Katalog

14 p» ceye alınmış biryetki sağlamışsa,katı ve düşüncesiz olmasını da bi liyor. Kendisinekişiselyararsağladığısüreceyetkililerle işbirliği yapıyor. Korkak değil, biliyor ki yaşamda, bir dereceye kadar da olsa, risklcr kaçınılmazdır. Ama duygululuğu olmayan (nonpathctique), uç düzeyde kahramanlık karşitı (antiheroiquc) birkarakterbu. Eğerbirköpekyaşamınıninsan yaşamından daha hoş olduğunu düşünürsc, sahip olduğu insan kalıbını köpeğinkiyle değiştirmeye hazırdır. Bundan yolaçıkarsak, Şvaykçılık tekniğinin temeli şuna dayanıyor: "Dünya yalan, aldatmaca ve saçma bir komediden başka bir şey değil." Buyönelimde, 191418savaşınınbüyük katkıları göz önüne alınsa bile kuşku.suz, projenin bütününe özgü bir amaç bulunmuyor. § vayk 'ın cn eski soylu atalan, kilise adam lan, ondan çok daha öncc her şey in "hiçliklerin hiçliği" olduğunu söylememişler miydi ve insanın bürün çabalan "iç sıkıntısf'ndan başka bir şey değil miydi? Onun teatral saygınlığının gcrisindeki sefil, korkak ve alçak içyüzünü açığa çıkarmak, kaba sözlerin gerisindeki aşağılık dürtüleri,soyluluğungerisindekibencilliği görebilmek pck de güç değil. lşte yüzyılı aşkın bir süre boyunca sahte otoritc, duyguma"ya Nazi işgali dönemindebaşlandı ve ancak bu dönemin sonuna doğru Şvaykçı lıkbilinçlibirtavırdurumunageldi. Ve yine bu döncmde, "Şvayklık yapma" deyimi, "öğrenciler ve proflar" arasında bir savaştekniği nitcliği kazandı ve Şvaykçılık gençlere, gerçeğin yorumlanmasına olanak sağlayan bir yol olarak görüldü. Şvayk'ın popülaritesive Şvaykçılığın toplumsal bir tavır olarak gelişme göstermesi kriz durumuyla sıkı bir ilişki içindeydi. Şvaykçılık ahlaksal (moral) ve toplumsal kriz içinde ortaya çıktı ve onunla birlikte büyüdü. Bu gelişme, yalnızca, güçlüklcrle yüklü zamanlarda, insanın korkusunun iistesinden gelme isteğinden ve tehlikeli durumlara bir çıkış yolu aramaya daha fazla gereksinimduymasından değil, kurumların, artık kriz durumunun ortaya çıkardığı gerçeğe yanıt verememesinden de kaynaklanıyor. Yani kurumlar, Şvaykçılığa, isteğinc tam tamına uygun ve yeterli bir malzeme sağlıyorlar. Çünkü, Şvaykçılığın, direnme tekniği olarak kullanıldığı anlarda sınırlı olan bir üretkenliği var, orta ve uzun critndc ele alınınca, sonuçlan, kaçınılmaz olarak diktatörlüğügüçlendiriyor. Şvayk, yalnızca denc>li bir açıkgöz değil. O,her şeydenönce, hiçbir gücedeğcrtanımayan, hiçbir şey için, hiçbir tehlikeyi göze almayan vc kendisine dokunulmaması için nc olursa olsun her şeyi kabul etmeye hazır olanbiri. • CUMHURİYETDERGİ Ligler başlıyor H. SERTAÇ DALKIRAN az tatili dolay ısıyla ara verilen lig maçlarıdepremnedeniileertelenincearaya oldukça uçun birzaman girdi. Ülkemizdezaten