Katalog

21 HAZtRAN 1W8 SAYI 639 bosandık Ncvv Yoık ta, Plıasantvıllcdı, Hardstrabble I arm'daotuıusorum " Ivventıeth Century Authoısta, Lıllıan I lellman^oylebetımlenıvoı "Ortdboylu, kızılaçalan saıı saçlı,buna karsıhk kaşjarı vc gu/lcı ı koy ıı ı enk olan /ayıinahıtbıı kadın NewYoıkl mvcrsıtcsfm uçurKu sımttan terk ctmış, «ını.ı aı dmdan C o lumbıa Unıversıtesı'ne bır somestr dcvaın edcrck,ozcllıkle Daııtc'yı m<.clcmı<> RIKhester'da(N Y )bırsurebıı Kputuvartıyatrosununpromosyonveabonııuııınencjerlığını, bırkaç yılda oyun okurluguııu yapmış (VıckıBdum'ununluGrandlloterı(1929, BııyukOtcl) Lıllıan Hcllman' ın busıralatda ke^tettığı yapıtldrardsmda). guısı ışlcıde(.alışan tanınmamışbu ya/aı olanHellman'ınyazdığıpsıkolo)ikbırdram, FhcC hıldren'sHouı sorunlarıkeshnbırbakıslaelealısıylacok buyuk bıı etkıuyandırıyor vc basında, deıgılcıdc kendınden 117un uzun soz cttırıyor, bugun de sık sık sozu cdılenyapıtlaıdanbırı Hcllman The Chıldren's Hour'un yapıt haklaımdan dıne geçen para ılc Rusya, Fransa ve Ispanya'ya yolculuk edcrek çağdd"> dunya tıyatrosu konusundakı bılgısını dcrınle^tıı meye gırı^tı, bu sırada ispanya Iç Savaşı'na tanık oldu, hava bombardınidnlarını yasadı vc bu mucadeleden son derete ctkılcndı Favzmındunyayasalacağıkanlıtcroı uyakındangorup yasayan Hellman, seçımınıyapaıaktumhunyeteılspanyollarıbuCan yoldaşı Hammett tun gutuylc dcsteklcdı Bırlesık Devletler'e Lıllıan Ilellman'dan so/ at,ılmca, llcllkdrarlıbırantıfasjstolaıakdondu,tas,ı/mın ınan'myaşamını veduşuneelcrmıpaylaştıyukselısını onlemcyı amadayan hertuı lu <,ağı, Dashıcll Hammett tandaso/etmekgcrebayaolantagucuyledestek vcrdı Polıtıkada kıyor 1 lammctt,"hard boilcd" olarak nıtele radıkal ı,ızgıy ı benımseyerck toplum sorunncn polısıye roman tuı unu yaratmakla unlıı larınaaçıksozlulukleyaklaştı olanbırya7aı Bızdcpckbılınıneyenyanı ı *e 191X'de İspanya It, Savası sırasında Abı aonunbırantıfaştstveınsanhaklarısavunuhamLıntolnTugayıgonullulerınınt umhucusuolusu On ııç yasjarında okulu bıraktıkı lyetçılerle bırlıkte yaptıkları bır gostcrıdc tan sonra, bır sure sıradan islcrde (,alısarak konus,maular arasındaydı ekmeğını ka/anmı^,dahasonıascki7yıl SLIAynı yıl Nazı Alman mamulreylcPınkcrton Dcdcktıflık Burosu'ndadclerının Bırlcsjik Devletler'e dektıi olarak çali!»mış Bırınc ı Dunya Savasokulmaması ıçın Başkan s,ı'nddoıduyakatılmıs AskulıkhızmetısıRoosevelt'e dılekı,e veıcn rasında vcremc yakalanmış \ c soııtakı y ılla otuz altı yazar arasında ycr al1 rını askcrı hastanclcrde geçıımi ) Bır sure dı FBI'dckıdosyasında,onun ucuzdergılereoykulerya7diak hayatını kaaynı zamanda Kadın Mağa/a zanmaya