Katalog

25EK.İM 1998. SAYI 657 Bendim geçen ey sevgili sandalla denizden. Günlerce uzaklarda, bütün bir gece sizden Bendim geçen ey sevgili sandalla denizden. Dün bezmınizin bır ezeli neş'esi vardı, Saz sezleri tâ fecre kadar körfczi sardı. Vakta ki sular şarkılar inlerken ağardı, Bendim geçen ey sevgili sandalla dcnizden!" Yahya Kemal'in şarkısındaki sevgili ya umursamaz, adama acı çektirmekten tad alan, kötü y ürekli bir kadındır; ya da böyle denızde dolanıp duran bir adamın varlığındanhaberibıleyoktur. AcabaTevfik Fıkret'in, "Gülerizağlanacakhalimize!" dediği bir durum olduğu için mi güleç yüzlesöylerizbuşarkıyı? Bir degerçekyaşamabakalım. Yahya Kemal, Nâzım Hiknıet'ın annesi Celile Hanım'aböyle bir ruh durumuyla sevdalanmış değildiherhalde. Incelikli bir kadındı Celile Hanım; ressamdı, Yahya Kemal'in iç dünyasındakiayrıntılansezen bır kadındı. Daha yeniyetmelik dönemindc Nâzım Hıkmet'ın Yahya Kemardenşiir"meşkettiği" söylenir. Aruzun ahşılmış sesini aşan, iç uyumlu yoğun dızcler Nâzım Hikmet şiirinin gözden uzak tutulmaması gereken özelliğidir. ölümü gördü. O "gün ler kıdi liğinden gelişen bir ılı şki saldı" sözünde nice anlatılo "eşref saat"i getiriverir mayan hüzünler vardır. ama gerçek ozan okuduklanyla,yaşadıklanyla düş"tstanbul'un öyledirbalemgücünügeliştirir, böyhan le bir geçişmeyle şiirini Bir aşk oluverdi aşinabesler. hk" deyıverdi. Küçük ilişkiYahya Kemal kendinden lerin içimize taşıdığı o scsonra gelen şiiri anlamaya vinç, "yaşanmış bir duyarçalıştı. Kendisini kuşatan 1 ıgı" muştuluyordu. yapay çevreye karşın gerekseme duydu buna. Öyle kcndini kahretmeye, sabahlara dek denizde, O erişilmez dağ gibi gökürek çekme gibi bir saçrünen Yahya Kemal'e ulaşmalığa düşmeden, sevginin mak belki daha kolaydı. incedokusunuyenibirşiire Ama o yapay çevre öy le sataşımak hünerini gösterdi. hip çıkmıştı ki ona, izin vermezdi yaklaşmanıza. Yenlden keşfetmek Tıbbiye öğrencisi olduğum yıllarda Emirgan'da Yahya Kemal Beyatlı'ya Çınaraltı kahvesinde böyle "sahip" çıkanlann çogu yebir çevreye sokulup ellerim nişiiringücünütanımayan dizimde oturmuştum. edebiyatçılardı. Şiiri ölçüuyak oyunlannda, gösterişYahya Kemal'in 65. doli anlatımda arayan, beğeğumyılında,sanırım 1949 nisi gerilerdekalmışinsanArahk'ında, Fen Fakültesi lardı. , salonunda bir toplantı yapılmıştı. Ne kadar hazır Iki edebiyatçıyı ayırmak sözler kullanılmışfa o top Dizelerinde sessiz derinlik vardu g e r e k i r : lantıda. Ozerimde şaşırtıci iz bırakan tek koAhmet Hamdi Tanpınar; yaşam deneyimi, nuşmacı Peyami Safa olmuştu. derın kültürüyle Yahya Kemal'i anlatırken, kendisinesaygıduymamızgerekenkişiliğiOysaki her kap'ıyı açan hazır sözler kişiliknidesezdirmişoldu. libirozana saygısızlık sayılır. AbdülhakŞinasiHisar;sözcüklerarasınIçinedüştüğüyalnızlıktankurtulmakiçin daki gızli ilişkiyi, iyi bildiği eski birşarabı kendinden sonra gelen şiin anlamak gereğini duydu Yahya Kemal. Belki deşiirinde "ya emergibitadarken.Türkçe'ninoacımsıtadını ayrıntısıyla duyumsadığı, incelikli bir şanmış bir duyarlık"olmadığını sezdi. Gös"lstanbulEfendisi"olduğunudaanımsattı. terişli sözcüklere sığmmanın gerçek bir ozanayetrnpyeceğini anladı. Yahya Kemal Beyath'yı onların kaleminden tanıtnaya çalışırken asıl Ahmet Hamdi "Günler kısaldı" derken sessizce yaklaşan ileAbdülhakŞinasi'yiyenıdenkeşfederolduk. Yahya Kemal 'den sonra