doğru dürüstturnuva yapılamamasınıngetirdiğiboşlukdaekleninceözelliklegenç oyuncular bu duruma ısyan ettiler. Herkes Cumhuriyet gazetesinin başarı ile 5 yıl süre ile gerçekleştirdiğı ve bugünkü Türkiye üglerinin başlamasına neden olan Karma Takımlar Ligi'nin ne zaman başlayacağı sorusunu sordu? Bu sorunun yanıtı, duruşmaları henüzyeni tamamlanan Ankara 1. Idare Mahkemesi'nin yakında açıklayacağı karardan sonra belli olacak. Bilindiği gibi TSF'nin aldığı hukuk dışı kararla ilgili mahkeme bir buçuk yılı aşkın süredir devam etmekte ve birçok turnuva bu nedenle yapılamamakta. Yaşanan olaylar neticesinde artık onları belki de sadecetarihe mal olmuş biçimde hatııiayacağız. Sadece Çırağan Sarayı'ndaveCapitollşMerkezi'ndedüzenlenen Türkiye Şampiyonası Unvan Maçları, Tarabya Oteli ve Svvissotel'de gerçekleştirilen Türkiye Şampiyonaları, hertürlü engellenmeye karşın başarı ile Tarabya Oteli salonlarında gerçekleştirilen Oyak Sigorta Istanbul Satranç Şöleni veAtatürk Kültür Merkezi'ndedüzenlenen ödültöreni.AdalarTurnuvaları.ZaferTumuvalan, VVolksvagen Açık Satranç Turnuvalan, Yapı Kredi Doğan Kardeş Turnuvası, Edirne'den Van'a kadar yapı lan Satranç Festivalleri, ödüllü gençlik turnuvalan, uluslararası yüksek ödüllü açık turnuvalar, Cumhuriyet Gazetesi Karma Takımlar Ligi ve daha niceleri anılarımızı tazelemeye yeter de artar bile... Belki de dava kazanılsa bile bu turnuvalan tekrar yapabilme şansı bulunamayacak. 2000 Satranç Olimpıyatları'nınülkemizdevelstanbul'dadüzenleneceğı henüz kendi ülkemizdeki kişi ve kurumlarca bilinmemektedir. Yeterli tanıtım çalışmaları yapılmamıştır. 2000'e üç ay kala olayın bu şekllde sessiz bırakılmasının ardında yatan gerçek hangisidir? Beceriksizlik mi yoksa kasıth olarak akhmıza bile getirmek ıstemediğimiz suıistimallerin ön hazırlığı mı nedir? önce düzene kavuşmasını ve en kısa sürede yayınlanmasını temenni ediyoruz. Satranç kurslan T.C. Gençlik ve Spor Istanbul il Müdürlüğü ve Satranç Geliştirme Merkezi işbirliği iledüzenlenen ücretsiz satranç kurslan 9 Ekim 1999 tarihinde Burhan Felek Spor Tesisleri'nde 10.00'da başlayacak. Okul döneminde sadece cumartesı günleri devam edecek kurslara iştirak etmek isteyenler 0532362 30 33 no'lu telefondan bilgi alabilirier. LasVagas'tan Las Vegas'ta sona eren dünya şampiyonası bitti ama hâlâ yankıları devam etmekte. Geleneklerin dışında düzenlenen bu tumuvanın geleceği hakkında olumlu ve olumsuz yorumlartartışılmakta. Oyuncular açısından ele alacakolursakdünyaşampiyonuolmasabileerkek büyük ustaların arasında genç Judit Polgar'ın yan finale çıkmış olması asla bir rastlantı ve sürpriz değildir. Polgar kardeşlerle ilktanıştığım 1989 Berlin Açık