calışmıs 1929'de Rcd Harvcst Sahıplerı BıtlıgTnın destek(1929, Kanlı llasat, 1972)\L DaınCourse (, ılerınden bırı oldugu vc bu(1929,Lanct, 1979)adıylaıkı romanyayımlamış h n <,ok ılgı çeken yapıli Maltese Fal nun da kusku uyandırıtı ('') bır durum olduğu kaydı ducon (19M). Maltalı Atmaca) 1941'de John Hustontaratından I ılmealınmıştı Romdnın '»ulmu^tu Gene bu dosyada bas, kıjisı Saın Spadc rolunu 1 lıımphrey Bo I941'de Thcodor Drcıser onuruna verılen bır yemeğe gart' ın oynadığı ve kcndı tuı ıııuın klasıkleı ı katıldığı onemlc vurgulanıarasınagıı enbuiılm ulkemızdı MaltaSahı yoı, bunun yanı sıra"Son yıl nı adıyla gosteıılmıstı (Vı Iı k kvı/yonları laıda Komunıst Partı'ye son mi7tla da /aman zaman yonıdcn gosterılıderc(.eyakındn"notuduşuluyoı )The(ılassKcy( l91I.Sııı,a Anahtar)ve yordu ThınMan(l 941, Sıska Adaııı) Hammett 'ın Bu donemı ızleycn oyunu unludıgcı yapıtlaııarasında 1 hınMan'dekı TIK Lıttle Foxes'ta, cskı Gudcdıklıl (.ıftı.Noraılc Nıck bu lılmedaha ney ınyıkıntılarıustuneyuksonra bır tdcvızyondızısınıkonuolmus,tu sclen sanayıdcn sagladıklaı ı Romandakı Nora karaktcrı, Hammett'ın buyuk zengınlığı koruyup 1910'dan 1961 dekıolumunedeğınbırlıkte drttırtTXdkıı,ınherturluyold\L oldugu L ıllıan llellmarrdan csınlenınıstı ddlaveaye basvuran kısılcıı Hamınett" ın kımı oyku ve kısa romanları da elealmıstı Son dcrctc kaısı olumunden sonıa Hcllman taratından The Bıg Kno(.kovcr( 1966, Buyuk Vurgun)bas,olduğu buki'îılen,oyununda lığıylayayımlanmıstı olaylara kar;>ıdan bakarak gozlemleycn ncsnel bıı tu1914'tcn sonra gıderek sol duşunceyı benınıseyen Hammett, yaş,anıını sol sıyasal et tunıla ya/mışt. ( The L.ttle i / / j | f | f / / w / / m ( / / hoxcs 1941 dcyonetmen Wılkınlıkleıe, ınsanhaklarınısavunusunaadadı lıam Wylertdralındanaynıadld,bd'}rollcnnNa/ı/me vefasızmekanjisavasmdk n,ın II dc Bcttc Ddvıs, Hcrbcrt Mdrshall, Feresa Dunya Savası sırasında oı dııya gonullu yaWrıght veRıdıardC arlsonolmakuzeretılzıldı Soğuk Savas/ın uı kızgın donemı meçekıldı )Alman lası/mınedırenmesoru1951 cle.ınutevcllısı olduğu Mıdcnı Haklar nuna cğılen yapıtı Watdı on the Rhıneda Kongresı'ne bağışta bulunanlaıın adlaıını llellman'ın coşkusu cn yuksck noktasma a<,ıklamayı reddettığı ıçın altı ay lıapıstcUııılasir Buoyun, Ikıncı DunyaSavaşrnınen tuldu C e/aevındeın,ıkınca,Komunıst Parşıddetlı evrcsıne gırdıgı, ABD'nın savasa katı'yle ılıijkısıolduğu ıddıasıyla Amcrıka ya Kaısı L tkınlıklerKomıtesı(HUAC (taratın tılmasının gun mcselcsı halme geldığı 1941 'de sahııclendı üvunda Na/ı aıanları dansoıgulandı nınyolunııkcsmcyevalıştıkları ABD'vcsı(Turkı,eye(,evnlendığeryapıtlanarasınğınan bır Alman vc onu ıhbar cden kis,ının da Kan Davası (1968) ve K.