmalanna yer veriyor. Ama, festivalin asıl işlevinin, scyircinin ırih bilincinin gelişmesınc katkıda bulunıak, tarih merakını ve sevgısini kışkırtmak lduğunu düşünüyorum. Tarihsel tezlerin «smi' görüşlerden ibaret olmadığını vurguırken, tarihsel bir yapımın eğitici işlevini seirciyi sıkmadan da yerine getırilebileceğini ufestivaldegöstereceğimizfilmleraracılığı e kanıtlayabilirsek ne mutlu bize. Bu yüzen, tarihsel temalı kurmaca filnılcr, seksen üsur filmlik programımızda oldukça büyük ir oran oluşturuyor. »ropaganda'dan tarlhi kavramaya Tarihsel temalı filmler, uzun yıllarboyunayalnızcasınematarihçilerininilgialanınakaldı.Ancaksonyıllardatanhçilerdesıneıa sanatına ilgi duymaya başladılar. Ünlü ransız tarihçi Marc Ferro, sinemayı tarihsel lgulan incelemek için bir araç olarak kullaan günümüz tarihçileri arasında öncü bir koumasahiptir. Builginintemelindekuşkusuzsınemanın eğişen tavnnın da ctkisi var. Son y ıllarda, taıhe cleştircl bir yaklaşım getiren, ezilen halkınn yanında saf tutan ve bir "karşıtarih" •luşturma işlevine soyunan filmlerin sayısına ciddi bir artış gözlemlenıyor. Tarih, yalnıza bir dekor olarak kullanılmıyor filmlerde, oğu kez tarihsel/güncel sorunlann irdelennesi adına bir laboratuvar işlevi görüyor. losyalıst rejimlerin mutfağında olup bitenîr, "duvar"ın yıkılmasının ardından karşılaılan sorunlar, Latin Amerika 'da dikta rcj imeri sonrasının sıkıntılan, Uzakdoğu'dan Afika'ya savaş ve sömürü öykülen ve daha nie siyasaltoplumsal olgu sinema aracılığı ile ;eniş kitlelcrin bilgisine sunuluyor. Düşünce 'e inançlar, tarihe yön veren dcvrimci eylemer sorgulanıyor. Sömürgc savaslan ve aydınarın aymazlığı, bağımsızlık mücadelelcri, )askıcıyönetimlennişledığiınsanlıksuçlan incma aracılığı ile irdeleniyor. Elbette, tarihsel olayları konu alan yönetnenler arasında hâlâ tarihi bir "dekor" olarak aıllananlar var, ama çoğunluk tarihi anlaşıhr almak içın çabalıyor. Solanas'tan Sanjııes'e, Scola'dan Schlöndorff'a, Tavernı:r'den Wajda'ya, Coppola'dan Malick'e, vlikhalkov 'dan Sy berberg' e nice usta yönet Metin Erksan mcn tarihle giderck daha fazla ilgılenıyor. Tabıı kitlelcrin bilgilendirilmesindc belgesellerin rolü çok önemli. Roman Karmen, Frederick Rossıf, Joris lvens gibı büyük ustaların izinden giden günümüzün belgeselcilcri (Morris, Wisemann, Marker vb.) günümüzün politik sorunlanna tarihsel bir bilinçle eğıliyorlar. Tarıhçılerde yorumlarını dcsteklemek amacıyla belgesel fılmlerdcn yararlanıyorlar. Bunu "Tarihsel bir ıfadenin kuramsal güvcnilirliğini desteklemek için bir görüntüden yola çıkmak" diye açıklıyor Ferro. Vurgulanması gereken bir nokta da, sinemanın ıdeolojık yorumlara açık olması. Aynı Topuz, LütflAkad, 1974, Türkiye (Sinemada Osmanlılar). olaylan saptayan farklı ülkclerin haber filmlerinde bile, bırbırinden çok farklı yorumlara tanık olmak olası. Örneğın, 2. Dünya Savaşı' nı belgeleyen Ingiliz, Fransız ve Alman haber filmlerinin hepsi farklı yorumlar ıçerir. Bu belgclcrin dcrlenmesi sonucu, belli birzaman sonra gerçekleştirilen belgesel yapımlar ıse, doğal olarak daha özgürler yorum yapmakta. örneğin, bir Alman askerinın saptadığı görüntüler, y ıllar sonra bir antiNazı fılme malzeme olabiliyor. Artık sıncma, bir propaganda aracı olarak değerlendınlmekten çok, bıreleştıri aracı. Sinemayı bir propaganda aracı olarak kullanmak isteyen politik rej ımlere pek rastlanmıyor; mollaların Iran'ındabile, sinemacılara göreli bir özgürlük tanınıyor. Amerikan sinemasınıise,içcrdiğiçcşitliliklc,bugenellemenin hem içinde, hem de dışında saymak olası. Ama, eleştin dozunun en yüksek olduğu yapıtlarda bile, sinemaya verilen "kurumlan mcşrulaştırmak" işlevini yerine getirdiğinı söyleyebiliriz rahatlıkla. Özetle, sinema sanatının son otuz yılda geçmişi yeniden canlandırmak yenne, tarihi yorumlama, çözümleme çabasına girdığinı, yöneticilerin söylemini yeniden üretmekten vazgeçip, toplumsal bellcğin oluşmasına«~ Sinema sanatı son otuz yılda geçmişi yeniden :anlandırmak yerine, tarihi yorumlama ve çözümleme ;abasında. Türsaklş Bankası işbirliğiyle Istanbul'da gerçekleştirilen 2. Uluslararası SinemaTarih buluşmasında 80 film gösterilecek. Seyirci salonlara ücretsiz girecek. Ustalara Saygı bölümünün iki Polonyalı yönetmeni: Andrzej Wajda ve Peter Basco. Basco uluslararası jiirinin de başkanlığmı üstlenecek.