Satranç Turnuvası'nda oldukça yakınlık kurmuş ve üstelik bir süre mektuplaşmıştık. Arşivlerimi geçen gün karıştırırken Judit Polgar'ın kendi el yazısı ile benden istemiş olduğu dokümanların listesi gözüme ilişmişti. Tekrar bir göz atınca istemiş olduğu bu dokümanları bırakın bulmayı pek çoğunu onun bu mektubu sayesınde öğrenmiş oldum. Bu kız sadece oyuncu değil aynı zamanda müthiş bir araştırmacı da aynı zamanda. Daha sonra 1990 yılında Israil'de düzenlenen AvrupaŞampiyonası'nda tekrar bir araya gelmiştik. Ülkemize gelebileceğinden bahsetmişti. Onunla ilgili olarak eski dünya şampiyonlarından Smyslov ve eşı ile birlikte gıttığımiz piyano resitali esnasında stili hakkında konuşmuştuk. Smyslov onun için bir tek kelimesöyleyebilirim demişti "harika". Müsabakalar esnasında efsanevi şampiyon Tal'in de bu güzel ve akıllı kızın oyunlarını yakından takip ettiğini gözlemiştim. Şimdi bu başarılı büyük ustanın Las Vegas'ta kazandığı bir partiyi inceleyelim. J. Polgar P. Nielsen Las Vegas1999 1.e4e52.Af3Af63.Axe5d64.Af3Axe45. d4d56.Fd3Ac67.00Fe78.c4Ab49.Fe200 10. Ac3 Ff5 11. a3 Axc3 12. bxc3 Ac6 13. Ke1 Ff6 14. Ff4 Aa5 15. cxd5 Vxd5 16. Ad2 Vd717. Ff 3 Kfe818. Ae4 Fe719. Ag3 Fg6 20. Fg4 Vc6 21. Ff3 Vd7 22. Ka2 Ff8 23. Kae2 Kxe2 24. Vxe2 c6 25. h4 h6 26. h5 Fh7 27. a4 Kd8 28. Fg4 f5 29. Fh3 Vf7 30. Vd3 Ac4 31. Fxf5 Fxf5 32. Axf5 Ab2 33. Vh3 Axa4 34. Ke3 Ab6 35. Kg3 Şh7 36. Fe5 Kd5 37. Vg4 Ad7 38. Y Şvayk ve Keloğlan Şvayk, bize pek yabancı değil... Edebiyatımızdaki Keloğlan tipi, Şvayk'la aynı özellikleri taşıyor. MuzafTerlzgü, Keloğlan'ı şöyletanımlamış: "(...) Hiçbir zaman savaştığı kişiy le karşı karşıya gelmez, hep arkadan savaşmay a çalışır. Aklı fikri karşısındakini yenmck için kurnazlıkta.hilede, göz boyamadadır. Hırslıdır, başarmak ister, ama bu hırs için, bu başarı için olası olan her şeyi yapar, çıkarı uğruna yapamayacağı hiçbir şey yokturvcyalancıdır. Keloğlan'ıntembelliğine de diyecek yoktur, bir numaralı tcmbeldir. Hep annesinin ve başkalannın sırtından geçinmek ister masal larda. Gözü padişahın kızındadır, salt aşktan ötürü deği I, padişahın kızı olduğu için, çıkarı olacağını bildiğiiçin.Tümamacıpadişahıntahtına oturmaktır. Çünkü oraya oturunca buyruk verecektir, iyi yiyeccktir, iy i giy inecektir, yanını yörcsini kollayacaktır. BirtürOsmanlıkurnazı." Düzenci iki tip, Çeklerin Şvayk'ı ile TürkiyelilerinKeloğlan'ısömürününve baskının olduğu toplumlarda, hep karşımızaçıkacaklar...