ın Cıoturuyuı olumu deı ın bır ınsan scvgısıyle anlatılır (1976)vaı ) Watdı on the Rcınc, kısd bıı suredc (,ok 1930'lar buyuk bıı ılgıuyandırdı, ABDegcmcnsınıf larının tum çaba vctcrlıplerınc karyn buyuk BaştaABDolmakuzerekapıtalıstduzcnılgı uyandırarak uzun sure sahnelendı de dunya (.apındaki buyuk ekonomık bunaA BD'de ya7ilmış en ly ı Na7i dleyhtarı sahne lım vı.ardmdangelenpolıtıkkanna!)adonc yapıtı olarak benımscnerek New York Tıyatmıydı Na/ıvefaşısteğılımlcrınpala/landı ğı ve çok yoğun bır altust olıı>un yaijandığı roHc!jtırmcnlen(, cvrcsf nınyıllıkoduluılt bındoku7yıi7otu/luyıllaıd ı ABD'detıyatonurlandırıldı 1941'tcdynıadlayonetmen ro alanındada buyuk bır durgunluk vesıkınHermanShumlmtaralından başrollermdc tı ya^andı, ılgı (,eken bır oyun yazarma heBette Davıs, Paul I utas ve Beulah Bondı olmen hemen rastlanmıyordu l^te bu sırada makuzercbeyazperdcyeaktdrıldı(ulkemi7 sahnelenen, tıyatro alanında 117un sure sahnc dc Ren Bekçılerı adıyla oynamıstı) Hcllman abuoyunlaııyld BırNumaıalı Kadın Oyun Yd7an"unvanı layık goruldu Bu oyunıın aıdından, Amcrıka'nın savasa kalıldıgı gunc kadar Nazılcı ın yolunu kcsmcmck u,ın elındcn gclenı yapan bellı bazı çcvrelerınçabalarımn, Aınerıka'nın savasa katılmakta uzun sure ayak surumcsınc yol açmıvolan yanlışların kapsamlı bıraraşlıımasını sundu 1944'te, sava^ın kadcrının henuzbcllı olmadığı bırsıradayayımlananbu soruşturma, tam yerınde olarak The Seaı chıng Wınd (1944, Zorlu Ru7gar) başlıgını ta ijiyordu Bır aşk tevresınde kurgulanmi1} olan bu yapıtta Hcllman, Amerıkan yonetıtı (.cvreleı ının vc ılerı gelcnlcı ının tasızmc vc Na/ı/me kaı^ı nc sıs yansın, nc kebap tutumunu gozler onune serıyordu Bunun aı dından bır ycrgı daha, The 1 ıttle Foxcs'dakı kotulerı mc7arlarından kaldıran ycnı oyunu, Another Part ot the Forcst'ı (Ormanın Otckı Yanı)yazdı Toplumsalçatiijinalannencıvcıvlı noktasındakı son oyunu, Jcan Anoııılh'nın Montserrat'sından uyarladığı The Lark'tı(19S5, TarlaKusu) Buoyunda,(juncy Arnerıka'da ozgurluk davasını kurtarmak uğruna, suçsuz ınsanları gozdcn çıkarıp landı)dılc gctıulı ()tobıyogral ık kıtaplarını Thıec( 1969 l\)baslıgıaltındatopl.ıdı Lıllıan llcllnıan bıı kcıcsındc şoyle dcmıjjtı "Bcnyazaıım,ustclık Yahudı'yımdc Ya/aı olmayı suıdurcbılecegımdcn, hıısın kotu, zulmun ısc ondan da bcter bır şey olduğunu soylcmek ıstedıgım /aman bunu, geçımlerınıboylesıkmlcılcsağlayanınsanların hısmına uğramadan yapabıleceğımın guvcnı ıçmdeyasamak ıstcrım " 21 Mayıs 19S2VİC Amerıka'ya Karşı FtkmlıklcrAraştırmaKonııtesı nınkarşısına (,ıkaıak ıtade vermcycçağrılınca 