da "dize" şiiri yazıldı. Belki dahagüzeldizelcrdeyaşadıbelleğimizde. Biraz daha düşünelim diye ben gcne sormak isterim: Yahya Kemal 'den sonra "Dize şiiri" yazıldımı? Kimi zaman birdizede koca bir yaşam vardır. Kimi zaman bir romanın özetidir dize. Kimi zaman bir felsefe kitabı bile bir dizede anlatılanları veremez. Araya şişirme dizeler karıştı diye yok mu saymalıbubirikimi? O "mükemmeliyetçilik" denen sayrılık yüzünden yıllarca beklettiği şiirleri vardı. Kimi zaman bir sözcük, kimi zaman bir ses alıkoyardı şiirintamamlanmasını. "Belki hâlâobestelcrçalınır Gemilergeçmeyen bir ummanda" derken "hâlâ" sözcüğünü bulmak için ne kadaf beklemişti Yahya Kemal? Küçük bir lösemi onu oyaladı durdu. Löseminin alevlenmesine mi yenik düşmüştü? 1 Kasım 1958'de ölüm kapısını çaldığı zaman 74 yaşındaydı. Nasıl da 40 yıl gcçmiş aradan? Ne çabuk geçiyor zaman! Abdülhak Şinasi Hisar "Yahya Kemal'e Veda" adını koymuştu kitabına. Aslında "veda" sözcüğü ondan kalan izdcn, şiirindeki sesten bile ayrılmaya yetmez. lyisi mi biz Yunus Emre'nin dizeleriyle noktalayalım söyleşimizi: "Ölürisetenölür Canlarölesideğil."^ FotoğraflarYapıKrediKültürSanatYayıncılık'ın çtkardığı "Yahya Kemal" kataloğundan alınmıştır. Sen okuyasın diye... "Edebiyatçılar Derneği" Ocak 1994'te "Nâzım Hikmet Günleri" düzenlemışti. Toplu görüşmelerdcn birini yöneten Emre Kongar, Nâzım Hikmef inşiirleriniokuyarak sunuşları yapan Rüştü Asyairyatakıldı: Sanki Nâzım Hikmet bu şıirleri Rüştü Asyah okıısun diye yazmış... Rüştü Asyalı'nındolu sesi, incelikli yorumu, Emre Kongar'ın övgüsüne uygun düşüyordu. Emre Kongar, uzak kaldıği bir konuyabile kolayca uyum gösteren, konuşmacılara da, dinley icilere de kendisini kabul ettirmesini bilen bir yöneticiydi. Rüştü Asyah için taşı gcdiğine koymuştu ama, bu sözün asıl sahibi Yahya KemaPdi. Yahya Kemal 'in de katıldığı bir"edebiyat evi"dirEmre Kongarlarınevi. Babası thsan Kongar'ın dizi dibinde, anlamayan bakışlarlaçevresiniaraştıranufak bir çocuktur Emre Kongar. Yahya Kemal'in bulunduğu toplantıda başka şiirokunmazartık.ihsan Kongar da şiirinhakkınıveren.insanıetkilemesini bilen birfelsefccidir. Yahya Kemal süzgünbakışlarıyladalmış gibidir: Yahu Ihsan, der, sanki ben bu şiirleri sen okuyasın diye yazmışım. üönül alan, insanı okşayan bir söz. Ne var ki Yahya Kemal başka toplantılarda da, şıirini okuyan başka yakınlanna da bu sözüyinelermış.Değışikçevrelerdedeğişmeyen yakınlar bulununca sözün içtenliksiz, yapay olduğu anlaşılıyor. Kimıedebiyatçevreleri insanı iyileştirir, yüceltır, kimi çevreler de çürütür. lşin asıl çelişkili yanı insanın kendisini iyileşmiş sanırkençürümesidir. Aruz ölçüsü, uyaklar, gösterişli anlatım; şiıringerçekdokusunutanımayaninsanları aldatantuzaklardır. Butuzaklarıkullanmak, işin kolay ına kaçmak ısteyen ozan asıl kendisini aklatır. Yahya Kemal kimi yanlış çevrelerde kendıni avuturken işin kolay ına kaçmak gereğıni de duymuş mudur? Her ozanın kendıne özgü bir "eşref saat"i vardır. Aradığışiiribulduğusaattırbu! Kimi zaman bir sözcük, kimi zaman bir bakış, ken Beyatlı, Fransa 'da denize girerken... Yahya Kemal Beyatlı, şiirde bütüne varmanın bilincinde olduğu için güzel yazdı diye, eski şiire öykünen bir ozan olarak düşünülmedi. Şiirleri eski kültürü iyi özümseyen çağdaş bir ozanın ayrıcalıkh şiirleri olarak ele alındı... Yahya Kemal, "Vuslat"ınyambaşında...