^ 1 Kaynaklar: 1. Jaroslav Haşek, Milliyet Sanat Dergisı, Sayı: 8,24 Kasım 1972, s. 16.2. Yirmincı Yüzyılda öncü Tiyatro, Ayşın Candan, Yapı Kredı Yayınları, Birinci Baskı: Mayıs 1994, Istanbul, s 138139,147 ve 152.3. Dünya Yazarları ve Eserleri Ansiklopedlsi (2. Cilt), Selâhattin Hilâv Artilâ Tokath, May Yayınları, Istanbul 1968, s. 535.4. Dil Donkişotluğu, Emin Özdemır, Türk Dılı, Sayı. 231, Aralık 1970, s. 262.5. Şvayk ve Şvaykçılık Üstüne.Josef Jedlicka,yazarın"ÇekTiplerıya da Bir Kahraman Hakkında Dava" adlı kıtabından çeviren: Feridun Aksın, Kıtaplık (Yapı Kredi Yayınlarılki Aylık Kitap/Kültür Dergisi), Sayı: 16, TemmuzAğustos 1995, s. 4647.6 Hilecı ve Tembel Keloğlan, Muzaffer Izgü, Doğan Kardeş Postası (Doğan Kardeş dergısinın eki), Yıl 2, Sayı: 16, Haziran 1991, s. 4.7. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Tiyatro Bıblıyografyası, Ahmet BorcaklıGülten Koçer, Başbakanlık Kültür MüsteşarlığıCumhurıyetın 50 Yıldönümü Yayınları: 15, Ankara 1973, s. 282 Keloğlan Desenı: Gülçin Alpöge'nin "Keloğlan" (YAPA Yayınları) kitabından alınmıştır. Resimleyen: Nazan Erkmen sallık vezorunlu özyanılsamadeneyimi yaşayan Çekler' i kendine çeken de, herhalde, işte bu mitos, aldatmaca karşıtı (antimythiquc,antimystificateur)çizgiler,bu kekre Şvaykçı gerçckçilik olmalı. Aramızda hangimiz, bilmem hangi ciddi profcsördcn korkusunu unutmak için, onu çırı Içıplak hayal etmeye dayanan bir tedavi yolu denemedi ki? Iştc Şvayk'ın yaptığı tam bu: Her şeyi çamura bular, her şey le alay eder, herşeyi aşağılar, her şeyi küçümserve insanın bütün çabalarını yaşamın gerçek ve doğru bıricik anlamı üstünde boşuna bir yapı, yani bizzat kendınde ve kendisi için basit bir varoluşolarak kabul eder. Yine de, eğer Şvayk'ın ortaya çıkışından önceki Çck edebiyatında Şvaykçılık izleri aramaya kalkarsak, bunlann çok az olduğunu görürüz: Şvaykçılığın ulusal bilinçaltında gerçekten yaşam bulması Şvaykkişiliğininortayaçıkmasıylabaşlar. Türkiye 1. Ligi karşılaşmaları 23 EkimtarihlerindeKrd.Ereğli'de8.ve9.turmaçlan ile devam edecek. 10 ve 11. tur maçları 67 Kasım'da oynanacak. 2. Lig 5,6,7. tur karşılaşmaları 1314 Kasım tarihlerinde oynanacak. Cumhurbaşkanlığı Kupası'nın Aralık ayında oynanması planlanmakta. UKDIIstolerl Temmuz 1999 yılındayayınlanması gereken UKD listelerinin hâlha çıkartılamamış olması büyük sıkıntı yaratmakta. Son yıllarda iyice savsaklanan bu önemli hesaplamaların bir an Kombinazon Euwe Thomas, Hastings 1934 Beyaz oynar kazanır Etüd E. Pogosyants, 1961 Beyaz oynar kazanır ' a b c d e f g h a b c d e f g h Zafere ulaşan Şvaykçılık "Şvayklık yapmak"deyimi (gerisini güvenceye almak için aptallik numarası yapmak,başkalarınınsözlerinisözcüğün kaba anlamıyla almak, sahte dalkavukluk gösterisindc bulunmak) 1920'li yılların sonunda vc öncc askeri argo içinde ortaya çıktı. Sivil yaşamda isc "Şvayklık yap jeoı 8BA Z ZM iSPd V •JIUBZB>| 3A gB§ ç 8qxg Ç6s Z /6Ğ 8H» ' I .