19 Mayıs 1952l,uıhındcKomıtc'yebırmcktupyazaraksjoylcdcdı "Bırzaınanlaı kendılcrıyleolan ılışkımız sırasında, nc konuşmalaı ında vc ne dc davranislanndaenulakbırıhanct.eıuılakbıı yıkıcılık bclıı tısı gormedığım kısılcrın başlarını nc şımdı nc dc gelecckte bclaya sokmaya nıyetım yok Yıkıulıgın, ıhanetm hcrlurlusu bana u/aktır, boylc olaylara tanık olsaydım, bunları ılgılıleıebıldıııneyıgorevsayardım Otc yandan, y ıllaı dır tanıya gcldığım kısıleıı kuıdımı tLiııı/c çıkarayım dıyc guı, du rumddbııakmanın.durustluklcbajîdaşma ın luıuılı fîlmc <,<'kılıııışlı • lulıu lılınıııde llcllmaıı'ı lane Ionıla aynumı$tı. tcda ctmek zoı unluluğu ılc karsı karsıya kalan oyun kahı amanının ruhsal durumuderınlemcsıneışlcıuyoıdu Hcllman Voltaırc'nın Candıde ınuleccvırdı,ayrıcabuyapıtınmu/ıkal uyaı lamasının scnaryosunu yazdı, Anton (, ehov'un mektuplarını ı,cvırcıck Selccted I cttcrs (1955, Seçme Mcktuplar) ve Dashıcll Hammett'ın bır oyku derlemcsıyle kısa romanlarını I hcBıgKnockovcı (1966, Buyuk Vurgun)basl ıklarıalt ında yayımladı Anılarını Unfınıshcd VVoman'da (1969, lam ımlanmamıs, Kadın)vc Dashıcll Hammet'la vaijamı boyunta yasadığı romansı Pcntımento'da (1971, Pcntımcnlo) ısledı Pentimcnto,yonctmcnFrcd/ınncmannta rafından,başrollc.rındc Jane I onda Vanessa Rcdgrave, Rıchard Robards, Maxımıllıan Sthell, Hal Halbrook Mervl Streepolmak u/crcJulıa(1977)adıylafılmcalındı Soldavanın savunucusu olan Lıllıan Hellman 195()'lerınHollywood"blacklist"(karalıs tc) tagında kışısel olarak hısterık "cadı av ı"nın son dcrcoe guçlu oykusunu StoıındrelTıme'da (1976,bızdc Şarlatanlar Donemı adıyla vc Tomrıs Uyar'ın cevırısıyle yayım yan ınsanlık dışı, onursuz bır dav raıııs olduğunaınaıııyoıum Yılınmodasınauysundı yc vıcdammı kı^sıp bi(,ctck değılım. bunu yapamam, yapmayatagım da Sol ı,ı/gı.ını hcr zaman koruyan L ıllıan I lcllman, hı<,bır sıyasal partıyc uyc olmadı Buna karylık hem cdebıyat dunyasıııda hcm polıtıkadapckı,okkaısıtı oldu Karytlaılyla açık vedogrudan mutadclcyı ycgledı *>ınıdı genye bakıldığında yazaı vc aycUn I lellman'ıncesarctı,aı,ıkso/lulugu ınandıklaıını sahnc u/cı ındc, basında ve yasamında dı legelıns.ıbıı katdahadegurka/anıvoı ^ JohnGassner BernardF Dukore A Treasury oftheTheatre Vol 2 USA1970 Kunıtz & Haycraft, The Tvventıeth Century Aut hors 1942 ErıchBentley Ihanet Yılları Çev UlkuTamer CanYay Istanbul 1975 Herbert Mıtgang, Dangerous dossıers expo sıng the secret war agaınst Amerıca s greatest authors N Y 1988 Buhle Buhle andGeorgakas ed "Hollyvvood Blacklıst Encyclopaedıa of the Amerıcan Left USA 1992 Lıllıan Hellman, Şarlatanlar Donemı, Çev T Uyar CanYay 1990